Bởi vậy, cha mẹ cần trang bị cho con những kỹ năng cần thiết và một tâm lý vững vàng.
Trong vài năm gần đây, trại hè tại làng quê, vùng nông thôn được nhiều gia đình lựa chọn. Đây là dịp để trẻ rời xa học đường, hòa mình với thiên nhiên, rèn kỹ năng sống và học giá trị lao động. Tuy nhiên, bên cạnh lợi ích, trại hè cũng tiềm ẩn rủi ro nếu phụ huynh không tìm hiểu kỹ trước khi cho con tham gia.
Xu hướng “trở về với thiên nhiên”
Xu hướng “trở về với thiên nhiên” đang lên ngôi trong cách giáo dục hiện đại, khi nhiều phụ huynh mong muốn con mình được trải nghiệm những điều giản dị, thực tế như tham gia công việc đồng áng, học làm nông, hay tham gia các lớp kỹ năng sống như bơi lội, leo núi, nhóm lửa, dựng lều… Những hoạt động tưởng như đơn giản ấy lại giúp trẻ em thành phố hiểu hơn về cuộc sống nông thôn, tăng khả năng thích nghi và tính tự lập.
Chị Lê Mai Lan (38 tuổi, Ba Đình, Hà Nội) chia sẻ: “Tôi rất muốn con trai mình có cơ hội trải nghiệm cuộc sống thôn quê. Cháu lớn lên ở thành phố, không có nhiều dịp tiếp xúc với thiên nhiên như thế hệ chúng tôi ngày trước. Tôi tin rằng, trại hè ở làng quê sẽ giúp cháu học được sự tự giác và trưởng thành hơn khi xa nhà”.
Không chỉ phụ huynh, nhiều học sinh cũng đánh giá tích cực về những chương trình trại hè ở làng. Em Nguyễn Tất Thành (16 tuổi, học sinh lớp 10 tại TP Hồ Chí Minh) chia sẻ chuyến đi trại hè năm ngoái đã mang lại cho em nhiều thay đổi đáng kể trong suy nghĩ và tính cách.
“Trước đây, em vốn khá nhút nhát và ít nói, đặc biệt là nếu phải tiếp xúc với người lạ. Em thường cảm thấy mất tự tin khi tham gia các hoạt động nhóm ở trường. Tuy nhiên, mọi thứ bắt đầu thay đổi khi em được bố mẹ đăng ký tham gia một trại hè kéo dài 7 ngày ở một vùng quê thuộc tỉnh Lâm Đồng.
Lúc đầu em khá lo lắng vì đây là lần đầu tiên em xa nhà lâu đến vậy. Nhưng không ngờ, chỉ sau vài ngày, em đã làm quen được với rất nhiều bạn mới đến từ các tỉnh khác nhau. Chúng em cùng sinh hoạt, cùng làm việc nhóm, từ việc dựng lều trại, nhóm lửa, trồng rau, đến tham gia các thử thách vượt chướng ngại vật. Những hoạt động ấy vừa vui, vừa giúp em vượt qua nỗi sợ giao tiếp”, Thành kể.
Tất Thành cũng cho biết, điểm đặc biệt của trại hè ở làng là môi trường hoàn toàn khác với thành phố: Không điện thoại, Internet, tiếng ồn xe cộ. Chính những điều đó buộc các bạn phải gắn bó, trò chuyện và hỗ trợ nhau nhiều hơn.
“Em cảm thấy như mình được sống thật hơn, gần gũi với mọi người và với thiên nhiên. Có hôm cả nhóm bị mắc mưa giữa rừng, phải tìm cách dựng lều tạm và nấu ăn bằng củi khô, em chưa từng trải qua cảm giác như vậy bao giờ. Mặc dù vất vả nhưng cực kỳ đáng nhớ”, em học sinh này kể lại những trải nghiệm ở trại hè.
Quan trọng hơn, trại hè còn giúp Thành thay đổi cách nhìn về bản thân. “Khi em vượt qua được những thử thách tưởng chừng không thể làm được như phát biểu trước đông người, tự mình dẫn dắt trò chơi cho các bạn. Sau đó, em thấy mình mạnh mẽ hơn rất nhiều. Kết thúc trại hè, em nhận ra rằng sự tự tin không phải là thứ bẩm sinh, mà có thể rèn luyện được qua trải nghiệm”.
