Việc trang bị kiến thức chuẩn xác, kỹ năng sống cho giới trẻ càng trở nên cần thiết trong thời đại số.
Hệ lụy từ những kiến thức sai lệch
Ngày nay chỉ cần vài cú chạm màn hình, thanh thiếu niên có thể tìm thấy hàng nghìn kết quả liên quan đến sức khỏe sinh sản, giới tính, tình yêu trên mạng xã hội. Nhưng điều đáng lo là, không ít trong số đó chứa đầy thông tin sai lệch, thậm chí phản khoa học.
Trong bối cảnh công nghệ phát triển nhanh chóng, việc kiểm soát nội dung trên mạng là vô cùng khó khăn. Nhiều trẻ dễ dàng tạo tài khoản ảo, khai man độ tuổi để truy cập các trang web người lớn hoặc xem những video chứa nội dung độc hại.
Theo chuyên gia tâm lý Lưu Văn Tuấn, trẻ ở độ tuổi vị thành niên tâm lý thường tò mò, muốn tìm hiểu về giới tính nhưng lại thiếu kỹ năng sàng lọc thông tin. Việc tiếp xúc với những nội dung sai lệch, các em dễ hành động theo cảm tính, thậm chí có những quyết định vượt quá giới hạn cho phép.
Sự thiếu hụt kỹ năng sàng lọc thông tin, tò mò vốn có của tuổi trẻ giữa các thông tin sai lệch trên mạng xã hội đã khiến không ít học sinh thực hiện những hành vi chưa phù hợp với lứa tuổi, như thể hiện tình cảm quá mức nơi công cộng, gây ảnh hưởng đến môi trường học tập.
Thậm chí, việc tiếp xúc với những văn hóa phẩm ngoại lai tiêu cực, những thông tin sai lệch về tình dục đã đẩy nhiều bạn trẻ tới quyết định sai lầm như quan hệ tình dục sớm. Đặc biệt, nhiều trẻ vị thành niên có những hiểu biết sai lệch về cơ thể và sức khỏe sinh sản của mình như tên gọi các bộ phận sinh dục, các biện pháp phòng tránh thai an toàn.
Thực tế, tại nhiều trường học, tình trạng học sinh thể hiện tình cảm quá mức nơi công cộng hay bắt chước những hành vi người lớn đã không còn hiếm gặp. Một bộ phận bạn trẻ còn tin vào các phương pháp tránh thai dân gian không có cơ sở khoa học như “uống nước chanh” hay “ăn đu đủ”, dẫn đến hậu quả đáng tiếc: mang thai ngoài ý muốn hoặc mắc bệnh lây qua đường tình dục như HIV, lậu, giang mai... Không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe, những sai lầm này còn có thể hủy hoại tương lai của các em nếu không được can thiệp kịp thời.
Một trong những nghịch lý của thời đại số là nội dung độc hại lại dễ dàng thu hút sự chú ý so với các thông tin chính thống. Những clip giải trí, “trend” nhạy cảm hay những bài viết kích thích tò mò thường đạt hàng triệu lượt xem, trong khi các chương trình giáo dục sức khỏe sinh sản lại ít được quan tâm. Bởi vậy, công tác truyền thông giáo dục cần phải có sự thay đổi.
Theo các chuyên gia, để thu hút được sự quan tâm của giới trẻ, thông tin cần được truyền tải sinh động, gần gũi, phù hợp với tâm lý lứa tuổi. Những bài giảng về sức khỏe sinh sản, phòng tránh thai ngoài ý muốn… cần phải kể bằng ngôn ngữ, hình ảnh, câu chuyện của chính các em thay vì những kiến thức khô khan.
Người đồng hành gieo hạt kiến thức đúng đắn
Để giúp trẻ chủ động bảo vệ bản thân trước “bão thông tin”, nhiều chuyên gia khuyến nghị cần đưa giáo dục sức khỏe sinh sản vào hoạt động ngoại khóa thường xuyên của trường học. Các hình thức có thể đa dạng, từ cuộc thi tìm hiểu, tranh biện, đóng kịch đến tọa đàm chuyên đề. Những hoạt động này không chỉ giúp học sinh ghi nhớ kiến thức lâu hơn mà còn hình thành kỹ năng sống, biết nói “không” với hành vi rủi ro.
Khi chính học sinh được tham gia làm người truyền thông điệp, các em sẽ chủ động hơn trong việc tiếp nhận và lan tỏa thông tin tích cực. Tuy nhiên, các hoạt động cần có sự đồng hành và giám sát của giáo viên, chuyên gia để đảm bảo tính chính xác và phù hợp.
Giáo viên đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra một không khí cởi mở, giúp học sinh cảm thấy thoải mái khi thảo luận về những vấn đề nhạy cảm. Bên cạnh đó, giáo viên cũng cần được trang bị kiến thức chuyên sâu về sức khỏe sinh sản và kỹ năng tư vấn học đường”.
Cùng với nhà trường, gia đình là nơi đầu tiên và gần gũi nhất để trẻ tìm đến khi có thắc mắc về giới tính. Tuy nhiên, trong thực tế, nhiều cha mẹ khi nói về chủ đề này còn ngại hoặc lựa chọn cách né tránh, khiến trẻ tìm đến Internet để tự “học”.
Trẻ ở giai đoạn vị thành niên, tâm sinh lý thanh đổi nhanh nên càng cần sự quan tâm của cha mẹ. Cha mẹ nên trở thành người bạn của con, sẵn sàng lắng nghe, giải đáp thắc mắc bằng thái độ tôn trọng và cởi mở. Chỉ khi cảm thấy được thấu hiểu, trẻ mới dám chia sẻ những vấn đề riêng tư. Ngược lại, nếu cha mẹ la mắng hay cấm đoán, các em sẽ càng giấu giếm và dễ tìm đến nguồn thông tin sai lệch trên mạng.
Các buổi giao lưu, đối thoại giữa cha mẹ và con cái sẽ tăng tương tác, củng cố sự tin cậy trong gia đình. Trong trường hợp cần thiết, cha mẹ cũng có thể tham khảo sự trợ giúp từ các chuyên gia tâm lý, chuyên gia về chăm sóc sức khỏe sinh sản.
Xây dựng môi trường số an toàn cho thế hệ trẻ
Giữa “rừng thông tin ảo”, việc giúp trẻ vị thành niên định hướng đúng đắn về sức khỏe sinh sản không chỉ là nhiệm vụ của gia đình hay nhà trường, mà là trách nhiệm của toàn xã hội. Cơ quan chức năng cũng cần tăng cường kiểm soát và định hướng thông tin về sức khỏe sinh sản trên không gian mạng.
Theo chuyên gia, Nhà nước cần ban hành quy định chặt chẽ hơn đối với các nền tảng mạng xã hội, yêu cầu áp dụng thuật toán kiểm soát độ tuổi người dùng và lọc nội dung nhạy cảm. Bên cạnh đó, việc xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm pháp luật về truyền bá thông tin sai lệch, độc hại trên mạng xã hội.
Cùng với đó, nên đẩy mạnh các chiến dịch truyền thông sáng tạo, tận dụng nền tảng TikTok, YouTube, podcast hay talkshow học đường để đưa kiến thức khoa học đến gần hơn với giới trẻ. Khi được truyền tải đúng cách, những thông tin về sức khỏe sinh sản không còn khô cứng, mà trở thành “hành trang sống” quan trọng cho mỗi học sinh, sinh viên. Giới trẻ được tiếp cận kiến thức đúng, phương pháp đúng sẽ biết cách yêu, tôn trọng bản thân và trưởng thành lành mạnh.
