Việc chờ người
Bà Ngô Phẩm Trân - cố vấn Tập đoàn Điện tử Foxlink cho biết, dù đã ký kết hợp tác với hầu hết trường đại học, cao đẳng trên địa bàn TP Đà Nẵng và các tỉnh lân cận, nhưng số công nhân lành nghề và kỹ sư tuyển dụng được chưa đáp ứng đủ nhu cầu.
Tập đoàn Foxlink hiện có khoảng 1.000 công nhân viên tại Đà Nẵng. Đơn vị này có nhu cầu tuyển dụng thêm vài nghìn người, đặc biệt là công nhân dây chuyền. Dù đã tham gia các phiên giao dịch việc làm và đăng tuyển rộng rãi, doanh nghiệp vẫn chưa tuyển đủ.
Tình trạng thiếu hụt lao động phổ thông cũng diễn ra tại Công ty TNHH Daiwa Việt Nam (Khu công nghiệp Hòa Khánh, Đà Nẵng). Theo ông Nguyễn Văn Phu - Giám đốc Công ty, dù có hơn 3.500 công nhân, doanh nghiệp vẫn gặp khó trong tuyển dụng, đặc biệt lao động phổ thông.
“So với thời gian trước, việc tuyển công nhân phổ thông gặp nhiều khó khăn. Đơn hàng tăng nhưng nhân lực không theo kịp do tuyển không đủ. Thêm vào đó là xu hướng trở về quê làm việc của lực lượng lao động đến từ các địa phương lân cận như Quảng Nam, Quảng Ngãi”, ông Phu cho hay.
Được biết, năm 2024, Daiwa Việt Nam dự kiến tăng năng suất 30%, nhu cầu tuyển dụng tăng 300 người nhưng trong 6 tháng không tuyển đủ. Những người có trình độ cao như tốt nghiệp Đại học Bách khoa, Kinh tế thì tuyển nhanh nhưng lao động phổ thông tìm đỏ mắt không thấy.
Các doanh nghiệp đã áp dụng nhiều hình thức, từ chủ động tuyển dụng đến hợp tác với các đơn vị bên ngoài, sử dụng trang mạng xã hội để đăng tải thông tin nhưng không giải quyết rốt ráo bài toán nhân lực. Theo khảo sát, lao động chưa có việc làm hiện nay ở Đà Nẵng tập trung ở ngành dịch vụ, du lịch. Trong khi đó, nhu cầu tuyển dụng của các doanh nghiệp chủ yếu là lao động phổ thông, tập trung vào ngành nghề như bán hàng, dệt may, bảo vệ…
Mất cân đối cơ cấu nhân lực lao động
Cơ cấu lao động có việc làm đã qua đào tạo của Đà Nẵng được cho là mất cân đối. Theo mô hình tiêu chuẩn ở các nước phát triển, cơ cấu hợp lý giữa lao động có trình độ bậc cao - bậc trung - sơ cấp và không có chuyên môn kỹ thuật là 1/4/10 hoặc 1/4/20. Tuy nhiên, hiện nay tỷ lệ này của Đà Nẵng là 1/0,5/0,4.
Sự mất cân đối này dẫn đến thực tế, trong khi tồn tại số lượng lớn lao động đã qua đào tạo thất nghiệp thì các doanh nghiệp vẫn không tuyển dụng được lao động phù hợp. Theo số liệu tính toán từ kết quả điều tra LFS hằng năm của Tổng Cục thống kê (trước kia), nhu cầu nguồn nhân lực có trình độ bậc “sơ cấp” của Đà Nẵng chưa được phía cung ứng (đào tạo) đáp ứng đầy đủ.
Cụ thể, nguồn nhân lực có trình độ đại học trở lên của Đà Nẵng được phía cung ứng (đào tạo) đáp ứng tương đối đủ trong giai đoạn 2003 - 2008 và thừa so với nhu cầu thực tế nền kinh tế trong giai đoạn từ 2009 đến nay, mức độ dư thừa trình độ này ngày càng tăng. Cùng đó, sự khan hiếm của lao động bậc trung/sơ cấp có tay nghề cao hoặc khả năng làm việc tốt đang là khó khăn đối với nhiều doanh nghiệp trên địa bàn.
Một trong những nguyên nhân khiến doanh nghiệp khát lao động phổ thông là sự đứt gãy trong hệ thống đào tạo nghề. Bắt đầu từ giai đoạn 2015 - 2020, các trường trung cấp nghề ở Đà Nẵng tuyển sinh khó khăn. Một số trường không có học sinh nên phải ngừng hoạt động như: Trường Trung cấp nghề Kỹ thuật Công nghệ Đà Nẵng, Trường Kinh tế kỹ thuật miền Trung, Trường Trung cấp Việt Á…
Một số trường trung cấp khác đầu tư để nâng cấp lên trường cao đẳng; số còn lại hoạt động cầm chừng, có những giai đoạn tạm đóng cửa. Như Trường Trung cấp Kinh tế - Kỹ thuật Đức Minh thành lập năm 1999. Giai đoạn 1999 - 2009, trường hoạt động khá sôi nổi cả hệ trung cấp và sơ cấp với dãy nhà 4 tầng khang trang, tổng diện tích xây dựng hơn 2.500m2. Tuy nhiên hiện nay, cơ sở này tận dụng hội trường và 4 phòng học cho các cơ sở thuê lại hạ tầng để hoạt động kinh doanh.
Đại diện Trường Trung cấp Kinh tế - Kỹ thuật Đức Minh lý giải, do tuyển sinh khó khăn, đến năm 2014, trường dừng tuyển sinh vì “càng làm càng lỗ”, thu không đủ chi. Từ năm 2014 - 2018, khối nhà phòng học 5 tầng đóng cửa, nhiều hạng mục xuống cấp do không được sử dụng trong khoảng thời gian dài. Năm 2018, trường đầu tư trở lại khoảng hơn 2 tỷ đồng cải tạo cơ sở vật chất, mở lại một số ngành sơ cấp đào tạo 3 - 6 tháng theo yêu cầu của doanh nghiệp, tập trung chủ yếu lĩnh vực liên quan ngành du lịch.
Ông Phạm Đình Kha - Trưởng phòng Giáo dục Trung học và Giáo dục thường xuyên, Sở GD&ĐT Đà Nẵng cho rằng, mô hình trường trung học kỹ thuật sẽ góp phần vừa phân luồng sau THCS vừa giải quyết bài toán đứt gãy trong đào tạo lao động trình độ sơ và trung cấp hiện nay. Tuy nhiên, để thu hút được học sinh vào học, cần có sự liên kết giữa nhà trường và doanh nghiệp trong đào tạo, tuyển dụng để đảm bảo giải quyết việc làm.