Tiềm ẩn những rủi ro
Dù được quảng bá là những hành trình khám phá thiên nhiên, rèn luyện kỹ năng sống và xây dựng tinh thần tự lập, không ít chương trình trại hè ở làng quê đang khiến nhiều phụ huynh cảm thấy lo ngại hơn là yên tâm. Bên dưới vẻ ngoài hấp dẫn và các nội dung “xanh - sạch - học từ thực tiễn”, vẫn còn đó hàng loạt khoảng trống về điều kiện vật chất, nhân lực tổ chức và hệ thống đảm bảo an toàn, những yếu tố có thể đẩy trẻ vào tình huống nguy hiểm bất cứ lúc nào.
Một trong những rủi ro thường gặp chính là điều kiện cơ sở vật chất còn nghèo nàn tại nhiều khu trại hè. Thay vì được tổ chức ở các trung tâm giáo dục dã ngoại bài bản, không ít chương trình sử dụng những khu nhà tạm, lán trại dựng tạm trong vườn, thậm chí là tận dụng nhà dân ở các vùng quê. Nhiều khu vực sinh hoạt không có hàng rào, không biển cảnh báo nguy hiểm, thiếu ánh sáng vào ban đêm hoặc có địa hình dốc trơn trượt nhưng không có thiết bị hỗ trợ di chuyển. Với trẻ nhỏ, đặc biệt là lứa tuổi tiểu học và đầu trung học cơ sở, đây là những mối đe dọa trực tiếp đến an toàn thể chất nếu không có người hướng dẫn đi kèm và giám sát liên tục.
Không chỉ vậy, môi trường sống trong trại hè, vốn được kỳ vọng là nơi gần gũi thiên nhiên lại có thể trở thành nơi phát sinh nhiều nguy cơ nếu không được kiểm soát tốt. Việc không đảm bảo nguồn nước sinh hoạt, nhà vệ sinh tạm bợ, thức ăn chế biến sơ sài hoặc điều kiện ngủ nghỉ thiếu vệ sinh có thể khiến trẻ đối mặt với các bệnh về tiêu hóa, da liễu hoặc nhiễm trùng. Đó là chưa kể đến các yếu tố như muỗi, bọ, ong, rắn… vốn phổ biến ở nông thôn, nhưng lại không có biện pháp phòng tránh, huấn luyện ứng phó rõ ràng từ ban tổ chức.
Trải nghiệm của em Phan Minh Khoa (14 tuổi, Đồng Nai) là một ví dụ cụ thể cho thấy những nguy cơ này là hoàn toàn có thật. “Em rất thích không khí ở làng quê, nhưng có hôm bị trượt chân khi leo dốc vì đường trơn mà không có người đi kèm. Lúc bạn em bị ong đốt, mọi người rất lúng túng vì không ai biết xử lý như thế nào”, Khoa kể lại. Những tai nạn nhỏ như vậy nếu không được xử lý đúng cách, không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe, mà còn tạo tâm lý hoảng sợ, khiến trải nghiệm mùa Hè mất đi ý nghĩa tích cực vốn có.
Một nguyên nhân sâu xa dẫn đến những sự cố này chính là sự thiếu chuyên nghiệp của đội ngũ tổ chức. Thay vì là các chuyên gia giáo dục, điều phối viên có chứng chỉ sư phạm, kỹ năng sơ cứu hoặc y tế học đường, nhiều chương trình trại hè hiện nay thuê sinh viên tình nguyện hoặc người dân địa phương để giảm chi phí.
Trong khi đó, việc chăm sóc, bảo vệ trẻ trong một môi trường bán dã ngoại như trại hè đòi hỏi người phụ trách phải có kỹ năng đa nhiệm: Vừa biết xử lý khẩn cấp, vừa nắm bắt tâm lý trẻ, vừa quản lý kỷ luật nhóm. Thiếu những yếu tố này, việc để trẻ “tự trải nghiệm” dễ trở thành “tự xoay xở”. Điều này rất nguy hiểm với lứa tuổi chưa đủ khả năng tự phòng vệ.
