BHXH tự nguyện là loại hình bảo hiểm của Đảng và Nhà nước, vì quyền lợi của người lao động và nhân dân, được Nhà nước bảo hộ, do cơ quan bảo hiểm xã hội (BHXH) thực hiện. Tham gia BHXH tự nguyện để được hưởng quyền lợi khi hết tuổi lao động.
Công dân từ đủ 15 tuổi trở lên và không thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc thì đều có thể tham gia BHXH tự nguyện.
Khi tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện, mọi người sẽ được hưởng lương hưu hàng tháng khi về già; được cấp thẻ BHYT miễn phí trong suốt thời gian hưởng lương hưu; được Nhà nước hỗ trợ mức đóng khi tham gia theo mức chuẩn hộ nghèo (tối thiểu 10%, tối đa 30%); lương hưu được điều chỉnh theo Chỉ số giá tiêu dùng; nhận BHXH 1 lần nếu không đủ điều kiện hưởng lương hưu; thân nhân được hưởng trợ cấp mai táng và chế độ tử tuất khi người tham gia qua đời.
Mức đóng BHXH tự nguyện bằng 22% mức thu nhập do người lao động lựa chọn. Trong đó, mức thu nhập tháng làm căn cứ đóng tối thiểu bằng mức chuẩn hộ nghèo đối với khu vực nông thôn (1.500.000 đồng/người/tháng) và tối đa bằng 20 lần lương cơ sở (tương đương 29.800.000 đồng/tháng).
Hiện nay có tất cả 06 phương thức tham gia mà người tham gia có thể lựa chọn:
(1) Đóng hàng tháng;
(2) Đóng 03 tháng một lần;
(3) Đóng 06 tháng một lần;
(4) Đóng 12 tháng một lần;
(5) Đóng một lần cho nhiều năm về sau nhưng không quá 05 năm một lần;
(6) Đóng một lần cho những năm còn thiếu đối với người đã đủ tuổi hưởng lương hưu nhưng thời gian đóng còn thiếu không quá 10 năm.
Trường hợp đã đủ tuổi nghỉ hưu mà thời gian đóng BHXH còn thiếu trên 10 năm thì người tham gia tiếp tục đóng theo một trong 05 phương thức trên cho đến khi thời gian đóng còn thiếu không quá 10 năm thì được đóng một lần cho những năm còn thiếu (theo phương thức 6).
Tham gia đăng ký bảo hiểm xã hội tự nguyện bằng cách lập tờ khai tham gia BHXH tự nguyện theo mẫu hướng dẫn tại nơi đăng ký: Trụ sở cơ quan BHXH tỉnh, huyện hoặc đại lý thu BHXH, BHYT của UBND xã, phường, thị trấn; Bưu điện; Hội đoàn thể...
