(GD&TĐ) - Hoạt động nghiên cứu khoa học là một lao động đầy tính sáng tạo của tuổi trẻ, hầu hết các phát minh khoa học đều xuất phát từ các nhà khoa học trẻ.
 |
| Cô giáo như mẹ hiền. Ảnh: Minh Hằng |
Là một loại hình lao động đặc biệt, là một sân chơi bổ ích cho thế hệ trẻ, đòi hỏi sự say mê, sáng tạo, nhiệt tình, hứng thú của thầy và trò. Cuộc thi về Khoa học và Kỹ thuật là cơ hội để học sinh thực hành nghiên cứu khoa học trong độ tuổi và cấp học phổ thông, đồng thời thúc đẩy việc đổi mới phương pháp dạy học trong trường phổ thông, đào tạo những học sinh có năng lực tư duy độc lập, sáng tạo, biết giải quyết tốt những vấn đề thực tiễn của cuộc sống.
Tỉnh Quảng Trị đã tổ chức phát động sớm và rộng rãi đến các trường học trong toàn tỉnh để học sinh các trường Trung học trên toàn tỉnh có cơ hội tham gia Hội thi.
Các trường học đã hưởng ứng một cách sôi nổi, Ban giám hiệu các trường hết sức quan tâm và tạo mọi điều kiện để học sinh có thể thực hiện ý tưởng của mình. Học sinh rất hào hứng và say mê tìm tòi nghiên cứu. Đội ngũ giáo viên tâm huyết, nhiệt tình và ham học hỏi với quyết tâm cao, luôn luôn vì học sinh thân yêu.
Tuy nhiên, nghiên cứu khoa học là một hoạt động quá mới mẻ đối với học sinh các trường phổ thông, vì vậy còn nhiều lúng túng trong khâu tổ chức và triển khai thực hiện. Còn thiếu đội ngũ giáo viên có kinh nghiệm, thiếu phương pháp hướng dẫn học sinh nghiên cứu khoa học. Một số bộ phận giáo viên vẫn còn ngại khó và sợ thêm việc vì vậy thiếu sự nhiệt tình.
Tại địa phương không có trường Đại học nên thiếu đội ngũ các nhà khoa học, điều kiện để học sinh tìm tòi nghiên cứu như phòng thí nghiệm, trung tâm nghiên cứu… nên đã ảnh hưởng rất lớn đến kết quả và chất lượng các đề tài. Khả năng trình bày bằng Tiếng Anh của học sinh còn quá hạn chế vì vậy đã ảnh hưởng không nhỏ đến kết quả tại Hội thi cấp Quốc gia.
Để hoạt động nghiên cứu khoa học và tổ chức Hội thi khoa học kỹ thuật cho học sinh trung học đạt kết quả tốt tỉnh Quảng Trị đã thực hiện một số giải pháp sau đây:
- Tuyên truyền và phổ biến rộng rãi mục đích và ý nghĩa của Hội thi trong các nhà trường và toàn xã hội. Phát động trong toàn thể học sinh.
- Đưa hoạt động nghiên cứu khoa học và cuộc thi khoa học kỹ thuật vào trong quy trình năm học, xem đây là một trong những nhiệm vụ của năm học.
- Ban hành sớm văn bản hướng dẫn về Hội thi, trong đó nêu rõ, cụ thể và chi tiết quy trình của Hội thi của từng cấp thi.
- Thành lập ban chỉ đạo, trong đó Giám đốc Sở là trưởng ban, các trưởng bộ môn là thành viên ban chỉ đạo có nhiệm đôn đốc chỉ đạo bộ môn đưa hoạt động hướng dẫn học sinh nghiên cứu khoa học vào kế hoạch hoạt động của từng bộ môn. Đôn đốc giám sát tiến độ và hiệu quả thực hiện ở từng tổ bộ môn trong các nhà trường.
- Tổ chức các buổi tập huấn về phương pháp nghiên cứu khoa học cho giáo viên cốt cán ở các tổ bộ môn trong các nhà trường.
