Để chấn hưng và phát triển văn hóa Việt Nam - kết luận của Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà nhấn mạnh, cần tạo môi trường thuận lợi thu hút các nguồn lực nhằm khơi thông, phát huy tài nguyên văn hóa.

Mới đây, Văn phòng Chính phủ ra Thông báo số 61/TB-VPCP - kết luận của Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà tại cuộc họp về Chương trình tổng thể quốc gia về phát triển văn hóa Việt Nam giai đoạn 2023 - 2030.

Khẩn trương khơi thông nguồn lực

Thông báo kết luận của Phó Thủ tướng khẳng định, để văn hóa thực sự là nền tảng tinh thần, là động lực phát triển bền vững đất nước, ngang hàng với kinh tế, chính trị, xã hội cần thiết phải xây dựng Chương trình tổng thể mục tiêu quốc gia về chấn hưng, phát triển văn hóa, xây dựng con người Việt Nam cho giai đoạn 2025 - 2035, tầm nhìn đến năm 2045.

Theo đó, Bộ VH,T&DL cần khẩn trương tổng kết các chương trình về phát triển văn hóa, nghiên cứu các ý kiến tại Hội thảo khoa học cấp quốc gia 80 năm Đề cương về Văn hóa Việt Nam. Đồng thời huy động sự tham gia của các tổ chức, đội ngũ nhân sĩ, trí thức và các nhà văn hóa.

Chương trình cấp bách cần có các mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp, dự án cụ thể có tính khả thi, nhằm giải quyết một số khó khăn, vướng mắc, khơi thông các nguồn lực, khơi dậy và phát huy tài nguyên văn hóa, thúc đẩy phát triển bền vững đất nước. Đặc biệt bổ sung nhiệm vụ, giải pháp quan trọng như Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã nêu trong bài phát biểu tại Hội nghị Văn hóa toàn quốc 2021.

Cùng với việc hoàn thiện các cơ chế, chính sách tài chính, hợp tác công - tư, bảo tồn các giá trị văn hóa, tài nguyên văn hóa đặc thù; tạo môi trường thúc đẩy thu hút nguồn lực xã hội cho phát triển văn hóa, các ngành công nghiệp văn hóa, khơi thông phát huy các tài nguyên văn hóa. Bộ VH,TT&DL cần siết chặt kỷ cương, phân cấp và xác định trách nhiệm cụ thể cho các địa phương trong quản lý văn hóa đi đôi với kiểm tra, giám sát.

Đồng thời hoàn thiện quy định pháp luật về quyền tác giả, đổi mới chính sách đãi ngộ tôn vinh tài năng và cống hiến đối với đội ngũ văn nghệ sĩ, những người làm công tác văn hóa.

Phó Thủ tướng cũng đề nghị ngành văn hóa phối hợp với Bộ GD&ĐT xây dựng chương trình đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ trong lĩnh vực nghiên cứu cơ bản về văn hóa, cán bộ văn hóa tầm chiến lược, văn hóa nghệ thuật đỉnh cao và chương trình giáo dục nghệ thuật trong nhà trường. Để chấn hưng và phát triển văn hóa, cần nghiên cứu xây dựng hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị và chuẩn mực con người Việt Nam.

Triển khai ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số trong bảo tồn các giá trị văn hóa vật thể, phi vật thể. Số hóa và lập bản đồ di tích, bảo vật quốc gia, di sản tư liệu… nhằm quảng bá hình ảnh văn hóa và con người Việt Nam ra thế giới.

Phát huy các giá trị văn hóa cần xây dựng các hồ sơ và đề xuất công nhận di sản văn hóa vật thể, phi vật thể của Việt Nam. Đồng thời, bảo tồn, tu bổ, phục dựng một số công trình di tích, di sản văn hóa quốc gia đặc biệt, di sản thế giới được UNESCO ghi danh.

Phát triển văn hóa theo quan điểm mà Đảng đề ra luôn hướng tới sự toàn diện và hài hòa.

Giáo dục giữ vai trò then chốt

Hội nghị Văn hóa toàn quốc năm 2021 được ví như “Hội nghị Diên Hồng” của ngành văn hóa. Hội nghị mang ý nghĩa quan trọng, nhằm khơi dậy khát vọng của toàn dân tộc để bước sang thời kỳ mới, tập trung phát triển đất nước nhanh và bền vững.

Tại hội nghị, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đề nghị tập trung thực hiện tốt một số nhiệm vụ trọng tâm, khơi dậy tinh thần yêu nước, ý chí tự cường, tinh thần đoàn kết, khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc…

Đặc biệt là việc xây dựng con người Việt Nam thời kỳ đổi mới, hội nhập với những giá trị chuẩn mực phù hợp, gắn với giữ gìn và phát huy giá trị gia đình Việt Nam, hệ giá trị văn hóa, giá trị của quốc gia - dân tộc…

Sau Hội nghị Văn hóa toàn quốc, Hội thảo Văn hóa năm 2022 đã bàn về “vấn đề rất lớn và rất khó” - đó là thể chế, chính sách và nguồn lực cho phát triển văn hóa. Bộ trưởng Bộ VH,TT&DL Nguyễn Văn Hùng khẳng định trong hội thảo rằng: “Bản chất cốt lõi của văn hóa chính là một nguồn sức mạnh nội sinh, là nền tảng tinh thần của xã hội, là mục tiêu và cũng là động lực để thúc đẩy sự phát triển của đất nước”.

Đồng thời, phát triển văn hóa theo quan điểm mà Đảng đề ra luôn hướng tới sự toàn diện và hài hòa. Trong đó nhân tố con người giữ vị trí then chốt, đội ngũ văn nghệ sĩ giữ vai trò quan trọng. Văn hóa giữ vai trò điều tiết xã hội bằng hệ thống giá trị và các chuẩn mực.

Lấy con người làm trung tâm của chiến lược phát triển văn hóa. Với hàm nghĩa này, phát triển văn hóa chính là phát triển con người, một quá trình phát triển lâu dài và hướng tới tương lai. Chuẩn mực con người chính là chìa khóa phát triển xã hội.

Khẳng định văn hóa là con người, nguyên Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam phát biểu trong phiên bế mạc Hội nghị Văn hóa toàn quốc 2021: “Cần kiên trì chấn hưng văn hóa và phải bắt đầu từ giáo dục”.

Với vai trò là nhà nghiên cứu văn hóa, đồng thời là nhà giáo, TS Nguyễn Hùng Vỹ cho rằng: Từ khi có “giáo dục”, ở bất cứ hình thái xã hội nào, cũng đều là vun trồng văn hóa. Chúng ta biết đọc, biết viết, biết làm tính, biết sống tử tế, có đức - trí - thể - mỹ đều là từ giáo dục.

Dạy và học trong cuộc sống, dạy và học lẫn nhau, dạy và học ở nhà trường đều là giáo dục. Nhưng trong đó, ngành Giáo dục với chức năng, trách nhiệm xã hội là tiêu điểm và “bắt đầu” từ đó. “Bắt đầu” không phải là khởi phát đầu tiên, mà là hàng đầu trong kế sách văn hóa. Nhiệm vụ dạy học là trọng tâm của trao truyền văn hóa.