Khó khăn chồng chất
Một tuần trước, Al-Sharina và các con trở về ngôi nhà cũ của họ ở thị trấn Hajin, bên bờ sông Euphrates thuộc miền Đông Syria, nơi mà liên minh gồm Lực lượng Dân chủ Syria (SDF) do Mỹ hậu thuẫn, binh lính người Kurd và bộ lạc Ả Rập đã đánh bật lực lượng IS hồi tháng 12/2018.
Trong cuộc chiến, gần như mọi tòa nhà ở trung tâm của Hajin đều bị hư hại hoặc bị phá hủy. “Cuộc sống thật khó khăn dưới thời IS” - Al-Sharina, một người đàn ông khoảng bốn mươi tuổi nói – “Nhưng tiếp tục duy trì cuộc sống trong sự hủy diệt này còn khó hơn nhiều”. Bức tường phía sau ngôi nhà của anh đã bị phá hủy hoàn toàn, còn phía trước lỗ chỗ vết đạn. Những cánh cửa sổ đều bị thổi bay.
Trước khi IS đến, Al-Sharina kiếm sống bằng nghề buôn bán gia súc ở khu vực xa xôi và hẻo lánh này của Syria. Anh và gia đình đã chạy trốn ngay sau khi IS tấn công vào thị trấn vào năm 2014. Sau đó là nhiều năm chuyển từ trại này sang trại khác, từ nhà này sang nhà khác. Suốt 7 năm, bọn trẻ nhà Al-Sharina không được đi học. Giờ đây, chúng đang giúp anh dọn sạch đống đổ nát và sửa chữa thiệt hại để cả gia đình có thể trú ngụ trong ngôi nhà hoang tàn này.
Mọi chuyên sẽ không dễ dàng. “Ở đây không có thức ăn, không có nước. Không có gì hết”, anh nhún vai. Cậu con trai bảy tuổi của anh, Mohammed, còn quá nhỏ để giúp đỡ mọi người. Thằng bé tự giải trí bằng cách đẩy một chiếc lốp xe ô tô loanh quanh trong sân. Cơn ác mộng của Syria còn nhiều hơn thằng bé một tuổi. Nó chưa từng biết gì hơn cảnh chiến tranh tàn khốc.
Chỉ còn là đống hoang tàn
Sau cuộc chiến chống lại IS, người dân trở về nhà ở Iraq và Syria. Trước mắt họ là những đống đổ nát ở những nơi từng là các thị trấn. Khắp nơi đầy rẫy những thanh kim loại vặn xoắn, những khối bê tông vỡ, bom và mìn chưa nổ. Vòng xoay chính của Hajin là một hố bom sâu hoắm. Bệnh viện duy nhất của thị trấn trống rỗng, đầy rẫy vỏ đạn. Không điện, không nước sinh hoạt, không trường học và không dịch vụ công cộng.
Trong sự hoang tàn ấy, mọi người đang trở về. Xe tải chất đống đồ gia dụng, từ nệm đến máy chạy bộ lũ lượt đổ vào thị trấn, sau khi xuất trình giấy tờ tùy thân tại một trạm kiểm soát do quân liên minh trấn giữ. Có thể IS đã bị đuổi ra một tháng trước, nhưng vẫn còn đó những mối đe dọa tiềm ẩn.
Zahra trở lại với Hajin từ hai ngày trước, sau thời gian dài di chuyển từ trại này sang trại khác. Cô ấy đặt một cái bàn bán kẹo, Kleenex và thuốc lá bên đường. Ngồi trên một khối bê tông, cô nhìn quanh đống đổ nát, nơi từng là Hajin. “Những gì còn lại chỉ là gạch đá”, cô buồn bã nói.
Chưa phải là hòa bình
Những trận chiến cuối cùng trong cuộc chiến chống IS đang dần lùi xa. Nếu chiến thắng có nghĩa là phá hủy các thị trấn và làng mạc mà IS từng kiểm soát, thì có lẽ con đường nát nhừ vì bom giữa Hajin và trận địa cũng là một thứ “chiến thắng”.
Con đường cuối cùng giữa lãnh thổ do SDF và IS kiểm soát là một địa ngục ở ngoại ô Baghouz Al-Fawqani, thị trấn duy nhất vẫn nằm dưới sự kiểm soát của ISIS trong khu vực. Thỉnh thoảng, tiếng súng vang vọng khắp vùng đất, trong khi máy bay chiến đấu của liên minh hầu như không nhìn thấy. Đôi lúc, đạn súng cối nổ đì đùng ở nơi nào đó.
Dễ dàng nhận thấy những người đàn ông đi xe máy, đôi lúc có những chiếc xe tải trên vành đai của thị trấn từng bị IS chiếm đóng. Các sĩ quan SDF ước tính khoảng 2.000 người của IS vẫn ở lại Baghouz Al-Fawqani, cùng khoảng 500 tay súng. Phần còn lại được cho là gia đình của các thành viên ISIS và một số ít cư dân của thị trấn. SDF đang phải đối mặt với một thách thức đặc biệt: Khi IS thu hẹp lại từ một “vương quốc” rộng lớn một thời trải dài từ ngoại ô Baghdad đến miền Tây Syria, thì những tín đồ cuồng tín nhất đã tập trung tại đây.
“Ở đây chúng tôi đang đối mặt với những tay súng tàn nhẫn nhất của họ, bao gồm người Iraq, người châu Âu và những người khác từ khắp nơi trên thế giới. Họ vẫn quyết tâm chiến đấu”, Adnan Afrin, chỉ huy lực lượng SDF ở mặt trận nói. Ông cũng phủ nhận tin đồn rằng, các cuộc đàm phán đang được tiến hành để sơ tán các chiến binh IS và gia đình của họ đến tỉnh Idlib ở miền Tây Syria, phần cuối của đất nước vẫn đang dưới sự khống chế của IS.
“Mục tiêu của chúng tôi là tiêu diệt hoàn toàn tổ chức khủng bố IS”, ông nói. Ông không hề ảo tưởng rằng chiến thắng trong trận chiến hiện tại sẽ có nghĩa là chiến thắng hoàn toàn trước nhóm cực đoan. “IS chưa kết thúc”, ông nói, “Chúng vẫn còn ở đây, vẫn tiếp tục chiến đấu”. Có lẽ, chiến tranh thực sự còn lâu mới kết thúc.
