Tai nạn điện, bỏng bếp, ngã cầu thang hay bị kẻ xấu tiếp cận,… là những tình huống từng xảy ra và có thể để lại hậu quả nghiêm trọng nếu trẻ không được trang bị đầy đủ kỹ năng ứng phó. Trong bối cảnh đó, để giúp trẻ nhỏ trải qua kỳ nghỉ hè an toàn và vui vẻ, việc nâng cao nhận thức cho cả phụ huynh lẫn trẻ nhỏ về các kỹ năng mềm tại nhà trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết.
Tiềm ẩn rủi ro khi thiếu kỹ năng
Mùa Hè đến, nhiều gia đình bắt đầu đối mặt với một vấn đề quan trọng, làm sao để đảm bảo an toàn cho con trẻ phải ở nhà một mình khi bố mẹ bận rộn với công việc? Đây là vấn đề chung của xã hội, nhất là ngày càng nhiều trẻ em trong độ tuổi tiểu học hoặc trung học cơ sở phải tự lo liệu cuộc sống tại nhà trong khoảng thời gian dài mà không có người lớn bên cạnh. Việc để trẻ ở nhà một mình tuy giúp rèn luyện tính tự lập, nhưng cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro nếu thiếu đi những kiến thức, kỹ năng cần thiết và sự chuẩn bị chu đáo từ người lớn.
Chị Nguyễn Thu Hằng (36 tuổi, quận Nam Từ Liêm, Hà Nội) chia sẻ: “Vợ chồng tôi đều đi làm giờ hành chính, ông bà thì ở quê, không tiện trông cháu. Hè đến, con nghỉ học dài ngày, nhưng chúng tôi không có điều kiện thuê người trông hay cho con đi trại hè vì chi phí quá cao. Vậy là từ đầu tháng 6, bé phải ở nhà một mình cả ngày, chỉ đến tối bố mẹ mới về”.
Chị Hằng cho biết, con gái chị mới học lớp 4, dù bé ngoan và có ý thức nhưng vẫn còn quá nhỏ để hoàn toàn tự lập. Điều khiến chị lo lắng nhất là các tình huống khẩn cấp như cháy nổ, điện giật hay người lạ đến gõ cửa. “Mỗi sáng trước khi đi làm, tôi đều dặn con đủ thứ: Không mở cửa cho người lạ, không nghịch điện, không tự ý nấu ăn. Nhưng nói thật, cả ngày đi làm mà lòng dạ cứ thấp thỏm, chỉ sợ con gặp chuyện mà không biết xoay xở ra sao”.
Chị Trần Minh Ánh (32 tuổi, Quận 1, TP Hồ Chí Minh), giáo viên tại một trường tiểu học chia sẻ: “Mỗi dịp hè, tôi thường nhận được tin nhắn của phụ huynh hỏi có thể nhờ cô trông con vài hôm hay có lớp học thêm nào không, vì các bé phải ở nhà một mình. Nhiều em dù mới 8, 9 tuổi nhưng đã phải tự ăn, tự chơi, tự ngủ từ sáng đến chiều tối”.
Theo chị Ánh, trẻ ở nhà một mình dễ gặp nguy cơ tai nạn do thiếu kỹ năng xử lý tình huống và cũng dễ rơi vào trạng thái cô đơn kéo dài. Vì vậy, chị luôn khuyến khích phụ huynh trang bị cho con kỹ năng sống từ sớm, chứ không chỉ chú trọng kiến thức. Nhưng thực tế, không phải gia đình nào cũng có thời gian và điều kiện để làm điều đó. Thực tế cho thấy, nhiều phụ huynh hiện vẫn đặt nặng việc học văn hóa, trong khi kỹ năng sinh tồn cơ bản như xử lý khi bị thương, gọi điện khi gặp sự cố, ứng phó với người lạ… lại bị xem nhẹ. Chính điều này tạo nên khoảng trống lớn trong khả năng tự bảo vệ bản thân của trẻ, đặc biệt trong hoàn cảnh không có người lớn bên cạnh.
