Huấn luyện viên khởi nghiệp: Nghề đóng góp thầm lặng phía sau những startup

Hệ sinh thái ngày càng phát triển

Theo TS Trần Ái Cầm, Hiệu trưởng Trường Đại học Nguyễn Tất Thành, Việt Nam giai đoạn chuyển mình sâu rộng về mô hình phát triển, nơi hoạt động khởi nghiệp sáng tạo trở thành động lực cốt lõi của nền kinh tế tri thức.

Trong bối cảnh đó, các cơ quan ban ngành có những bước đi mạnh mẽ nhằm xây dựng hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo, với các chương trình chiến lược như Đề án 844 (Bộ Khoa học và Công nghệ ), Đề án 1665 (Bộ GD&ĐT) cùng nhiều chính sách cấp quốc gia, địa phương.

Hiệu trưởng Trường Đại học Nguyễn Tất Thành cho rằng, trung tâm của hệ sinh thái này chính là các cơ sở giáo dục, nơi ươm mầm những ý tưởng đột phá, nuôi dưỡng thế hệ trí thức trẻ với tinh thần dấn thân và khả năng giải quyết các bài toán thực tiễn. “Và cũng từ đây, vai trò của người huấn luyện viên khởi nghiệp đang ngày càng trở nên thiết yếu nhưng lại chưa được nhìn nhận và phát triển đúng mức”, TS Cầm nói.

Nhìn ra thế giới, bà Cầm nhìn nhận nhiều quốc gia đi đầu như Israel, Singapore, Phần Lan, Canada… đều đặt huấn luyện viên (HLV) khởi nghiệp là nhân tố bắt buộc trong mọi chương trình ươm tạo, tăng tốc, đổi mới sáng tạo. Tuy nhiên, tại Việt Nam, vai trò của HLV vẫn còn phân mảnh, thiếu chuẩn hóa và chưa có vị thế rõ ràng trong chính sách cũng như thực tiễn vận hành.

Theo TS Cầm, huấn luyện viên khởi nghiệp nếu được phát triển đúng hướng sẽ là người truyền cảm hứng tư duy đổi mới đến sinh viên, giảng viên, nhà nghiên cứu. HLV là nhân tố kết nối các ý tưởng với nguồn lực thị trường và nhà đầu tư, cũng như đồng hành cùng startup vượt qua những thời điểm then chốt.

Theo TS Đàm Quang Thắng, Chủ tịch Hội đồng Cố vấn Khởi nghiệp Đổi mới Sáng tạo Quốc gia, HLV khởi nghiệp có vai trò khởi dậy nội lực của startup, giúp các dự án chuyển mình, thay đổi, vượt qua khó khăn, thử thách trên con đường kinh doanh bằng những hướng đi mới. Những HLV khởi nghiệp sẽ dùng kiến thức, kỹ năng của mình thúc đẩy dự án khởi nghiệp đi đến những mục tiêu cụ thể họ đặt ra.

“Con đường phát triển của một dự án khởi nghiệp là con đường mới, công nghệ mới, thị trường mới, nên HLV là khuyến khích startup tư duy theo nhiều hướng, thay vì một hướng để tìm ra con đường tốt nhất cho sự phát triển”, TS Thắng nói.

HLV khởi nghiệp tăng tỷ lệ thành công

Theo ThS Huỳnh Hồng Mai, Phó Giám đốc Trung tâm sáng tạo và ươm tạo khởi nghiệp, Trường Đại học Nguyễn Tất Thành, công việc của HLV khởi nghiệp là không đưa ra quyết định thay startup mà đóng vai trò hướng dẫn, giúp họ tự đánh giá ý tưởng thông qua các câu hỏi. Điều này tạo ra một môi trường an toàn, không phán xét, nơi những người khởi nghiệp cảm thấy tự tin để khám phá và tinh chỉnh ý tưởng.

Theo ThS Mai trong hệ sinh thái khởi nghiệp, HLV là người đồng hành, sử dụng kỹ năng lắng nghe tích cực, đặt câu hỏi quyền lực và phản hồi xây dựng để giúp nhà khởi nghiệp trẻ hoặc đội ngũ startup tự khám phá và phát triển ý tưởng.

Theo TS Nguyễn Hữu Thi, Chủ tịch Công ty quản lý Quỹ iSAM Holdings, nghiên cứu chỉ ra rằng startup có sự tham gia của HLV đạt tỷ lệ thành công 33%, so với 10% ở nhóm không có HLV, và tỷ lệ “sống sót” trên 5 năm cao hơn đáng kể.

Tuy nhiên, theo TS Thi đội ngũ HLV chuyên nghiệp còn hạn chế về số lượng và chất lượng, với sự phân mảnh trong đào tạo và thiếu nghiên cứu chuyên sâu về năng lực. Điều này tạo ra nút “thắt cổ chai”, cản trở tiềm năng của hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo, đặc biệt khi số lượng startup và đầu tư tăng nhưng thiếu sự hỗ trợ chuyên sâu.

Dựa trên các mô hình thành công trên thế giới, theo TS Thi để phát triển mạng lưới HLV khởi nghiệp tại Việt Nam cần áp dụng mô hình huấn luyện chuyên sâu cho HLV khởi nghiệp theo hướng phát triển chương trình tăng tốc 3-6 tháng, tập trung vào cố vấn cá nhân hóa và KPI rõ ràng.

Tiếp đến theo TS Thi là cần chuẩn hóa khung năng lực HLV khởi nghiệp. Các cơ quan chuyên môn và đơn vị đối tác cần xây dựng khung năng lực HLV tham chiếu chuẩn Liên đoàn Huấn luyện quốc tế (ICF), với các cấp độ từ cơ bản, chuyên nghiệp, bậc thầy (master). Việc đào tạo HLV khởi nghiệp cần tăng cường đào tạo thực hành, tiếp cận các tình huống thực tế.

“Cần xây dựng mạng lưới và cộng đồng nhằm tạo nền tảng kết nối HLV - startup - nhà đầu tư. Ngoài ra cần phát triển mạng lưới cựu học viên để chia sẻ kinh nghiệm và tài nguyên”, TS Thi nói.