-Tổ chức Hội thảo về hoạt động nghiên cứu khoa học và Hội thi VISEF trong toàn tỉnh, qua Hội thảo giải đáp những khó khăn vướng mắc mà các đơn vị gặp phải trong quá trình thực hiện.
- Đưa ra quy trình thực hiện một cách cụ thể và chi tiết để cơ sở dễ triển khai.
Quy trình thực hiện: Gồm 9 bước
- Tuyên truyền, phổ biến, phát động, tập huấn nghiên cứu khoa học cho GV, HS, Học tập và nghiên cứu Qui chế Hội thi
- Giao nhiệm vụ cho các tổ bộ môn và giáo viên chủ nhiệm hướng dẫn và giúp đỡ học sinh, yêu cầu giáo viên định hướng những vấn đề thời sự, những vấn đề nãy sinh trong thực tế cần trao đổi nghiên cứu với học sinh trong giờ lên lớp. Từ đó giúp học sinh hình thành ý tưởng cho việc lựa chọn và đăng ký đề tài.
- Tổ chức thi ý tưởng sáng tạo, từ đó chọn những ý tưởng tốt, có tính mới, tính sáng tạo để tiếp tục nghiên cứu.
- Duyệt đề cương, thông qua hội đồng khoa học, chọn ra các đề tài để học sinh tiếp tục thực hiện nghiên cứu.
- Chuẩn bị các điều kiện để thực hiện đề tài.
- Phân công giáo viên hướng dẫn thực hiện đề tài, chọn GV nhiệt tình, có nhiều kinh nghiệm và có năng lực chuyên môn về lĩnh vực liên quan đến đề tài. Yêu cầu giáo viên cần hướng dẫn từng giai đoạn một, đồng thời kiểm tra liên tục để điều chỉnh đi đúng hướng.
- Hướng dẫn viết báo cáo
- Hướng dẫn trưng bày Poster
- Tổ chức Hội thi các cấp theo đúng quy trình và thời gian quy định.
Kết quả cụ thể qua các Hội thi:
- Năm 2011: Năm đầu tiên tổ chức nên Sở hạn chế số lượng đơn vị tham gia, vì vậy toàn tỉnh có 25 đề tài đăng ký dự thi với 75 thí sinh trực tiếp tham gia nghiên cứu trong 6 nhóm lĩnh vực. Có 14 đề tài đạt giải cấp tỉnh, Trong đó: Giải nhất: 02; Giải nhì: 03; Giải ba: 02; Giải khuyến khích: 07. Hội thi đã chọn ra được 5 đề tài dự thi cấp Quốc gia và cả 5 đề tài đều đạt giải tại Hội thi Quốc gia.
- Năm 2012: Toàn tỉnh có 62 đề tài đăng ký dự thi thuộc 6 nhóm lĩnh vực khác nhau đến từ 30 trường THPT và THCS. Có 38 đề tài đạt giải Trong đó: Giải nhất: 05; Giải nhì:08; Giải ba:10; Giải khuyến khích:15. Hội thi đã chọn ra được 5 đề tài dự thi cấp Quốc gia và đã đạt được 06 giải tại Hội thi Quốc gia.
Năm 2013: Toàn tỉnh có 75 đề tài đăng ký dự thi thuộc 6 nhóm lĩnh vực khác nhau đến từ 44 trường THPT và THCS. Có 30 đề tài đạt giải Trong đó: Giải nhất: 02; Giải nhì: 04; Giải ba: 11; Giải khuyến khích: 13. Hội thi đã chọn ra được 5 đề tài dự thi cấp Quốc gia.
Bài học kinh nghiệm
Để hoạt động nghiên cứu khoa học và tổ chức Hội thi khoa học kỹ thuật cho học sinh trung học đạt kết quả tốt cần có một số yếu tố sau đây:
Vai trò chỉ đạo của Sở GD&ĐT: Ban Giám đốc Sở phải thấy được ý nghĩa thiết thực của Hội thi và quyết tâm để triển khai. Từ đó có chỉ đạo có chỉ đạo cụ thể để cơ sở thực hiện.
