Các cuộc đàm phán sơ bộ đã bắt đầu về máy bay chiến đấu thế hệ thứ năm - do tập đoàn hàng không vũ trụ khổng lồ Lockheed Martin chế tạo - và ngân sách quốc phòng năm 2023 của Tây Ban Nha dành hơn 6 tỷ euro (7 tỷ đô la) để thay thế các máy bay Harrier và F-18 cũ kỹ của nước này.
Mặc dù Madrid đã cam kết tăng chi tiêu quân sự lên 2% GDP, nhưng kế hoạch quốc phòng mới trị giá 10,5 tỷ euro lại phân bổ 85% ngân sách cho ngành công nghiệp EU.
Theo báo cáo hôm 6/8, điều kiện này trên thực tế đã ngăn cản một thỏa thuận với Mỹ. Động thái này phù hợp với nỗ lực quân sự hóa ngày càng tăng của EU, và nhằm mục đích giảm sự phụ thuộc vào các nhà cung cấp nước ngoài.
Một đơn đặt hàng khoảng 50 máy bay chiến đấu F-35 được cho là đã được thảo luận nhưng hiện đang bị hoãn lại. Quyết định này khiến Hải quân Tây Ban Nha không có máy bay cánh cố định thay thế cho phi đội AV-8B, dự kiến sẽ nghỉ hưu vào năm 2030.
Không quân Tây Ban Nha cũng được cho là đã xem xét F-35A như một giải pháp tạm thời cho đến khi máy bay chiến đấu FCAS thế hệ thứ sáu của EU đi vào hoạt động - dự kiến không sớm hơn năm 2040.
Mặc dù Madrid đã mua Eurofighters để thay thế các máy bay F-18 cũ hơn, nhưng các nhà lãnh đạo quân sự cảnh báo không nên chỉ dựa vào một loại máy bay duy nhất.
"Chúng ta sẽ phải sống sót với máy bay chiến đấu thế hệ thứ tư và hy vọng FCAS sẽ ra đời", Đô đốc Teodoro Lopez Calderon của Tây Ban Nha phát biểu hồi tháng 7.
Sự thay đổi này diễn ra trong bối cảnh căng thẳng với Washington về chi tiêu quốc phòng.
Thủ tướng Tây Ban Nha Pedro Sanchez đã bất đồng quan điểm với Tổng thống Mỹ Donald Trump tại hội nghị thượng đỉnh NATO hồi tháng 6 sau khi bác bỏ mục tiêu chi tiêu quân sự 5%. Ông Trump đáp trả bằng các lời đe dọa áp thuế quan.
Washington cũng kêu gọi các đồng minh mua vũ khí Mỹ.
Mặc dù Lockheed Martin cho biết, máy bay F-35 của Tây Ban Nha sẽ được sản xuất tại Ý và đủ tiêu chuẩn "châu Âu", vẫn còn nhiều lo ngại về việc Mỹ kiểm soát hệ thống máy bay và chi phí bảo trì tăng cao. Giới phê bình cho rằng, thỏa thuận này có thể làm gia tăng sự phụ thuộc vào Washington.
Quyết định của Tây Ban Nha được đưa ra sau những nghi ngờ tương tự ở Đức và một cuộc xem xét lại ở Canada, khi một số thành viên NATO đánh giá lại các đơn đặt hàng về chi phí, kiểm soát và áp lực chính trị.