Chị Trần Thị Tuyến, một phụ huynh từng cân nhắc gửi con đi trại hè bày tỏ sự lo lắng: “Tôi lo nhất là con hiếu động nhưng không được giám sát kỹ, dễ gặp tai nạn khi bơi lội hay tham gia các trò chơi ngoài trời. Chỉ một sơ suất nhỏ cũng có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng”.
Trong khi đó, anh Trần Quốc Minh (Nha Trang) cho rằng sự minh bạch về nhân lực và quy trình vận hành là yếu tố quyết định khiến anh tin tưởng hay từ chối một chương trình: “Tôi chỉ thực sự yên tâm khi đơn vị tổ chức đưa ra được phương án đảm bảo an toàn rõ ràng, có người có chuyên môn đi kèm và quy trình xử lý sự cố cụ thể”.
Trong bối cảnh các trại hè ngày càng nở rộ theo nhu cầu của phụ huynh thành thị, nhưng không có một bộ tiêu chuẩn kiểm định chất lượng thống nhất, việc lựa chọn trở nên đầy rủi ro. Bên cạnh việc tìm hiểu về nội dung hoạt động, phụ huynh cần chủ động đặt câu hỏi: Ai là người chịu trách nhiệm nếu xảy ra sự cố? Có đội ngũ y tế tại chỗ không? Khu vực sinh hoạt có được bảo vệ đúng mức không?
Đó không chỉ là những câu hỏi mang tính “kiểm tra chất lượng”, mà là lời nhắc nhở quan trọng để không ai phải trả giá cho một kỳ nghỉ được mong đợi bằng những trải nghiệm không đáng có.
Không phải cuộc phiêu lưu bất chấp
Kỳ vọng vào một mùa Hè “trưởng thành từ trải nghiệm” là điều chính đáng, nhưng phụ huynh cần tỉnh táo nhận ra rằng không phải trại hè nào cũng là nơi lý tưởng để con em mình học hỏi và rèn luyện. Đằng sau những hình ảnh quảng bá hấp dẫn, những lời hứa về môi trường tự nhiên, giáo dục kỹ năng hay “hồi sinh tuổi thơ làng quê”, có thể là những lỗ hổng nghiêm trọng về cơ sở vật chất, quy trình vận hành và con người thực thi. Chỉ một sự chủ quan nhỏ từ người lớn, phán đoán thiếu thông tin cũng có thể khiến kỳ nghỉ hè của trẻ trở thành một trải nghiệm đầy rủi ro.
Chị Trần Thị Tuyến cảnh báo: “Tôi từng nghe về nhiều trường hợp trẻ bị ốm hoặc gặp sự cố nhỏ khi tham gia trại hè ở làng. Vì vậy, tôi luôn rất cẩn trọng, tìm hiểu kỹ thông tin, hỏi rõ về đội ngũ quản lý, chế độ chăm sóc y tế và an toàn trước khi đăng ký cho con. Phụ huynh nên cảnh giác, không nên vội vàng gửi con nếu chưa chắc chắn về chất lượng chương trình”.
Các chuyên gia cũng nhấn mạnh rằng, việc lựa chọn trại hè cần được tiếp cận với tinh thần cẩn trọng không kém gì việc chọn trường học cho con. Trước khi đăng ký, phụ huynh nên tìm hiểu kỹ lưỡng về chương trình: Ai tổ chức, đội ngũ giảng viên gồm những ai, điều kiện ăn ở ra sao, phương án xử lý khi có sự cố như thế nào.
Việc hỏi thêm thông tin từ phụ huynh từng gửi con đi trại, kiểm tra thực tế địa điểmq (nếu có thể), yêu cầu hồ sơ năng lực của người tổ chức là hoàn toàn cần thiết, chứ không nên xem nhẹ vì “chỉ là trại hè, đi vài ngày cho biết”.
Cuối cùng, điều quan trọng nhất là hiểu rằng, an toàn không bao giờ là chuyện nhỏ. Một trại hè thực sự có giá trị không phải vì nó mới lạ, đông người tham gia hay có truyền thông rầm rộ, mà vì nó được xây dựng trên nền tảng chuyên môn, trách nhiệm và sự tôn trọng đối với từng đứa trẻ được gửi gắm. Chỉ khi đó, hành trình rời xa thành phố về với làng quê mới thực sự là một bước trưởng thành đúng nghĩa chứ không phải một cuộc phiêu lưu đầy bất trắc.