Phòng GDTrH đóng vai trò quan trọng, vì vậy phải là phòng chủ chốt trong quá trình triển khai và tổ chức Hội thi. Mỗi chuyên viên phòng GDTrH phải là những nhân tố tích cực biết lồng ghép việc triển khai kế hoạch tổ chức Hội thi của Sở vào việc chỉ đạo chuyên môn với bộ môn mình phụ trách để giáo viên của bộ môn đó tham gia hướng dẫn học sinh nghiên cứu các đề tài dự thi, đây chính là một trong những hoạt động cụ thể thực hiện đổi mới phương pháp dạy học.
Ban Giám hiệu các trường phải quan tâm tạo mọi điều kiện cho học sinh trong học tập và nghiên cứu, phải chỉ đạo các tổ chuyên môn cử giáo viên có năng lực hướng dẫn và giúp đỡ học sinh trong quá trình tìm tòi và nghiên cứu các đề tài.
Phải tập huấn sớm cho học sinh về phương pháp nghiên cứu Khoa học, để các em có định hướng và phương pháp nghiên cứu ngay từ đầu khi thực hiện đề tài.
Hãy đặt niềm tin ở khả năng của học sinh, xác định rằng tổ chức Hội thi để đạt được mục đích về rèn luyện của giáo viên và học sinh.
Công tác tuyên truyền bằng nhiều hình thức như: xem hình ảnh Hội thi, lồng ghép triển khai hội nghị chuyên môn, sử dụng CNTT để tuyên truyền về đề tài dự thi.
Phải biết huy động và kêu gọi các tổ chức xã hội, phụ huynh học sinh hỗ trợ cho học sinh về vật chất và động viên các em tạo điều kiện tốt nhất để các em thực hiện ý tưởng của mình.
Khâu tổ chức thi cấp cơ sở: Phải chu đáo: Thành lập Hội đồng khoa học, phân công nhiệm vụ cụ thể cho các thành viên giám sát quá trình nghiên cứu từng đề tài cụ thể và thành viên đó chịu trách nhiệm phản biện đề tài. Khâu đánh giá đúng mục đích và ý nghĩa của Hội thi.
Chia kế hoạch thành các giai đoạn nhỏ để thực hiện và tham gia cuộc thi, điều này giúp cho người tham gia thấy đơn giản và không bị băn khoăn vướng mắc trong qua trình thực hiện, đây là yếu tố góp phần tạo nên sự thành công của Hội thi.
Thường xuyên nhắc nhở, động viên: như thăm hỏi tiến độ thực hiện, giãi bày những khó khăn, xếp giải, đưa vào đánh giá như đánh giá học sinh giỏi.
Để các đề tài đi đến thành công, thì cần phải có ý tưởng độc đáo, kết luận vững chắc, phương pháp khoa học, bài trình bày rõ ràng và tổ chức tốt, hiểu rõ nền tảng thông tin và có thể giải thích kết quả một cách chắc chắn.
Có thể nói rằng Hội thi Khoa Học Kỹ thuật như là chất xúc tác thúc đẩy việc giảng dạy các môn khoa học trong nhà trường, thúc đẩy việc đổi mới phương pháp dạy và học trong nhà trường, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục.
Những kiến nghị đối với Bộ GD&ĐT
- Đưa Hội thi vào quy trình và nhiệm vụ năm học, hàng năm tổ chức Hội thi cho học sinh các trường Trung học trên cả nước.
- Có những quy định cụ thể về chế độ khuyến khích cho học sinh đạt giải và chế độ cho giáo viên hướng dẫn.
- Đưa vào danh mục kinh phí trong ngân sách hàng năm cho hoạt động nghiên cứu khoa học trong trường phổ thông.
Sở Giáo dục & Đào tạo Quảng Trị
