Ngành hoa, cây cảnh: Cung chưa đủ cầu

Dù vậy, ngành này đang thiếu nhân lực có trình độ, tay nghề cao.

Sinh viên “đắt việc”

Với quy mô hơn 4ha, ông Lê Đức Nam - chủ nhà vườn Nam Lê (Hà Đông, Hà Nội) cần tuyển 12 lao động tay nghề cao để xử lý kỹ thuật, tạo thế cây cảnh. Nhà vườn có thể trả 18 - 20 triệu đồng/tháng cho nhân sự này. Với những sinh viên mới ra trường, tay nghề kỹ thuật chưa cao, nhà vườn trả 8 - 10 triệu đồng/tháng.

“Ngành hoa, cây cảnh đang “hot”, nhất là trong xã hội hiện đại, nhiều người có nhu cầu chơi, ngắm hoa, cây cảnh để thư giãn sau những giờ làm việc căng thẳng. Nhiều sinh viên khởi nghiệp thành công bằng việc phát triển những chậu, giỏ hoa để bàn”, ông Lê Đức Nam chia sẻ.

Sau 18 khóa đào tạo, ngành Hoa, cây cảnh của Học viện Nông nghiệp Việt Nam có hơn 750 sinh viên tốt nghiệp, tham gia vào thị trường lao động. Thầy Bùi Ngọc Tấn - giảng viên bộ môn Rau hoa quả & Cảnh quan, Khoa Nông học (Học viện Nông nghiệp Việt Nam) cho hay, hiện có hàng trăm doanh nghiệp, cơ sở nhà vườn đồng hành xây dựng, đào tạo ngành học này.

Do đó, cơ hội việc làm cho sinh viên ngành hoa cây cảnh rất lớn. Sinh viên ra trường có nhiều cơ hội việc làm. Nhiều em khởi nghiệp thành công từ khi còn ngồi trên giảng đường.

“Hiện, chúng tôi vẫn duy trì mỗi năm 1 lớp học, với khoảng 60 - 80 sinh viên”, thầy Bùi Ngọc Tấn cho hay và nhận thấy, số lượng người học ít, nhu cầu sử dụng lao động lớn nên sinh viên ra trường luôn được doanh nghiệp, các chủ nhà vườn săn đón. Nhiều đơn vị sẵn sàng nhận sinh viên về thực tập trả lương và chỉ chờ các em tốt nghiệp để ký hợp đồng lao động.

Cũng theo thầy Bùi Ngọc Tấn, theo khảo sát, tỷ lệ sinh viên có việc làm đạt khoảng 97% sau khi tốt nghiệp từ 3 - 6 tháng. Mức thu nhập đa dạng, tùy theo vị trí việc làm nhưng trung bình đạt từ 12 - 15 triệu đồng/tháng với sinh viên mới tốt nghiệp. Sau khi làm được 3 - 6 tháng, nhiều em đạt mức 20 triệu đồng/tháng. Với những sinh viên làm về thiết kế cảnh quan, giám sát kỹ thuật, mức thu nhập có thể lên đến 30 triệu đồng/tháng tùy theo tay nghề.

Cần sự kết nối

Hoa và cây cảnh không chỉ là biểu tượng của cái đẹp, GS.TS Nguyễn Thị Lan - đại biểu Quốc hội đoàn TP Hà Nội, Giám đốc Học viện Nông nghiệp Việt Nam nhận thấy, đây còn là ngành kinh tế sinh thái quan trọng, đóng góp tích cực vào phát triển bền vững, hiện đại hóa nông nghiệp và nâng cao đời sống người dân. Năm 2023, ngành công nghiệp hoa và cây cảnh toàn cầu đạt quy mô 58 - 60 tỷ USD, với tốc độ tăng trưởng dự kiến 5 - 6%/năm giai đoạn 2024 - 2028.

GS.TS Nguyễn Thị Lan cho hay, ngành hoa cây cảnh ngày càng khẳng định vai trò trong nông nghiệp hiện đại với diện tích trồng khoảng 45 nghìn ha, sản lượng 6 triệu cành, giá trị sản xuất trên 45 nghìn tỷ đồng/năm, kim ngạch xuất khẩu vượt 100 triệu USD. Các loại hoa xuất khẩu chủ lực gồm: Hoa hồng, cúc, lan hồ điệp, với thị trường tiêu thụ chính là Nhật Bản, Hàn Quốc, Hà Lan và Úc. Ngành này đang được gắn với du lịch nông nghiệp và sinh thái, mang lại giá trị gia tăng.

Nhận thấy, ngành hoa cây cảnh đang phát triển mạnh không chỉ ở thành thị, mà còn ở nhiều vùng nông thôn, ông Nguyễn Mạnh Quỳnh - Phó Chủ tịch Hội Sinh vật cảnh Việt Nam cho hay, nhu cầu lao động của ngành này ngày càng lớn. Những người làm tạo tác hoa cây cảnh có thu nhập từ 1,5 - 2 triệu/ngày. Song ngành này vẫn phát triển tự phát, thiếu điều tiết và chưa trở thành nhu cầu chung; đặc biệt còn thiếu kết nối giữa các cơ sở đào tạo để có được đội ngũ nhân lực chuyên nghiệp, tay nghề cao.

Cũng vì lý do trên nên nguồn nhân lực chưa được điều phối bài bản, khoa học mà hoàn toàn do tư nhân hoặc những nghệ nhân các làng nghề tự điều tiết với nhau. Ông Nguyễn Mạnh Quỳnh kỳ vọng, kết nối giữa các nhà khoa học, cơ sở đào tạo với các làng nghề, nghệ nhân, doanh nghiệp, để thường xuyên có những buổi tập huấn, hội thảo trao đổi về lĩnh vực hoa, cây cảnh từ kỹ thuật chăm sóc cho đến nhu cầu lao động.

Tại chương trình “Festival hoa, cây cảnh VNUA 2025” diễn ra mới đây, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Hoàng Trung cho hay, các quốc gia có ngành hoa, cây cảnh phát triển như: Hà Lan, Trung Quốc, Nhật Bản, Colombia hay Kenya đều đầu tư bài bản vào hệ thống logistics, đấu giá, thương mại điện tử và thương hiệu quốc gia cho sản phẩm hoa. Những trung tâm như: Côn Minh (Trung Quốc), Aalsmeer (Hà Lan) không chỉ là nơi giao dịch, mà còn là biểu tượng quốc gia về văn hóa hoa, cây cảnh, nơi kết nối giữa sản xuất, khoa học và thị trường toàn cầu.

Với những tiềm năng và lợi thế sẵn có, Thứ trưởng cho rằng, nếu có sự vào cuộc quyết liệt từ Trung ương đến địa phương, từ đơn vị nghiên cứu, đào tạo đến doanh nghiệp và nghệ nhân, Việt Nam hoàn toàn có thể thiết lập các mô hình như trên.

Tuy nhiên, để đạt được mục tiêu đưa hoa cây cảnh trở thành một ngành kinh tế bền vững, cần thực hiện đồng bộ các nhóm giải pháp như: Hoàn thiện thể chế, cơ chế, chính sách để hoa cây cảnh được công nhận là ngành hàng kinh tế chính thức trong cơ cấu trồng trọt quốc gia; đồng thời tổ chức lại sản xuất theo hướng chuyên nghiệp, hiệu quả.

Ngoài ra, cần đẩy mạnh nghiên cứu, ứng dụng khoa học công nghệ; phát triển thị trường và xây dựng thương hiệu. Cùng với đó, phát triển nguồn nhân lực và nâng cao năng lực quản trị.