Tính đến năm 2022, cứ 8 người trên toàn thế giới thì có 1 người sống chung với bệnh béo phì.
Nghiên cứu trước đây cho thấy rằng béo phì có thể làm một người tăng nguy cơ mắc nhiều vấn đề sức khỏe, bao gồm cả bệnh tiểu đường tuýp 2.
Dongmin Liu, Tiến sĩ, giáo sư tại Khoa Dinh dưỡng con người, Thực phẩm và Thể dục tại Đại học Bách Khoa Virginia giải thích với Medical News Today: “Người ta đã xác định được rõ rằng béo phì là yếu tố gây bệnh hàng đầu phát triển bệnh tiểu đường tuýp 2 và nó cũng là trở ngại lớn cho việc kiểm soát trao đổi chất hiệu quả ở nhiều bệnh nhân mắc bệnh tiểu đường tuýp 2.
Tuy nhiên, việc sửa đổi lối sống và các biện pháp y tế công cộng rõ ràng có tác động rất hạn chế đến tỷ lệ béo phì ngày càng tăng, và các liệu pháp điều trị bằng thuốc dành cho bệnh béo phì và tiểu đường hiện có có thể không hiệu quả lâu dài, khó duy trì việc duy trì giảm cân, tốn kém hoặc tiềm ẩn những rủi ro về an toàn lâu dài”.
Liu tiếp tục: “Ngoài ra, các phương pháp điều trị hiện tại cho bệnh béo phì và tiểu đường có thể không hiệu quả với tất cả mọi người. Do đó, việc phát triển các phương pháp điều trị mới, rẻ hơn, đặc biệt là sử dụng các sản phẩm tự nhiên làm phương pháp điều trị bổ trợ chính hoặc phụ có thể mang lại nhiều lựa chọn hơn và có thể cải thiện kết quả cho nhiều bệnh nhân hơn”.
Liu là tác giả chính của một nghiên cứu trên chuột mới được trình bày gần đây tại NUTRITION 2024, cuộc họp thường niên hàng đầu của Hiệp hội Dinh dưỡng Hoa Kỳ, cho thấy rằng một hợp chất tự nhiên có trong ô liu và dầu ô liu có thể giúp cải thiện việc kiểm soát lượng đường trong máu và thúc đẩy giảm cân.
Tập trung vào axit elenolic trong ô liu
Liu và đội của ông đã sử dụng mô hình chuột để tiến hành nghiên cứu của họ, bắt đầu bằng cách xác định các hợp chất tự nhiên ảnh hưởng đến tế bào L, có chứa các hormone chuyển hóa PYY và GLP-1 được giải phóng khi ăn. Khi những hormone này được giải phóng, chúng sẽ báo hiệu cơ thể ngừng ăn và giúp kiểm soát lượng đường trong máu.
Các nhà nghiên cứu đã xác định axit elenolic được tìm thấy tự nhiên trong ô liu là một hợp chất có thể giải phóng hormone PYY và GLP-1 vào đường ruột.
Liu giải thích: “Axit Elenolic là một hợp chất tự nhiên được tìm thấy trong ô liu và dầu ô liu. Nó là một phần của một nhóm chất lớn hơn gọi là polyphenol. Axit Elenolic được sản xuất tự nhiên trong quá trình trưởng thành của ô liu từ việc phân hủy oleuropein, hợp chất polyphenolic có nhiều nhất trong thực phẩm bổ sung chiết xuất từ lá ô liu và ô liu”.
Ông nói thêm: “Chúng tôi đã nghiên cứu hợp chất này vì nó chưa bao giờ được điều tra, theo hiểu biết của tôi, liệu nó có tác dụng có lợi liên quan đến sức khỏe hoặc tình trạng bệnh tật như tiểu đường hay không”.
Giảm béo phì 10,7% với axit elenolic
Khi những con chuột béo phì mắc bệnh tiểu đường được cho uống một lượng axit elenolic qua đường uống, các nhà khoa học đã báo cáo những cải thiện đáng kể về sức khỏe trao đổi chất tổng thể của chúng so với những con chuột đối chứng béo phì.
