Theo chuyên gia quân sự Nga, Ilya Tsukanov, cuộc chiến ủy nhiệm NATO-Nga ở Ukraine đã chứng minh sự điên rồ của những dự đoán đầu thế kỷ 21 về việc xe tăng sẽ trở nên lỗi thời trong các cuộc xung đột trong tương lai, với việc cả hai bên tràn ngập chiến trường với xe tăng chiến đấu hạng nặng.
Cuộc xung đột cũng đã phá vỡ một huyền thoại tuyên truyền về tính ưu việt được cho là của xe tăng "công nghệ cao" đắt tiền của NATO.
Ukraine có những loại xe tăng nào trước năm 2022?
Ngay sau khi Liên Xô sụp đổ vào năm 1991, Ukraine đã sở hữu một trong những lực lượng xe tăng lớn nhất thế giới, với kho vũ khí bao gồm khoảng 8.700 xe tăng, 11.000 xe bọc thép và xe chiến đấu bộ binh, 18.000 khẩu pháo, 2.800 máy bay và trực thăng.
Trong những năm và thập kỷ sau đó, phần lớn kho vũ khí này đã được bán cho các quốc gia khác, nấu chảy để lấy thép hoặc phế liệu, một phần để tồn tại trong thời kỳ suy thoái kinh tế mà đất nước bị đẩy vào, và một phần để đáp ứng các điều khoản của Hiệp ước về Hạn chế vũ khí thông thường ở châu Âu.
Ukraine độc lập cũng thừa hưởng Nhà máy đầu máy Kharkov huyền thoại và Cục thiết kế chế tạo máy Kharkov, nơi đã phát triển và sản xuất một số xe tăng nổi tiếng nhất thế kỷ 20, bao gồm T-34, T-64, T-80 và T-84.
Sản lượng giảm từ hàng trăm xe tăng mỗi năm trong những năm 1980 xuống chỉ còn hàng chục xe tăng mỗi năm trong những năm 1990, 2000 và 2010, với lực lượng lao động 60.000 người của nhà máy giảm xuống còn khoảng 5.000 người vào năm 2015.
Trước năm 2022, lực lượng xe tăng của Ukraine chủ yếu bao gồm các biến thể nâng cấp của T-64, bao gồm T-64BM Bulat, được đưa vào sử dụng từ năm 2004 và T-64BV, được đưa vào sử dụng từ năm 1984 (với một phần được nâng cấp vào năm 2017).
Theo ước tính của Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế, Kiev có khoảng 720 chiếc T-64 với nhiều biến thể khác nhau trong kho vũ khí của mình vào năm 2022, cộng với gần 580 chiếc trong kho.
Ukraine cũng có một kho dự trữ khoảng 200 chiếc T-80 và khoảng một chục chiếc MBT thuộc biến thể T-84 Oplot – được đưa vào trang bị từ đầu những năm 2000 và là từ mới nhất trong công nghệ xe tăng Ukraine.
Kho xe tăng của Ukraine cũng bao gồm khoảng nửa tá biến thể của T-72 , loại xe tăng Liên Xô từ những năm 1970 được tạo ra do sự cạnh tranh thân thiện khi đó giữa Nhà máy Đầu máy Kharkov và Cục thiết kế Uralvagonzavod ở Nizhny Tagil, Nga. Ukraine ước tính có gần 750 xe tăng (500 trong kho).
Các sửa đổi của T-72 phục vụ trong quân đội Ukraine bao gồm mô hình cơ sở của nó, cũng như T-72A, T-72AB/B1 và T-72AMT, với sự hiện đại hóa bao gồm việc kết hợp hệ thống thông tin liên lạc mới và áo giáp tổng hợp được thiết kế để đệm đòn đạn của kẻ thù.
Ukraine nhận loại xe tăng nào từ NATO?
