Rudolf Vrba
Khi phát hiện ra Vrba có thể nói được tiếng Đức, quản trại chuyển ông tới làm việc ở nhà kho, với nhiệm vụ phân loại các đồ dùng cá nhân của những nạn nhân bị phát xít Đức sát hại. Sau một thời gian, Vrba “nhập tịch” vào trại và tận mắt thấy những nỗi kinh hoàng tại các phòng bơm hơi ngạt và lò hỏa táng.
Năm 1944, Vrba cùng một bạn tù khác là Alfred Wetzler đã lẩn trốn sau một đống gỗ ở khu xây dựng. Sau 3 ngày, bất luận những con chó săn lùng sục hít ngửi quanh đống gỗ, họ vẫn an toàn và trốn khỏi trại trong đêm rồi tới Slovakia.
Tại Zilina (Slovakia), họ gặp gỡ những nhà lãnh đạo Do Thái và báo cáo về sự thật khủng khiếp ở Auschwitz. Báo cáo này được gửi tới chính phủ Anh và Mỹ, tòa thánh Vatican, tổ chức Chữ thập Đỏ và các nhà lãnh đạo Do Thái Hungary. Trong bản báo cáo, Vrba cảnh báo phát xít Đức đang lên kế hoạch để chuyển người Do Thái Hungary về Auschwitz. Tiếc thay, các nhà lãnh đạo Do Thái Hungary đã không kịp cảnh báo tới cộng đồng của mình. Hàng trăm ngàn người Do Thái Hungary đã bị sát hại ở Auschwitz.
Sau cuộc chiến, Vrba kết hôn và có một người con gái. Gia đình ông sống tại quận Columbia ở Anh. Ông trở thành một giáo sư dược học.
Jerzy Bielecki
Jerzy Bielecki là một người Công giáo Ba Lan, đã trốn khỏi trại Auschwitz năm 1944. Trong quá trình trốn chạy, ông cũng cứu một phụ nữ Do Thái trẻ.
Năm 1940, Jerzy Bielecki là một trong những người tù đầu tiên bị chuyển tới Auschwitz và làm việc trong nhà kho chứa ngũ cốc. Năm 1943, ông gặp một phụ nữ trẻ tên là Cyla Cybulska, một nữ tù nhân chuyên sửa bao tải trong kho. Họ âm thầm tiếp cận nhau và dần nảy nở tình cảm.
Khi biết rằng cuộc sống của Cyla đang trong nguy hiểm, Bielecki bắt đầu thiết kế kế hoạch chạy trốn. Ông lấy trộm được một bộ quân phục SS, làm giấy tờ giả mạo và một văn bản thông báo mình là lính gác đưa Cyla tới làm việc ở một nông trại. Bielecki đã thành công trong việc đánh lừa lính gác. Ông và Cyla an toàn thoát khỏi cửa trại tập trung.
Trong 10 ngày sau đó, họ lẩn trốn qua các cánh đồng và tới được nhà cậu của Bielecki ẩn náu. Khi chiến tranh sắp kết thúc, họ quyết định tách ra để tránh bị bắt và thề sẽ tìm lại nhau sau cuộc chiến.
Sau này, Cyla được thông báo một cách gián tiếp rằng, Bielecki đã chết, trong khi Bielecki cũng nhận được tin Cyla đã trốn sang Thụy Sĩ và chết ở đó. Cả hai nguồn tin đều không đúng sự thật. Gần 40 năm sau, tháng 6/1983, họ mới tái ngộ. Mặc dù không kết nối lại tình xưa, nhưng cuộc gặp vô cùng cảm động. Năm 1985, Bielecki nhận giải thưởng “Vì sự Công bằng giữa các quốc gia của Yad Vashem” (Trung tâm tưởng nhớ các nạn nhân diệt chủng thế giới) do đã hỗ trợ và cứu sống Cyla.
(Còn tiếp)