Sau 4-5 tuần sử dụng axit elenolic, các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng những con chuột béo phì mắc bệnh tiểu đường đã giảm 10,7% tình trạng béo phì.
Liu cho biết: “Đây là tác dụng lành mạnh của axit elenolic vì nó cũng làm tăng trọng lượng cơ bắp, đẩy lùi bệnh gan nhiễm mỡ do chế độ ăn và cải thiện chức năng gan. Về cơ bản, việc uống axit elenolic mỗi ngày một lần sẽ dẫn đến việc tăng tiết ra một số hormone chuyển hóa từ ruột, được gọi là GLP-1, PYY và GIP, có thể phối hợp với nhau để hạn chế lượng calo tiếp nhận trong quá trình ăn”.
Axit Elenolic cải thiện lượng đường trong máu, độ nhạy insulin
Ngoài ra, lượng đường trong máu và độ nhạy insulin của chuột bị béo phì được cung cấp axit elenolic đã trở nên tương đương với những con chuột có cân nặng khỏe mạnh trong vòng 4 đến 5 tuần điều trị.
Liu cho biết phát hiện này rất quan trọng vì hai lý do chính.
Ông giải thích thêm: “Thứ nhất, việc phát hiện ra rằng axit elenolic đã cải thiện lượng đường trong máu và độ nhạy insulin đến mức chúng trở nên giống với những con chuột gầy khỏe mạnh cho thấy rằng đây là một hợp chất hiệu quả để khắc phục những khuyết điểm chính dẫn đến bệnh tiểu đường chính thức. Thứ hai, kết quả cho thấy axit elenolic có thể có tiềm năng được phát triển thành phương pháp điều trị cho những người mắc bệnh béo phì, kháng insulin và tiểu đường. Nếu nó hoạt động tương tự ở người, nó có thể mang lại một cách tự nhiên mới để chế ngự những tình trạng này”.
Liu tiếp tục: “Bước tiếp theo của chúng tôi trong nghiên cứu này là làm sáng tỏ cách hợp chất này có thể quản lí hiệu quả việc kiểm soát lượng đường trong máu cũng như bệnh béo phì.
Điểm mấu chốt để giải quyết câu hỏi này là tìm ra cách nó kiểm soát lượng thức ăn ăn vào. Thứ hai, để thử nghiệm liệu pháp kết hợp với metformin, một loại thuốc chống tiểu đường hàng đầu, vì nghiên cứu sơ bộ của chúng tôi cho thấy rằng việc sử dụng cả hai yếu tố này có tác dụng tốt hơn nhiều so với chỉ sử dụng một trong hai thứ. Chúng tôi vừa nhận được khoản tài trợ bốn năm của NIH (Viện Y tế Quốc gia) để hỗ trợ những nghiên cứu này,” ông giải thích.
Nghiên cứu về con người vẫn cần thiết
Sau khi xem xét nghiên cứu này, Mir Ali, bác sĩ y khoa, một bác sĩ phẫu thuật giảm béo được hội đồng chứng nhận và là giám đốc y tế của Trung tâm Giảm cân Phẫu thuật MemorialCare tại Trung tâm Y tế Orange Coast ở Fountain Valley, California, nói với Medical News Today rằng ông thấy những phát hiện này rất thú vị.
Ali tiếp tục: “Người ta biết rằng có một số hợp chất trong thực phẩm hữu ích cho nhiều bệnh như tiểu đường, béo phì, và huyết áp cao. Vấn đề là cố gắng xác định những điều này và áp dụng chúng cho con người. Những nghiên cứu này được thực hiện trên những con chuột được chọn lọc di truyền để mắc bệnh tiểu đường hoặc béo phì, vì vậy mọi thứ rõ ràng sẽ khác đi ở người. Vì vậy, bước tiếp theo sẽ là cố gắng áp dụng điều này vào nghiên cứu trên người”.
Ali cho biết điều quan trọng là các nhà nghiên cứu phải tiếp tục tìm ra những cách mới để điều trị bệnh béo phì và tiểu đường vì ít nhất hiện nay không có một cách nào hoàn hảo để điều trị cho mọi bệnh nhân.
