Sau thảm họa cháy rừng nghiêm trọng nhất lịch sử nước Mỹ, người dân đang trở lại sống trong tàn tích của thị trấn ven biển Lahaina, Hawaii. Tuy nhiên, trận bão lửa sẽ để lại những rủi ro sức khỏe kéo dài cho con người và động vật hoang dã.

Hôm 11/8, chính quyền quận Maui đã ban bố cảnh báo “nước không an toàn” đối với khu vực Lahaina và Upper Kula bị ảnh hưởng bởi cháy rừng. Chính quyền khuyến cáo người dân chỉ sử dụng nước đóng chai để uống và nấu ăn, không sử dụng nước vòi do nguy cơ nhiễm hóa chất gây hại.

Là kỹ sư môi trường, ông Andrew J. Whelton đã cùng các đồng nghiệp hỗ trợ các cộng đồng ứng phó và phục hồi sau các vụ cháy rừng và thảm họa khác. Do đó, ông Andrew đã chỉ ra những nguy hiểm mà Maui đang đối mặt.

Hóa chất từ mảnh vỡ

Người dân trở lại sống trong các khu phố bị thiêu rụi nhiều khả năng phải đối mặt với những nguy hiểm. Một số có thể nhìn thấy ngay như kính vỡ, đinh ốc và bình khí gas tự nhiên bị phá hủy. Đường dây điện bị đứt gây hở điện hoặc đường ống khí có khả năng bị rò rỉ.

Tuy nhiên, một mối nguy khó có thể nhận biết bằng mắt thường là hóa chất lan xa ngoài vùng bị cháy. Khói đen từ một đám cháy là dấu hiệu cháy không hết và có thể sản sinh ra hàng nghìn hóa chất khi gỗ và nhựa bị đốt.

Các hóa chất như benzene, chì, asbestos, hydro carbon thơm đa vòng (PAH) thường xuất hiện phổ biến trong tro tàn, nước thải và đôi khi cả hệ thống nước sau đám cháy. Nếu tiếp xúc với lượng hóa chất cao, người dân có thể gặp các triệu chứng tức thì như chóng mặt, nôn mửa, hoa mắt, mẩn đỏ hay gặp vấn đề hô hấp.

Vì những nguyên nhân trên, người dân, đặc biệt là trẻ em và người có tiền sử bệnh, cần tránh tiếp xúc với hóa chất. Cơ quan y tế Hawaii cũng khuyến nghị người dân đi giày, đeo khẩu trang, găng tay chống hóa chất hoặc các đồ bảo hộ khác khi kiểm tra hư hỏng tại nhà.

Rủi ro trong nhà nguyên vẹn

Ngay cả những ngôi nhà có vẻ nguyên vẹn, an toàn về mặt kết cấu cũng chứa chất gây ô nhiễm ảnh hưởng đến sức khỏe con người. Các hạt và hơi độc có thể xâm nhập vào các tòa nhà thông qua vết nứt, cửa ra vào, cửa sổ và nhiều lối khác.

Một số chất gây ô nhiễm lắng đọng trên bề mặt trong khi những chất khác thấm qua vải, dính vào tường hoặc đi qua ống dẫn khí. Thông thường, những tòa nhà cần được đơn vị chuyên nghiệp dọn vệ sinh hoặc khử độc bởi các công ty phục hồi sau cháy rừng. Việc dọn dẹp bề mặt và đường ống, thay máy lọc khí và lắp đặt máy lọc HEPA có thể giúp ích.

Rủi ro từ đất và nguồn nước

Nước uống là một vấn đề đáng lo ngại sau đám cháy ở đô thị. Cháy rừng có thể khiến đường ống ở trong và ngoài ngôi nhà không an toàn theo một số cách. Việc mất áp suất nước có thể tạo điều kiện cho chất gây ô nhiễm lọt vào đường ống.

Khi đường ống nhựa nóng lên, chúng cũng phân hủy và trực tiếp rò rỉ hóa chất vào nước. Chuyên gia Andrew và các đồng nghiệp đã ghi nhận mức độ benzen vượt quá giới hạn nguy hiểm trong nước uống sau một số vụ cháy trước đây. Các PAH cũng có thể xuất hiện, theo kết quả nghiên cứu của nhóm.

Những hóa chất này là nguy cơ sức khỏe tức thời đối với người sử dụng nước, ngay cả khi nước không có mùi bất thường. Việc kiểm tra đầy đủ và thử mẫu nước tại các tòa nhà và hệ thống nước lớn hơn là rất quan trọng.

Về phần đất, ở ngoài trời, mặt đất cũng bị ô nhiễm trong đám cháy. Sau khi dọn dẹp đống đổ nát, các nhà chức trách cần kiểm tra để đảm bảo đất mà người dân sử dụng làm vườn và trồng hoa màu không chứa hóa chất gây hại.

Thảm họa cháy rừng ở Hawaii gây thiệt hại nặng nề về người và của.

Bảo vệ đường thủy và đời sống thủy sinh

Trong quá trình dập lửa và dọn dẹp, khi trời mưa, chất gây ô nhiễm có thể trôi qua đường thủy và đổ ra đại dương. Đặc biệt, Lahaina nằm dọc vùng biển phía Tây Maui, là địa điểm ưa thích của rùa biển và nhiều động vật biển khác. Sau đám cháy, những sinh vật này có nguy cơ tiếp xúc với chất gây ô nhiễm từ nhà cửa bốc cháy và nước thải.

Ngoài ra, các mảnh vỡ và tàu thuyền bị chìm cần phải được dọn dẹp ra khỏi vùng nước gần bờ để bảo vệ san hô. Tương tự như cháy rừng gần hồ, sông suối, việc kiểm tra nước là cần thiết. Để tránh nước thải từ quá trình dọn dẹp, các cộng đồng dân cư có thể đặt rào chắn kiểm soát ô nhiễm gần cống thoát nước, quanh đất đai và gần đường thủy, giúp chặn chất ô nhiễm đổ ra biển.

Làm thế nào để xử lý các mảnh vỡ sau đám cháy một cách an toàn cũng là điều mà người dân cần lưu ý. Sau trận cháy Marshall năm 2021 ở Colorado, nơi 1.200 công trình kiến trúc bị phá hủy, quá trình dọn dẹp đã tạo ra 300 nghìn tấn chất thải. Ở Maui, các mảnh vỡ cần phải được đưa ra khỏi đảo để xử lý.

Việc dọn dẹp và phục hồi sau thảm họa ở mức độ trên sẽ phải mất nhiều năm. Chuyên gia Andrew khuyến cáo, trong quá trình này, cư dân nên liên hệ với các cơ sở y tế công cộng để được tư vấn nhằm bảo vệ sức khỏe và sự an toàn cho bản thân, gia đình và những người xung quanh.