Khớp nối hướng nghiệp

Điều này đồng nghĩa học sinh cần hiểu năng lực bản thân để lựa chọn tổ hợp môn khi vào lớp 10. Công tác tư vấn hướng nghiệp vì thế buộc phải triển khai từ cấp THCS để học sinh không chọn nhầm môn học.

Môn học thế mạnh - nghề nghiệp yêu thích

Trường THCS Đặng Thai Mai (Cẩm Lệ, Đà Nẵng) đang khởi động cho dự án trải nghiệm giáo dục STEM, trong đó, tập trung chủ yếu cho học sinh khối lớp 8 và 9. Gần 40 học sinh yêu thích và có kết quả học tập nổi trội các môn Tin học, Khoa học tự nhiên, Toán… được lựa chọn để tham gia khóa học liên quan đến giáo dục STEM và hoạt động sáng tạo tại Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật (Đại học Đà Nẵng).

Đây là chương trình phối hợp giữa trường phổ thông và đại học, giúp học sinh THCS xác định được sở thích, ước mơ nghề nghiệp bản thân có phù hợp năng lực, tính cách… hay không. Thầy Ngô Ngọc Tùng - Phó Hiệu trưởng Trường THCS Đặng Thai Mai cho biết, những tiếp cận thực tế sẽ giúp các em khám phá, trải nghiệm thực tế các mô hình, công cụ liên quan đến cơ khí, công nghệ… để có những hình dung ban đầu về một số ngành nghề cần kiến thức, năng lực nào, học tốt những môn học gì…

Trong khi đó, thầy Phạm Thanh Bửu - Hiệu trưởng Trường THCS Ngô Thì Nhậm (Liên Chiểu, Đà Nẵng) cho rằng, xuyên suốt hoạt động hướng nghiệp - trải nghiệm từ lớp 6 đến lớp 9, học sinh phải biết một số ngành nghề cơ bản trong xã hội, xây dựng ước mơ công việc, nghề nghiệp cụ thể cũng như môn học thế mạnh, hình thành hứng thú nghề nghiệp… Để làm được điều đó, nếu chỉ nhờ vào các tiết học hướng nghiệp - hoạt động trải nghiệm thôi chưa đủ mà cần sự phối hợp của tất cả giáo viên bộ môn.

Nguyễn Đức Hưng - học sinh lớp 8/1, Trường THCS Lê Hồng Phong (Hải Châu, Đà Nẵng) có điểm học các môn Khoa học tự nhiên, Toán và Tin học ngang nhau nên không biết mình nổi trội môn gì.

“Trong Khoa học tự nhiên, em thấy phân môn Hóa học và Sinh học hơi khó học, môn Vật lý thú vị hơn. Nhưng khi tham gia khóa học 1 tháng về giáo dục STEM do thầy cô trường đại học hướng dẫn, em nghĩ mình nghiêng về môn Tin học, Vật lý và sẽ đầu tư nhiều thời gian hơn cho 2 môn này để đi theo nghề kỹ thuật”, Hưng chia sẻ.

Là ngôi trường có sự sàng lọc, chọn lựa đầu vào chất lượng tốt của huyện, Trường Phổ thông DTNT THCS Quế Phong (Nghệ An) hằng năm có 100% học sinh lớp 9 thi vào lớp 10 THPT. Vì vậy, công tác ôn tập, định hướng năng lực học sinh được các thầy, cô giáo chú trọng. Cô Nguyễn Thị Kim Ngân - Phó Hiệu trưởng cho biết, Chương trình GDPT 2018 đối với cấp THCS là giai đoạn giáo dục cơ bản, đặc trưng của học sinh là học đều các môn. Tuy nhiên lên THPT, giai đoạn giáo dục hướng nghiệp, các em sẽ phân hóa vào các lớp với môn tự chọn theo định hướng phù hợp nghề nghiệp tương lai.

