Chuyển động từ mô hình “Trường học không rác thải nhựa”

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu và ô nhiễm nhựa toàn cầu đang là mối đe dọa nghiêm trọng đối với hệ sinh thái biển, TP Phú Quốc (tỉnh Kiên Giang) - “viên ngọc xanh” của vùng biển Tây Nam Tổ quốc đang từng bước chuyển mình mạnh mẽ để trở thành điểm đến du lịch xanh, sạch, thân thiện với môi trường.

Theo thống kê từ UBND TP Phú Quốc và tổ chức WWF-Việt Nam, mỗi năm hòn đảo này phát sinh khoảng 1.000 tấn rác thải nhựa ra môi trường. Trung bình mỗi ngày, địa phương thải ra gần 200 tấn rác sinh hoạt, nhưng chỉ khoảng 180 tấn được thu gom, còn lại gần 20 tấn vẫn trôi nổi ngoài môi trường.

Đặc biệt, một tỷ lệ đáng kể trong số đó là nhựa dùng một lần, loại chất thải có khả năng phân hủy rất chậm và tác động tiêu cực đến sinh vật biển, bãi tắm, rạn san hô và sức khỏe con người.

Trước tình hình đó, TP Phú Quốc xác định bài toán môi trường không thể giải quyết đơn lẻ, mà cần một chiến lược lâu dài dựa trên sự kết nối giữa chính quyền - nhà trường - doanh nghiệp - người dân.

Từ năm 2019, UBND TP Phú Quốc đã ban hành Kế hoạch hành động giảm thiểu ô nhiễm rác thải nhựa đại dương. Với sự đồng hành của WWF-Việt Nam, thành phố đặt mục tiêu đến năm 2025 sẽ giảm 50% lượng rác nhựa thất thoát ra biển, đảm bảo ít nhất 80% diện tích khu bảo tồn biển không còn rác nhựa.

Đáng chú ý, TP Phú Quốc là địa phương tiên phong đưa mô hình “Trường học không rác thải nhựa” vào hoạt động.

Hiện nay, 13 trường Tiểu học và trường THCS trên đảo đang tích cực triển khai các chương trình ngoại khóa về phân loại rác, tái chế và giảm nhựa.

Các em học sinh được trực tiếp tham gia các cuộc thi thiết kế vật dụng từ rác tái chế, lớp học về tác hại của nhựa dùng một lần, cũng như các buổi “Ngày Chủ nhật xanh” dọn vệ sinh khuôn viên trường và bãi biển gần đó.

Trong tháng 5/2025, gần 550 học sinh Trường Tiểu học Dương Đông A cùng phụ huynh đã tham gia chương trình “Hành động xanh - Bảo vệ đảo ngọc” với kết quả thu gom 600kg rác, trong đó hơn một nửa là rác thải nhựa. Đây không chỉ là hoạt động vệ sinh môi trường, mà là bài học sống động về giáo dục công dân và trách nhiệm cộng đồng.

Cộng đồng cùng hành động

Bên cạnh nhà trường, nhiều tổ chức, nhóm tình nguyện và người dân địa phương cũng tích cực hành động. “Ngày vì Môi trường Phú Quốc” - sáng kiến của thành phố tổ chức vào thứ Bảy đầu tiên hàng tháng đã duy trì đều đặn trong suốt hơn 3 năm qua, với 41 đợt triển khai, thu hút hơn 60.000 lượt người tham gia và thu gom hơn 724 tấn rác, trong đó có trên 120 tấn rác thải nhựa.

Các nhóm thiện nguyện như “Phú Quốc Sạch & Xanh”, “Green PK”, “CLB Bảo vệ biển đảo” thường xuyên phối hợp cùng chính quyền địa phương tổ chức dọn rác tại các điểm nóng như Bãi Trường, Bãi Vòng, Gành Dầu, Hòn Móng Tay, Dinh Cậu… Đặc biệt, tháng 4/2025, riêng tại Bãi Vòng, tình nguyện viên đã thu gom gần 5 tấn rác, giúp cải thiện rõ rệt môi trường biển khu vực.

Nhiều doanh nghiệp du lịch, khách sạn trên đảo đã tự nguyện cam kết loại bỏ nhựa dùng một lần khỏi chuỗi cung ứng, thay thế bằng các sản phẩm thân thiện như ống hút gạo, hộp bã mía, túi giấy… Chính quyền địa phương cũng hỗ trợ tập huấn, kết nối với các nhà sản xuất vật liệu sinh học và tạo cơ chế ưu đãi cho các hộ kinh doanh chuyển đổi mô hình “xanh”.

Không chỉ dừng lại ở hành động cộng đồng, TP Phú Quốc đã và đang đầu tư vào hạ tầng xử lý chất thải theo hướng phân loại - tái chế. Gần 20 trạm thu gom “xanh” với các ngăn rác phân loại đã được lắp đặt tại các khu du lịch, chợ đêm, cảng biển. Hệ thống phao chắn rác đang được thí điểm tại một số bãi biển nhằm ngăn rác trôi dạt vào khu vực san hô, trong khi camera giám sát và đội kiểm tra môi trường được tăng cường để xử lý hành vi xả rác trái phép.

Về mặt chính sách, UBND TP Phú Quốc đang xúc tiến việc ban hành quy định cấm sử dụng và đưa nhựa dùng một lần vào các khu dịch vụ ven biển, tàu cá, và địa điểm du lịch trọng điểm từ cuối năm 2025. Đây là bước đi mạnh mẽ thể hiện quyết tâm chính quyền trong hành trình chuyển hóa mô hình du lịch theo hướng bền vững.

Dù còn nhiều thách thức phía trước, như ý thức của một bộ phận du khách, hạn chế về hạ tầng thu gom đến nguồn lực tài chính, nhưng những kết quả ban đầu cho thấy TP Phú Quốc đang đi đúng hướng.

Không chỉ làm sạch môi trường, thành phố đảo này còn đang góp phần định hình lại văn hóa du lịch xanh - văn minh - trách nhiệm.

Với những bước đi quyết liệt, sự chung tay của nhà trường, cộng đồng và chính quyền, hành trình xây dựng “Phú Quốc không nhựa dùng một lần” đang dần thành hiện thực, không chỉ vì vẻ đẹp của “đảo ngọc”, mà còn vì một tương lai bền vững cho biển Việt Nam.