Chị Ánh bày tỏ mong muốn các trường học, tổ dân phố, trung tâm văn hóa cộng đồng... có thể phối hợp tổ chức những lớp học kỹ năng sống đơn giản, miễn phí hoặc chi phí thấp trong dịp hè.
“Không cần phải dạy quá nhiều, chỉ cần hướng dẫn trẻ những tình huống cơ bản như cách thoát hiểm khi cháy, cách xử lý khi bị điện giật nhẹ, hay cách nói 'không' với người lạ… là đã rất quý rồi. Những kỹ năng đó tưởng như đơn giản nhưng không phải đứa trẻ nào cũng biết”, chị Ánh nhận định.
Thiết lập nguyên tắc an toàn cho bé
Cũng theo chị Minh Ánh, việc khóa cửa cẩn thận và tuyệt đối không mở cửa cho người lạ là nguyên tắc an toàn quan trọng hàng đầu mà bất kỳ đứa trẻ nào cũng cần được hướng dẫn khi ở nhà một mình. Trong bối cảnh ngày càng có nhiều vụ việc trẻ nhỏ bị kẻ xấu tiếp cận tại nhà riêng, việc rèn luyện cho trẻ kỹ năng cảnh giác với người lạ là điều không thể xem nhẹ.
Trẻ cần được dặn dò rõ ràng rằng, chỉ được phép mở cửa cho những người thân quen đã được bố mẹ thông báo trước. Tuyệt đối không nên tin vào lời nói của người lạ dù họ tự nhận là bạn của bố mẹ, hàng xóm hay nhân viên giao hàng. Ngay cả những người mặc đồng phục hay có thái độ thân thiện cũng không nên là lý do để trẻ buông lỏng cảnh giác. Ngoài ra, việc khóa cửa cẩn thận ngay sau khi người lớn rời khỏi nhà cần trở thành thói quen thường xuyên để đảm bảo an toàn tuyệt đối.
Song song với việc bảo vệ mình khỏi những nguy cơ từ bên ngoài, duy trì liên lạc với bố mẹ hoặc người lớn đáng tin cậy cũng là yếu tố then chốt giúp trẻ xử lý kịp thời các tình huống bất ngờ. Phụ huynh nên trang bị cho trẻ một chiếc điện thoại đơn giản, dễ sử dụng, luôn được sạc đầy pin. Trong máy nên lưu sẵn số điện thoại của bố mẹ, ông bà, hàng xóm thân thiết và các số khẩn cấp như 113, 114, 115.
“Điều quan trọng là trẻ cần được dạy cách sử dụng điện thoại một cách thành thạo và bình tĩnh gọi khi có vấn đề xảy ra. Ngoài ra, bố mẹ nên chủ động gọi điện hỏi thăm con theo các khung giờ nhất định để kịp thời phát hiện dấu hiệu bất thường. Việc duy trì liên lạc không chỉ giúp người lớn yên tâm hơn mà còn tạo cho trẻ cảm giác được quan tâm, từ đó giảm bớt sự lo lắng hay sợ hãi khi ở nhà một mình”, chị Ánh chia sẻ.
Còn đối với chị Thu Hằng, vấn đề an toàn với điện, nước và gas khi con ở nhà một mình là mối quan tâm hàng đầu. “Con tôi đã học lớp 4 nên tôi cũng không quá lo lắng về vấn đề bé sẽ mở cửa cho người lạ, cái đó tôi đã rèn con từ khi bé học mẫu giáo. Tuy nhiên ở nhà có bếp ga, ổ điện và nhiều thiết bị điện, nếu không cẩn thận rất dễ xảy ra tai nạn. Tôi sẽ chuẩn bị sẵn cơm nước cho con, bé chỉ việc hâm lại đồ ăn bằng lo vi sóng để giảm thiểu nguy hiểm. Ngoài ra tôi luôn dặn con không được tự ý bật bếp hay chạm vào các thiết bị điện khi không có người lớn bên cạnh”.
