Tỷ lệ phá thai to còn cao
Theo thống kê của Hội Kế hoạch hóa gia đình Việt Nam, Việt Nam là nước có tỷ lệ nạo phá thai ở tuổi vị thành niên cao nhất Đông Nam Á và đứng thứ 5 thế giới. Mỗi năm, cả nước có khoảng 300.000 ca nạo hút thai, trong đó 60–70% là học sinh, sinh viên. Những con số này phản ánh rõ ràng sự thiếu hụt kiến thức và kỹ năng sống của giới trẻ.
Tại Thanh Hóa, một khảo sát tại Bệnh viện Phụ sản Thanh Hóa cho thấy, trong 288 hồ sơ phá thai to được thống kê, có tới 13,6% là ở tuổi vị thành niên, chủ yếu từ 16–19 tuổi. Đáng chú ý, 96% các em không sử dụng biện pháp tránh thai khi quan hệ. Hầu hết khi biết mình mang thai đều mang tâm lý lo sợ, giấu giếm, dẫn đến phát hiện muộn, khiến việc can thiệp y tế trở nên nguy hiểm hơn.
Việc can thiệp nạo buồng tử cung có nguy cơ gây sang chấn sinh dục, gây đau và nguy cơ viêm nhiễm, có thể dẫn tới vô sinh thứ phát. Bên cạnh tổn hại thể chất, nhiều em còn chịu sang chấn tâm lý sau phá thai – biểu hiện dưới dạng trầm cảm, suy nhược, tự ti hoặc bị cô lập xã hội.
Các chuyên gia cho rằng, nguyên nhân sâu xa xuất phát từ việc thiếu truyền thông thường xuyên và hệ thống. Số buổi sinh hoạt ngoại khóa vẫn còn hạn chế so với nhu cầu thực tế. Phụ huynh, đặc biệt ở khu vực nông thôn còn e ngại khi các con trao đổi về giới tính. Thậm chí, một số người lo rằng “nói ra chẳng khác nào vẽ đường cho hươu chạy”. Từ đó, khiến cho nhiều em phải tự tìm hiểu qua mạng, dẫn đến hiểu biết sai lệch về tình yêu, tình dục và cách bảo vệ bản thân.
Trong khi đó, đội ngũ giáo viên và cán bộ tư vấn học đường còn thiếu kỹ năng truyền thông phù hợp với lứa tuổi, khiến việc giáo dục SKSS chưa đạt được hiệu quả như mong đợi.
Cần “vẽ đường cho hươu chạy đúng hướng”
Để lấp “khoảng trống” trong chăm sóc SKSS vị thành niên, cần sự chung tay của gia đình – nhà trường – xã hội. Việc đưa Đề án “Tăng cường tư vấn và cung cấp dịch vụ dân số – KHHGĐ cho VTN/TN” trở thành nội dung chính khóa trong các trường THCS, THPT là cần thiết, giúp học sinh nhận diện nguy cơ, ứng xử đúng đắn và tự bảo vệ bản thân.
Cùng với đó, nên mở rộng các điểm tư vấn, khám sức khỏe sinh sản thân thiện trong trường học, tạo điều kiện để các em được tiếp cận dịch vụ miễn phí, phù hợp lứa tuổi. Chương trình Mục tiêu Y tế – Dân số cần tiếp tục hỗ trợ kinh phí cho giai đoạn 2025–2030, nhằm nhân rộng mô hình ra toàn tỉnh.
Nhằm trang bị kiến thức và kỹ năng cho thanh thiếu niên trong việc tự bảo vệ, nâng cao sức khỏe bản thân, ngành y tế đã triển khai Đề án “Tăng cường tư vấn và cung cấp dịch vụ dân số – KHHGĐ cho VTN/TN”.
Trong giai đoạn 2021–2025, Thanh Hóa đã triển khai hơn 1.050 buổi sinh hoạt ngoại khóa cho khoảng 70.000 học sinh THCS, THPT với các nội dung xoay quanh sức khỏe sinh sản, tâm sinh lý tuổi dậy thì, tình bạn khác giới, tình yêu lành mạnh, tình dục an toàn và các biện pháp tránh thai phù hợp. Những buổi sinh hoạt này đã trở thành “diễn đàn nhỏ” để học sinh được nói, được hỏi và chia sẻ những thắc mắc khó nói với thầy cô, cha mẹ.
Công tác truyền thông chăm sóc sức khỏe sinh sản được triển khai thường xuyên, gắn với thực tế của học sinh. Các em được trang bị kiến thức về giới tính, kỹ năng phòng tránh xâm hại, nhận diện hành vi quấy rối, cũng như hậu quả của mang thai ngoài ý muốn và phá thai không an toàn. Song song với đó, giáo viên lồng ghép nội dung giáo dục giới tính vào các môn học như Sinh học, Giáo dục kỹ năng sống, Kinh tế và Pháp luật, giúp các em hình thành nhận thức đúng đắn, lối sống lành mạnh.
Theo ông Lê Bá Thắng – Phó Chi cục trưởng Chi cục Dân số tỉnh Thanh Hóa, chăm sóc SKSS cho vị thành niên, thanh niên là yếu tố quan trọng quyết định chất lượng dân số và nguồn nhân lực trong tương lai. Bởi vậy, Chi cục đã phối hợp chặt chẽ với các ngành, đoàn thể, trung tâm y tế và nhà trường để triển khai đồng bộ các giải pháp truyền thông, giáo dục.
Từ năm 2021 đến nay, Chi cục đã phát hành hơn 10.000 cuốn cẩm nang “Những điều cần biết về SKSS VTN/TN” và 187.800 tờ rơi truyền thông về tình bạn, tình yêu tuổi dậy thì, sức khỏe sinh sản và kế hoạch hóa gia đình. Các tài liệu này được phát trong các buổi ngoại khóa và trưng bày tại thư viện trường học, giúp học sinh dễ dàng tiếp cận thông tin chính thống, giảm nguy cơ mang thai ngoài ý muốn.
Theo các chuyên gia, chỉ khi giáo dục giới tính và sức khỏe sinh sản được nhìn nhận đúng đắn, khi cha mẹ dám nói, thầy cô biết dạy và học sinh được học, thì “khoảng trống” trong chăm sóc SKSS vị thành niên mới có thể được lấp đầy — góp phần hình thành thế hệ trẻ khỏe mạnh, tự tin và có trách nhiệm với bản thân, gia đình và xã hội.