Để họ̣c sinh có sự “chuyển tiếp”, thầy, cô giáo cấp THCS sẽ tư vấn, trao đổi, chia sẻ về năng lực, sở thích, thế mạnh của các em. “Một điều thuận lợi ở Chương trình GDPT 2018 là các tiết học hoạt động trải nghiệm với chủ đề hướng nghiệp xuyên suốt từ lớp 6 đến lớp 9. Học sinh được làm quen nghề nghiệp yêu thích là gì? Ngành nghề đó thuộc lĩnh vực khoa học tự nhiên hay xã hội, các môn học tương ứng thế nào...”, cô Ngân cho biết.

Xây dựng kế hoạch dài hơi

Cô Tăng Thị Thu Hiền - Hiệu trưởng Trường THCS Trường Thi (TP Vinh, Nghệ An) cho hay, đối với Chương trình GDPT 2006, chủ yếu tập trung vào dạy học nội dung kiến thức. Phần định hướng, phát huy năng lực người học chưa được chú trọng nên một số ít học sinh có tố chất, được giáo viên bồi dưỡng, phát triển. Phần lớn khi lên THPT, các em mới xác định môn khối theo thế mạnh của mình.

Tuy nhiên, với Chương trình GDPT 2018, việc định hướng năng lực học sinh có lộ trình dài chuẩn bị trong 4 năm THCS. Lộ trình này đối với Trường THCS Trường Thi được giao cho nhóm chuyên môn bao gồm ban giám hiệu, giáo viên chủ nhiệm, giáo viên bộ môn cùng xây dựng thành kế hoạch giáo dục. Trong đó định hướng cho các em biết và xác định rõ lực học, thế mạnh, lập kế hoạch cho tương lai, có đam mê yêu thích công việc gì. Tương ứng với công việc đó thì cần kiến thức ở những bộ môn nào.

Học sinh Trường THCS Trường Thi hằng năm có tỷ lệ phân luồng trên 90% vào các trường THPT công lập. Các em được tư vấn đăng ký môn học tự chọn khi vào lớp 10 theo năng lực, sở trường bản thân và sở thích nghề nghiệp sau này. Vì vậy, qua khảo sát, học sinh hiện nay khá chủ động, có kế hoạch với các môn mình sẽ lựa chọn học khi lên THPT chứ không vội vã hay cảm tính.

Trong khi đó, Trường THCS Ngô Thì Nhậm xác định buổi tư vấn tuyển sinh - hướng nghiệp cho phụ huynh, học sinh khối lớp 9 là điểm rơi trong chuỗi hoạt động hướng nghiệp trải dài suốt 4 năm học của nhà trường. Nội dung hoạt động gồm hướng dẫn công tác tuyển sinh vào lớp 10 (hồ sơ, cách lựa trường THPT công lập với năng lực; định hướng phân luồng sau THCS do các trường nghề tư vấn chuyên sâu).

Một nội dung nữa là đại diện một trường THPT trên địa bàn giới thiệu về các điểm mới khi học sinh trúng tuyển vào lớp 10 như đăng ký nhóm môn lựa chọn, điều kiện ràng buộc khi học sinh thay đổi môn học đã lựa chọn…; những thay đổi trong quy chế thi tốt nghiệp THPT chỉ có 4 môn thay vì 6 môn như trước đây…

Thầy Phạm Thanh Bửu chia sẻ: “Gần như phụ huynh và học sinh khối 9 chỉ tập trung ưu tiên cho việc thi đỗ vào một trường THPT công lập, sau đó mới tính đến chọn nhóm môn học. Những thông tin cơ bản nhà trường phối hợp cung cấp sẽ giúp phụ huynh học sinh có sự cân nhắc hơn cho con đường nghề nghiệp sau này của con em mình để chọn môn học hợp lý”.

Có con học lớp 10 Trường THPT Nguyễn Trãi (Liên Chiểu, Đà Nẵng), chị Nguyễn Trần Phương Thảo nhận xét: “Nhờ nắm được tinh thần chọn môn học ở lớp 10 cũng phải gắn liền với dự kiến ngành nghề học ở đại học nên gia đình tôi đã tìm hiểu sớm ngành mà con mong muốn học sẽ gắn với môn học nào, môn nào là môn thi tốt nghiệp, môn bổ trợ để có lựa chọn đúng, không phải thay đổi môn học giữa chừng”.

