Khi người dân được tiếp cận giáo dục tốt hơn, có kỹ năng nghề nghiệp phù hợp và được thụ hưởng các dịch vụ xã hội thiết yếu, con đường thoát nghèo trở nên bền vững và chủ động hơn.
Giúp người dân thoát nghèo qua nền tảng giáo dục
Nếu như chuyển đổi sinh kế, hỗ trợ sản xuất giúp người dân có thêm thu nhập, việc nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, cải thiện dịch vụ xã hội cơ bản lại là “đòn bẩy” để người dân chủ động thoát nghèo và phát triển ổn định lâu dài. Đây cũng là định hướng xuyên suốt trong triển khai Chương trình Mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021–2025 của tỉnh Sơn La.
Là tỉnh miền núi với hơn 82% dân số là đồng bào dân tộc thiểu số, Sơn La xác định giáo dục là giải pháp căn cơ để phá vỡ vòng luẩn quẩn của đói nghèo.
Thống kê đến cuối năm 2024, tỷ lệ học sinh trong độ tuổi đến trường của tỉnh duy trì ở mức rất cao: 99,7% ở tiểu học, 98,7% THCS và 72,6% THPT. Tỷ lệ người từ 15 tuổi trở lên biết đọc, biết viết đạt 94,8%.
Ở nhiều xã vùng cao, trường học kiên cố được xây mới thay thế lớp tạm bợ. Trẻ em không phải vượt suối băng rừng đến lớp mà được học trong môi trường an toàn, đủ trang thiết bị.
Tỉnh duy trì vững chắc phổ cập giáo dục mầm non 5 tuổi, tiểu học và THCS, đồng thời nhân rộng mô hình “Cổng trường không có học sinh bỏ học”. Nhờ sự vào cuộc của giáo viên chủ nhiệm, đoàn thể, người uy tín trong cộng đồng, tỷ lệ học sinh bỏ học giảm xuống.
Cùng với đầu tư cơ sở vật chất, Sơn La nâng cao chất lượng dạy - học bằng đào tạo giáo viên, đổi mới phương pháp và tăng cường tiếng Việt cho trẻ em dân tộc thiểu số. Nhiều lớp xóa mù chữ cho phụ nữ dân tộc Mông, Thái, Dao… được tổ chức, giúp bà con biết đọc - viết để áp dụng vào sản xuất và tiếp cận chính sách.
Nhiều chính sách hỗ trợ học sinh nghèo như miễn giảm học phí, học bổng, hỗ trợ gạo, chi phí sinh hoạt, phát triển hệ thống trường bán trú và nội trú dân tộc đã giúp cho học sinh nghèo có cơ hội học tập tốt hơn.
Đến cuối năm 2024, toàn tỉnh có 28 trường PTDT nội trú và hơn 100 trường bán trú, tạo điều kiện cho gần 30.000 học sinh vùng sâu, vùng xa được học tập trong môi trường ổn định.
Đào tạo nghề gắn với nhu cầu thực tế địa phương
Nếu giáo dục phổ thông tạo nền tảng tri thức, thì đào tạo nghề chính là giải pháp then chốt giúp người dân có việc làm ổn định và thu nhập lâu dài.
Sơn La chú trọng đào tạo nghề gắn với nhu cầu thực tế của từng địa phương. Các lớp nghề được tổ chức ngay tại xã, giúp người dân dễ dàng tham gia.
Với thanh niên, tỉnh liên kết doanh nghiệp để đào tạo theo “đơn đặt hàng”. Nhiều lao động sau tốt nghiệp có việc làm tại khu công nghiệp hoặc trở về địa phương khởi nghiệp với mô hình nông nghiệp ứng dụng kỹ thuật.
Giai đoạn 2021-2025, từ nguồn vốn Chương trình Mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi, các địa phương trong tỉnh đã mở hơn 500 lớp tập huấn, đào tạo nghề cho trên 7.000 lao động đồng bào dân tộc thiểu số; tư vấn và giới thiệu việc làm cho hơn 1.500 lượt lao động; hỗ trợ hướng nghiệp – khởi nghiệp cho gần 10.000 người.
Hơn 1.000 cán bộ cấp xã được tập huấn nâng cao năng lực triển khai các chương trình đào tạo nghề.
Các mô hình đào tạo nghề gắn với phát triển sinh kế bền vững được triển khai linh hoạt theo điều kiện từng địa phương như trồng trọt, chăn nuôi, may mặc, chế biến nông sản, sửa chữa máy nông nghiệp... Nhờ đó, nhận thức của người dân thay đổi rõ rệt: Từ học nghề theo phong trào sang học để áp dụng trực tiếp vào sản xuất.
Nhiều nhóm sản xuất nhỏ, tổ hợp tác nông nghiệp được hình thành từ chính lực lượng lao động sau đào tạo. Điều này góp phần hình thành sinh kế bền vững, giảm nghèo bền vững.
Riêng 6 tháng đầu năm 2025, Sơn La đào tạo thêm 1.309 lao động nông nghiệp; hơn 5.000 lao động nông thôn tìm được việc làm mới, khẳng định hướng đi “đào tạo gắn với việc làm” đang phát huy hiệu quả, giúp giải quyết việc làm và cải thiện thu nhập cho lao động vùng nông thôn, khó khăn.
Tăng cường năng lực cán bộ và dịch vụ xã hội cơ bản
Hiệu quả giảm nghèo phụ thuộc không chỉ vào người dân mà còn vào đội ngũ cán bộ cơ sở.
Sơn La thường xuyên tổ chức tập huấn chính sách, kỹ năng thống kê, giám sát, truyền thông cho cán bộ làm công tác giảm nghèo. Nhờ nắm chắc quy trình và chính sách, cán bộ có thể hướng dẫn người dân tiếp cận hỗ trợ một cách minh bạch, đúng đối tượng.
Công tác tuyên truyền cũng được đổi mới, kết hợp tiếng phổ thông và tiếng dân tộc để người dân dễ hiểu, dễ thực hiện. Nhiều địa phương đã phát huy vai trò người có uy tín, già làng, trưởng bản như "cầu nối" trong việc vận động bà con thay đổi nhận thức, không trông chờ vào hỗ trợ mà chủ động học hỏi, làm ăn.
Cùng với đó, tỉnh đẩy mạnh nâng cao chất lượng dịch vụ y tế, giáo dục, nước sạch, thông tin, nhà ở… nhằm tạo điều kiện để người nghèo vươn lên.
Hệ thống trạm y tế xã được sửa chữa, bổ sung trang thiết bị; nhiều hộ nghèo được cấp thẻ bảo hiểm y tế miễn phí. Đây là những yếu tố quan trọng để bảo đảm an sinh và giảm thiểu rủi ro tái nghèo.
