Sau một năm làm ăn vất vả, ngày cuối cùng của năm âm lịch là ngày để tổng kết và nhìn lại những thăng trầm của những ngày đã qua.

Trong ngày tất niên, mọi người trong gia đình sẽ sửa soạn, quét dọn, trang trí lại nhà cửa, đón năm mới. Cùng với đó, mỗi gia đình người Việt sẽ chuẩn bị một mâm cơm cúng tất niên và cùng sum họp lại với nhau để ăn cơm buổi tất niên.

Ý nghĩa lễ cúng tất niên

"Tất" là xong, "niên" là năm, tất niên được xem là nghi thức để tiễn biệt năm cũ để đón chào năm mới sắp đến. Thường tất niên sẽ diễn ra vào ngày 30 tháng Chạp (nếu là năm đủ) hoặc 29 tháng Chạp (nếu là năm thiếu).

Theo truyền thống lâu đời của người Việt, dù ai đi ngược về xuôi cũng đều cố gắng dành thời gian quây quần bên gia đình trong ngày tất niên để tổng kết năm cũ và tận hưởng không khí sum vầy của tình thân trong thời khắc sắp bước sang năm mới.

Lễ Tất niên từ lâu là nét đẹp, tập quán mang đậm văn hóa bản sắc truyền thống của người Việt Nam.

Lễ cúng Tất niên nên làm ngày nào?

Theo chuyên gia phong thủy Phùng Phương, lễ cúng Tất niên ở nước ta được tổ chức vào ngày cuối cùng của năm tính theo lịch âm (tức là ngày 30 tháng 12 âm lịch, còn được gọi là ngày 30 Tết, một số năm thiếu thì sẽ được tổ chức vào ngày 29 Tết).

Tuy nhiên, một số gia đình tổ chức cúng Tất niên sớm hơn, có thể là ngày 25, 26, 27 hoặc 28 tháng Chạp. Nhìn chung, thời gian tốt nhất để cúng tất niên vẫn là 2 ngày cuối cùng của năm cũ.

Mâm cỗ cúng tất niên

Thường các gia đình sẽ làm hai mâm cỗ, một mâm cúng gia tiên trong nhà và một mâm cúng trời đất đặt ở khoảng sân hoặc ban công trước nhà.

Mâm cúng tất niên thường có những món ăn đặc trưng của ngày Tết như bánh chưng xanh, con gà luộc, bát canh măng chân giò, bát miến nấu lòng gà thả nấm, một món chim tần hoặc đĩa giò lụa, giò xào, chả cốm, đĩa xào, nem rán và dưa hành ăn kèm, ở những vùng biển thường có nồi cá thu kho nước dừa.

Tùy theo phong tục từng vùng miền và điều kiện của từng gia đình mà mâm cúng có thể thịnh soạn hay thanh đạm, tuy nhiên theo quan niệm của người Việt thì mâm cúng tất niên không thể thiếu những thành phần bắt buộc như hương hoa, vàng mã, đèn nến, trầu cau, rượu trà, bánh chưng,... được bày biện trang nghiêm và do người chủ gia đình thành tâm khấn lễ.

Thường thì lễ cúng tất niên do người đàn ông lớn tuổi nhất trong nhà thắp hương và đọc văn khấn, rồi đến các thành viên khác làm lễ vái. Nội dung chính là mời thần linh, gia tiên về ăn Tết cùng gia đình.

Lưu ý khi cúng tất niên

Ngày nay nhiều gia đình lựa chọn cúng tất niên sớm trong khoảng vài ngày trước Tết để tiện tới thăm nhà nhau trong ngày cuối năm hoặc đi du lịch. Tuy nhiên thời điểm tốt nhất để làm lễ cúng tất niên là vào chiều hoặc tối 30 Tết vì khi ấy mọi việc chuẩn bị cho năm mới đã xong xuôi nhà cửa được dọn dẹp, trang hoàng tinh tươm, mọi thành viên trong nhà cũng trở về kịp để quây quần bên nhau.

Khi làm lễ cúng tất niên tuyệt đối không nên cười đùa, nói chuyện to hoặc nói tục chửi bậy vì như vậy là bất kính, không thành tâm với bề trên.

Tránh làm đổ vỡ đồ dùng, bát đũa,... trong nhà, đặc biệt là trong mâm cơm vì theo quan niệm của người xưa, đổ vỡ mang tới điềm xui xẻo, nếu rượu hoặc dầu đèn bị đổ ra nền nhà có thể thu hút ma quỷ kéo tới nhiều, gây điều phiền nhiễu, năm mới chẳng được yên lành.

Không khí trong bữa cơm tất niên cũng rất quan trọng vì nó thể hiện không khí gia đình trong năm cũ và hy vọng vào năm mới gia đình vui vẻ, hòa thuận hơn. Vì thế nên hạn chế cãi cọ, nghi kị nhau trong lễ tất niên để không vận điềm xấu vào bản thân và gia đình trong năm mới.

* Thông tin mang tính tham khảo, chiêm nghiệm.