Chủ động liên kết

Trường THPT Quế Phong là trường THPT duy nhất của huyện miền núi biên giới Quế Phong (Nghệ An). Hầu hết học sinh các trường THCS trên địa bàn đăng ký nguyện vọng thi vào lớp 10 trường này, ngoại trừ số ít em trúng tuyển vào Trường Phổ thông DTNT tỉnh. Với đặc thù học sinh vùng cao dân tộc thiểu số, kỹ năng hạn chế, điều kiện tiếp xúc thông tin nghề nghiệp chưa phong phú, việc lựa chọn môn học theo các định hướng khi lên THPT còn gặp không ít lúng túng.

Chia sẻ thực tế, thầy Nguyễn Hồng Tư - Phó Hiệu trưởng Trường THPT Quế Phong cho biết, nhà trường chọn hình thức tư vấn sớm trong lựa chọn môn học để học sinh có sự chuẩn bị khi kết thúc chương trình học lớp 9.

“Ở vùng thuận lợi, các trường sẽ tác động đến phụ huynh trước tiên. Nhưng Trường THPT Quế Phong làm ngược lại, là tác động tới học sinh. Lý do phần lớn phụ huynh ở vùng cao nhận thức và hiểu biết về xã hội nói chung và chương trình giáo dục nói riêng chưa đầy đủ bằng học sinh. Vì vậy, nhà trường đã làm văn bản thông tin rõ về các loại hình lớp học ở cấp THPT và môn lựa chọn tương ứng, gửi Phòng GD&ĐT huyện Quế Phong. Thông qua phòng, chuyển đến tất cả trường THCS trên địa bàn huyện. Đồng thời phát phiếu thăm dò ý kiến đến học sinh khối 9. Sau khi học sinh đăng ký sẽ nộp lại cho nhà trường để chuyển lên trường THPT”, thầy Tư cho biết.

Khi học sinh tốt nghiệp THCS, dựa vào hồ sơ đăng ký tuyển sinh trực tuyến, Trường THPT Quế Phong sẽ phân tích dữ liệu học sinh trong học bạ điện tử được chuyển lên hệ thống nghean.edu.vn.

Trước khi nhập học, trường họp phụ huynh cùng toàn bộ học sinh thông tin về Chương trình GDPT mới, các việc làm trong xã hội tương ứng với kiến thức nhóm môn nào. Đồng thời cho học sinh cầm đơn đăng ký về nhà suy nghĩ 1 tuần mới chính thức nộp lại cho nhà trường. Qua 3 năm triển khai, hầu hết học sinh không xin đổi lớp sau khi nhập học. Với em không thể định hình được lựa chọn thì nhà trường căn cứ học bạ THCS và chỉ định lớp, với số lượng 2 - 3 em/700 học sinh lớp 10 mỗi khóa.

Trường THPT Bình Sơn (Bình Sơn, Quảng Ngãi) trong thông báo chỉ tiêu tuyển sinh đến các trường THCS trên địa bàn cũng gửi luôn dự kiến nhóm môn lựa chọn đi kèm chuyên đề học tập để phụ huynh và học sinh nghiên cứu sớm. Đây là những thông tin để phụ huynh có hình dung ban đầu nhằm cân nhắc phương án đăng ký nhóm môn lựa chọn ngay sau khi có kết quả trúng tuyển THPT.

Việc tổ chức tổ hợp các nhóm môn lựa chọn, ngoài dựa vào điều kiện thực tế của nhà trường, định hướng nghề nghiệp của học sinh còn theo logic môn học nhằm giảm áp lực cho học sinh. Ví dụ, nhà trường không tổ chức nhóm môn lựa chọn gồm môn Hóa học - Sinh học và Vật lý mà tách ra Sinh học - Hóa học hoặc Vật lý - Hóa học vì trong thi tốt nghiệp THPT, học sinh chỉ được lựa chọn 2 môn thi.