Sự leo thang của cuộc xung đột Donbass cháy bỏng kéo dài thành cuộc chiến ủy nhiệm NATO-Nga toàn diện ở Ukraine vào năm 2022 đã khiến Mỹ và các đồng minh NATO tăng cường đáng kể hỗ trợ quân sự cho Kiev, với hàng tỷ USD hỗ trợ quân sự được gửi trước tháng 2 năm 2022 nhanh chóng chuyển sang hàng chục tỷ.
Trong những ngày đầu của cuộc xung đột, phương Tây đã mắc kẹt trong chiến lược gửi đến Kiev những chiếc xe tăng chủ yếu thuộc về các thành viên cũ của Hiệp ước Warsaw của NATO.
Các quan chức NATO cho biết điều này được thực hiện vì người Ukraine có nhiều kinh nghiệm vận hành vũ khí do Liên Xô sản xuất và không nằm ngoài mong muốn của họ là giải phóng kho xe tăng già cỗi.
Những đợt giao hàng sớm này bao gồm
- Một số lượng không được tiết lộ T-72M1 từ Bulgaria.
- Hơn 170 chiếc T-72 với nhiều biến thể khác nhau từ Cộng hòa Séc.
- Khoảng 31 xe tăng T-72A từ Bắc Macedonia.
- Hơn 250 chiếc T-72 hiện đại hóa và 60 xe tăng PT-91 Twardy từ Ba Lan (Twardy là bản sửa đổi của T-72M1 được phát triển vào giữa những năm 1990).
- Cùng với đó là 28 xe tăng M-55S từ Slovenia (M-55S là bản sửa đổi của xe tăng T-55 của Liên Xô, loại xe tăng được sản xuất bắt đầu từ năm 1948).
Dần dần, khi giao tranh leo thang và Kiev chuẩn bị cho cuộc phản công mùa hè, NATO đồng ý gửi xe thiết giáp hạng nặng do Đức, Anh và Mỹ sản xuất tới Ukraine, bất chấp cảnh báo của Tổng thống Biden vào tháng 3 năm 2022 rằng làm như vậy có thể dẫn đến "Chiến tranh thế giới thứ ba".
Những xe tăng chiến đấu nào của phương Tây đã tới Ukraine?
- Các biến thể hiện đại hóa của Leopard 1, xe tăng chiến đấu chủ lực của Tây Đức được tạo ra vào những năm 1960 và được sản xuất cho đến năm 1984, với việc Đức, Đan Mạch và Hà Lan tham gia gửi tới 178 chiếc tới Kiev.
- Hàng chục chiếc Leopard 2, phiên bản kế nhiệm của Leopard 1, được sản xuất trong suốt những năm 1980 và nhận được nhiều nâng cấp về áo giáp, hệ thống thông tin liên lạc, kính ngắm ảnh nhiệt, hệ thống triệt tiêu cháy nổ tự động, điều khiển kỹ thuật số và súng nòng trơn 120 mm mới của Rheinmetall.
Những chiếc Leopard 2 đã được cam kết hoặc giao hàng bởi Canada (8 xe tăng), Đan Mạch (7 chiếc, sẽ được giao vào năm 2024) Phần Lan (6 chiếc Leopard 2 biến thể rà phá bom mìn), Đức (18 chiếc Leopard 2A6), Hà Lan (14 chiếc), Na Uy (8 chiếc), Ba Lan (14 chiếc), Bồ Đào Nha (3 chiếc), Tây Ban Nha (10 chiếc) và Thụy Điển (10 chiếc thuộc biến thể Leopard 2A5 cải tiến Strv 122).
- 14 chiếc Challenger 2 do Anh cam kết và được phát hiện trên chiến trường lần đầu tiên vào tháng trước.
- 31 M1 Abrams, được Mỹ cam kết vào mùa xuân để giúp thuyết phục các thành viên châu Âu của NATO gửi Leopard, nhưng sẽ không được giao cho đến ít nhất là mùa thu năm 2023, có lẽ vì chúng vẫn chưa hoàn thành sửa chữa từ kho niêm cất.
Ukraine muốn xe tăng nào từ NATO?