Chị Thu Hằng cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc dạy con nhận biết dấu hiệu nguy hiểm. Con gái của chị đã được bố mẹ hướng dẫn, phải mở cửa cho thoáng khí nếu ngửi thấy mùi gas lạ và tuyệt đối không được bật công tắc điện. Nếu có bất kỳ dấu hiệu gì bất thường, con phải gọi ngay cho bố mẹ hoặc hàng xóm gần nhất. Chị Hằng cho biết, đã có nhiều sự việc đáng tiếc xảy ra với trẻ, vì vậy chị mong muốn các bậc phụ huynh nên dành thời gian hướng dẫn kỹ cho con về an toàn điện, nước, gas để trẻ có thể tự bảo vệ bản thân trong những lúc phải ở nhà một mình.
Anh Nguyễn Xuân Tùng (38 tuổi, quận Hải Châu, TP Đà Nẵng) cho biết, khi con ở nhà một mình, điều anh quan tâm nhất không chỉ là việc giữ an toàn hàng ngày mà còn là khả năng ứng phó khi xảy ra sự cố khẩn cấp. Vì vậy, anh luôn dặn con phải nhớ vị trí hộp sơ cứu trong nhà và cách sử dụng các dụng cụ cơ bản như băng gạc, thuốc sát trùng để tự xử lý những vết thương nhỏ như trầy xước hoặc bỏng nhẹ.
Anh Xuân Tùng kể lại, một lần con gái bị bỏng do vô tình chạm vào nồi nước nóng khi lấy đồ ăn trong bếp, nhưng nhờ được bố mẹ hướng dẫn trước đó, bé đã biết ngay cách dùng nước lạnh rửa vết bỏng và bôi thuốc theo đúng chỉ dẫn. Ngoài ra, anh cũng thường xuyên dạy con cách thoát hiểm khi có cháy, như cách mở cửa sổ, giữ bình tĩnh không chạy lên cầu thang nếu có khói và gọi số điện thoại khẩn cấp. “Tôi nghĩ việc dạy trẻ những kỹ năng đơn giản nhưng thiết thực này rất quan trọng. Nó không chỉ giúp cứu sống trẻ trong những tình huống không mong muốn mà ngay cả ở ngoài đời, những kỹ năng sống thiết thực ấy cũng giúp trẻ tự tin, tự lập hơn”, anh Tùng khẳng định.
Con gái anh Tùng là bé Nguyễn Thảo My (13 tuổi) cho biết, lúc đầu bé khá sợ khi phải ở nhà một mình. Bên cạnh đó, việc bố mẹ dạy cách sơ cứu và nói về các tình huống khẩn cấp, như cháy nhà hay bị thương khiến bé cảm thấy thấy lo lắng, không biết có khi nào sẽ xảy ra những tình huống xấu đó hay không.
Thảo My nói thêm rằng, việc học kỹ năng này cũng không dễ dàng, vì một số thao tác như băng gạc, rửa vết thương cần làm đúng cách, nếu không sẽ đau hoặc làm trầm trọng hơn. Tuy vậy, sau khi được thực hành và hiểu rõ hơn, My cảm thấy tự tin và yên tâm hơn rất nhiều khi biết mình có thể tự xử lý một số chuyện nhỏ. Bé cũng cho biết, 3 năm nay, hè đến là bé có thể ở nhà một mình mà không cần ai trông.
Việc đảm bảo an toàn cho các bạn nhỏ khi ở nhà một mình mùa Hè không chỉ là trách nhiệm của phụ huynh mà còn đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ từ nhà trường và cộng đồng. Trang bị cho trẻ những kỹ năng sống cơ bản sẽ giúp các em tự tin và an toàn hơn khi không có người lớn bên cạnh. Đồng thời, việc giáo dục kỹ năng sống từ sớm cũng góp phần hình thành thói quen tự lập và ý thức bảo vệ bản thân ở trẻ.
Nhà trường nên tăng cường tổ chức các lớp kỹ năng sống, trong khi cộng đồng có thể tạo ra các mô hình hỗ trợ, như nhóm tình nguyện hoặc tổ dân phố sẵn sàng giúp đỡ trẻ em khi cần. Sự đồng hành và chuẩn bị kỹ lưỡng từ nhiều phía sẽ góp phần tạo nên môi trường an toàn và lành mạnh, giúp trẻ phát triển toàn diện cả về thể chất lẫn tinh thần trong mùa Hè đầy thử thách.