Ông nói thêm: “Mọi người phản ứng khác nhau với thuốc, cấu trúc di truyền của mỗi người cũng khác nhau, vì vậy chúng ta càng có nhiều lựa chọn để giúp đỡ mọi người thì càng tốt. Và một ngày nào đó họ có thể tìm ra chìa khóa giúp nó có thể áp dụng được cho nhiều người hơn”.
Thêm axit elenolic vào chế độ ăn uống
Medical News Today cũng đã nói chuyện với Monique Richard, Thạc sĩ khoa học, chuyên gia dinh dưỡng đã đăng ký và được cấp chứng chỉ hành nghề, và chủ sở hữu của Nutrition-In-Sight về nghiên cứu này, người đã nhận xét rằng dựa trên những gì chúng ta biết liên quan đến lối sống ăn kiêng Địa Trung Hải và lợi ích của ô liu, nghiên cứu này không có gì đáng ngạc nhiên.
Richard tiếp tục: “Sự kết hợp của nhiều loại axit béo bão hòa, không bão hòa đơn và không bão hòa đa khác nhau trong ô liu mang lại thành phần dinh dưỡng độc đáo. Do hàm lượng chất béo cao, cảm giác ở miệng và vị mặn (tức là muối, gia vị, dầu, thảo mộc), ô liu mang lại cảm giác no - nói cách khác, có thể mang lại cảm giác thoả mãn. Sự tương tác của các thành phần axit béo của ô liu trong tế bào và do đó, sự tương tác với sự thèm ăn và thụ thể insulin trước đây đã được xác định với việc cung cấp chiết xuất lá ô liu ở người cũng do các polyphenol, oleuropein và hydroxytyrosol được xác định."
Đối với những người muốn bổ sung nhiều ô liu hơn vào chế độ ăn uống của mình, Richard đề xuất thêm một khẩu phần ô liu (3-8 hạt tùy thuộc vào kích cỡ/giống): dùng để làm nước sốt từ món rau crudites, trên bánh pizza hoặc mì ống tự làm, trong món trứng tráng, trong món salad đậu, couscous hoặc kiểu Địa Trung Hải, cắt nhỏ và dùng làm gia vị, như một món ăn nhẹ hoặc món khai vị nhồi với ớt, tỏi, pho mát hoặc các loại hạt hay như một món ăn vặt.
Đối với dầu ô liu, Richard cho biết chất lượng nằm ở loại dầu bạn chọn sử dụng.
“Hãy tìm những chai thủy tinh màu có dòng chữ 'extra virgin (EVOO)’, 'ép lạnh', 'hữu cơ', 'nhập khẩu từ Tây Ban Nha/Ý/Hy Lạp' trên nhãn," cô nói thêm.
Các cách khác để sử dụng dầu ô liu là thêm nó vào món hummus hoặc nước chấm tự làm, rưới lên rau hấp hoặc thêm vào súp rau hoặc súp đậu tự làm.
Mặc dù ô liu chứa đầy các chất dinh dưỡng có lợi nhưng chúng được chế biến và đóng gói trong dung dịch bảo quản (nước muối), bị ngấm vào ô liu.
“Nếu bạn đang thực hiện chế độ ăn hạn chế natri, có thể cần phải hạn chế số lượng hoặc tần suất ăn ô liu, đọc nhãn thông tin dinh dưỡng và đừng quên gặp chuyên gia dinh dưỡng đã đăng ký của bạn để biết thêm ý tưởng, mẹo riêng, và thông tin dinh dưỡng”, cô nói thêm.
Mặc dù mọi người có thể nhận được một lượng nhỏ axit elenolic từ việc ăn ô liu, nhưng nồng độ từ dầu ô liu hoặc ô liu sẽ không thể giống với lượng axit elenolic được sử dụng trong nghiên cứu.
Các nhà nghiên cứu hiện đang nỗ lực khám phá thêm các cơ chế để xác định độ an toàn của axit elenolic đậm đặc cho các thử nghiệm lâm sàng ở người trong tương lai.