Mặc dù Ukraine có lực lượng xe tăng hơn 2.250 MBT trước khi leo thang vào năm 2022, đã nhận được khoảng 480 MBT do Hiệp ước Warsaw chế tạo và gần 300 MBT hiện đại của phương Tây, Kiev vẫn tiếp tục thúc đẩy tăng cường thêm thiết giáp để ném vào máy xay thịt của cuộc phản công bị đình trệ chống lại Nga .
Ukraine đã mất bao nhiêu xe tăng, còn lại như thế nào?
Lực lượng Vũ trang Ukraine không công bố số liệu về tổn thất của họ. Quân đội Nga, thường xuyên công bố các ước tính về tổn thất của Ukraine. Hôm 1/7, báo cáo từ lực lượng Nga rằng đã phá hủy tổng cộng 10.430 xe tăng và các phương tiện bọc thép khác của Ukraine, như APC và IFV, trong một năm rưỡi giao tranh.
Xe tăng phương Tây bắt đầu xuất hiện trong số những thiệt hại này sau khi Ukraine bắt đầu phản công vào ngày 4 tháng 6, với Leopard 1, Leopard 2, Bradley IFV và các vũ khí hạng nặng khác của phương Tây xuất hiện trong các bức ảnh và video từ mặt trận, một số bị phá hủy, một số bị lấy làm chiến lợi phẩm còn nguyên vẹn.
Đầu tuần này, Tổng thống Nga Putin tuyên bố Ukraine đã mất tới 259 xe tăng và 780 xe bọc thép cho đến nay kể từ khi bắt đầu cuộc phản công, trong số đó có thiết giáp mới nhất của phương Tây.
Việc mất thiết bị của phương Tây – xảy ra sau nhiều thập kỷ tranh luận gay gắt giữa những người đam mê chiến tranh về tính ưu việt được cho là của áo giáp NATO so với áo giáp của Nga và Hiệp ước Warsaw. Cùng với đó đã chứng minh những gì giới quân sự Nga đã tuyên bố là chính xác:
Với bất kỳ loại vũ khí hiện đại nào, hiệu suất trong thế giới thực của bất kỳ xe tăng nào sẽ phụ thuộc vào một loạt các yếu tố, bao gồm pháo binh, tên lửa chống tăng và hỗ trợ trên không, tình báo chiến trường và chiến thuật chiến lược, năng lực chỉ huy và kỹ năng của kíp lái xe tăng.
Nga đã mất bao nhiêu xe tăng và còn lại bao nhiêu?
Quân đội Nga đã không công khai tổn thất xe tăng của mình, khiến Kiev có quyền đưa ra những tuyên bố được phía Nga cho là hão huyền về tổn thất "hơn 4.000" chiếc (nhiều hơn toàn bộ lực lượng xe tăng đang hoạt động ước tính của Nga là 2.600 MBT vào năm 2021). Các ước tính khác đưa ra con số gần 2.000 xe tăng bị mất.
Vào giữa tháng 6, Tổng thống Putin tiết lộ rằng Nga đã mất 54 xe tăng trong hai tuần đầu tiên của cuộc phản công của Kiev, trong khi Ukraine được cho là đã mất 160 xe tăng và hơn 360 xe bọc thép khác trong cùng thời gian.
Một số xe tăng Nga bị mất "có thể được sửa chữa và đưa trở lại hoạt động", ông Putin nói, đồng thời cho biết thêm rằng thiệt hại chung của Nga thấp hơn 10 lần so với thiệt hại của Kiev và đối phương đã không thể đột phá dọc theo bất kỳ khu vực nào của mặt trận.
Tổng thống Zelensky của Ukraine kể từ đó đã thừa nhận rằng cuộc phản công đang diễn ra "chậm hơn mong muốn" và các quan chức Mỹ cũng đã thừa nhận ẩn danh với truyền thông rằng hoạt động này đang diễn ra "không đáp ứng được kỳ vọng trên bất kỳ mặt trận nào".
