Phấn khởi vào vụ Tết
Những ngày đầu tháng Chạp, về xã Thọ Điền, không khí nhộn nhịp bao trùm khắp làng quê. Dòng khói từ những lò nấu mật bay lên nghi ngút, hòa quyện với hương thơm ngọt và sắc xuân báo hiệu cho một năm mới đầm ấm, vui tươi cận kề.
Theo người dân ở đây, nghề nấu mật mía của họ có truyền thống hơn 50 năm. Ngày trước, địa phương này vốn là nơi trồng mía nguyên liệu lớn nhất của tỉnh Hà Tĩnh. Thấy đầu ra cây mía bấp bênh, người dân Thọ Điền quyết định ép mía, nấu mật để tăng thêm thu nhập. Ban đầu chỉ một vài hộ làm, dần dần hình thành làng làm mật mía, trở thành nghề chủ lực trong phát triển kinh tế.
Với thâm niên hơn 30 năm làm nghề mật mía, ông Nguyễn Văn Hòa (trú tại thôn 1, xã Thọ Điền) chia sẻ, nấu mật mía yêu cầu quy trình công phu, từ việc chọn mía, ép nước đến nấu kỹ.
“Mía sau khi thu hoạch sẽ được cắt thành từng khúc dài từ 1 - 1,2m. Sau đó ép lấy nước, lọc bỏ tạp chất và bỏ vào chảo lớn nấu trong nhiều giờ. Muốn có chất lượng mật ngon, chúng tôi phải đứng canh đảo liên tục và đều tay, khi mật sôi thì vớt váng mật, nếu không chú ý mật sẽ bị cháy có màu đen và không được thơm ngon. Sau khi nấu xong, sẽ phải lọc mật qua lớp vải màn để sạch cặn, khi mật nguội, sẽ có một lớp bọt đường nổi lên là hoàn thành”, ông Hòa nói.
Năm nay, gia đình anh Bùi Đình Quyết (thôn 5, xã Thọ Điền) trồng khoảng 6 sào mía (500m2/sào).
Theo tính toán của anh Quyết, với tổng diện tích trên sẽ cho ra sản lượng mật khoảng 2,8 – 3 tấn. Trừ chi phí, mang lại thu nhập cho gia đình khoảng 100 triệu đồng.
“Từ đầu tháng 11 Âm lịch, gia đình tôi đã huy động hết nhân lực để thu hoạch mía, nấu mật phục vụ cho nhu cầu của khách hàng. Mật nấu được bao nhiêu bán hết bấy nhiêu nên không phải băn khoăn đầu ra. So với trồng các loại cây nông nghiệp khác thì nghề nấu mật mía tuy vất vả nhưng đem lại lợi nhuận cao, lại thu hoạch vào cuối năm nên có tiền để mua sắm Tết”, anh Quyết phấn khởi nói.
Là thương lái thường xuyên thu mua mật mía ở xã Thọ Điền, chị Nguyễn Thị Hòa (TP Hà Tĩnh) cho biết, mật mía ở đây có vị ngọt thơm cùng độ sánh đặc trưng, màu sắc đẹp, phù hợp để làm gia vị cho nhiều món ăn, được nhiều khách hàng ưa chuộng.
“Mỗi năm tôi thường mua khoảng 5 tấn mật mía từ xã Thọ Điền về bán lẻ cho khách hàng ở địa bàn TP Hà Tĩnh và các huyện lân cận. Cũng có nhiều người ở xa khi sử dụng thấy chất lượng tốt nên đã đặt hàng tôi từ sớm”, chị Hòa cho biết.
Đổi mới để phát triển bền vững
Dù nghề nấu mật mía mang lại thu nhập ổn định cho người dân, nhưng nghề này cũng không thiếu thử thách. Biến đổi khí hậu đang ảnh hưởng nghiêm trọng đến sản lượng mía.
Hơn nữa, sự xuất hiện của các sản phẩm thay thế, như mật đường hay mật ong công nghiệp, cũng tạo ra sự cạnh tranh mạnh mẽ. Các sản phẩm này tuy có giá thành rẻ hơn nhưng lại không thể so sánh với chất lượng và hương vị tự nhiên của mật mía Thọ Điền.
Thực tế trên đã không khiến người nấu mật mía ở đây nhụt chí, để sản phẩm khẳng định thương hiệu, có chỗ đứng trên thị trường, họ đã thành lập HTX để sản xuất quy củ.
Đến nay, mật mía Thọ Điền đã được cấp chứng nhận OCOP 3 sao, đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong việc nâng cao giá trị sản phẩm, giúp người dân có thêm động lực phát triển nghề truyền thống.
Chị Đoàn Thị Nhàn, Giám đốc HTX dịch vụ mật mía Sơn Thọ cho biết, với việc đưa máy móc hiện đại vào sản xuất, các quy trình chế biến đảm bảo vệ sinh nên sản phẩm mật mía của HTX bán rất được giá, khoảng 60 - 65 nghìn đồng/lít. Bên cạnh đó, những chai mật được đóng cẩn thận, có dán tem của HTX sẽ giúp sản phẩm mật mía Thọ Điền được người tiêu dùng tin tưởng hơn khi sử dụng.
Để mở rộng thị trường, người nấu mật mía không ngừng tìm hiểu, ứng dụng công nghệ để quảng bá sản phẩm trên các nền tảng mạng xã hội, tham gia các hội chợ xúc tiến thương mại… nên ngày càng được nhiều người biết đến.
“Năm 2020, sản phẩm mật mía của HTX được công nhận OCOP cấp tỉnh. Đây là bước đệm để sản phẩm được khẳng định chất lượng và có thêm nhiều cơ hội mở rộng thị trường. Nhờ vậy, những ngày cuối năm, chúng tôi phải làm việc hết công suất để đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng. Tuy vất vả nhưng có thêm thu nhập và góp phần tiêu thụ mía cho bà con nên ai cũng phấn khởi”, chị Nhàn nói.
Để nghề ép mía nấu mật không bị mai một, chính quyền địa phương đã hỗ trợ người dân xây dựng HTX dịch vụ mật mía Sơn Thọ. Chính quyền cũng đang tiếp tục vận động người dân tham gia vào HTX để mở rộng quy mô, sản xuất tập trung, nâng cao chất lượng sản phẩm, cải thiện thu nhập cho người dân.
“Với truyền thống của làng nghề cộng với sự cần cù chịu khó, không ngừng đổi mới phương thức sản xuất, người dân Thọ Điền đang từng bước tạo ra những sản phẩm đạt chất lượng tốt, vừa đáp ứng được nhu cầu của khách hàng, vừa tăng nguồn thu nhập. Những năm gần đây, mía được mùa, chất lượng tốt, cho ra sản phẩm mật đạt năng suất cao, khoảng 5 tạ/sào. Hiện toàn xã có gần 100 hộ trồng mía trên diện tích hơn 28ha, với giá mật mía năm nay giá thị trường dao động từ 35.000 – 40.000 đồng/lít, ước tính mang lại thu nhập cho người dân địa phương dịp Tết này hơn 10 tỷ đồng”, ông Trần Cao Cường, Chủ tịch Hội Nông dân xã Thọ Điền cho biết.
