Cách làm này giúp học sinh được lựa chọn các môn học thế mạnh, từ đó việc học tập hiệu quả hơn.
Chủ động chọn môn học sở trường
Chương trình GDPT 2018 ở cấp THPT quy định 8 môn học bắt buộc, bao gồm: Ngữ văn, Toán, Ngoại ngữ 1, Lịch sử, Giáo dục thể chất, Giáo dục Quốc phòng và An ninh, Hoạt động trải nghiệm - hướng nghiệp, Giáo dục địa phương. Ngoài ra, học sinh chọn 4 môn học lựa chọn trong số các môn: Vật lí, Hóa học, Sinh học, Tin học, Công nghệ, Địa lý, Giáo dục kinh tế và pháp luật, Âm nhạc, Mĩ thuật.
Tại TPHCM, 3 năm nay, việc tổ chức cho học sinh đăng ký môn học tự chọn khi vào lớp 10 được các trường THPT thực hiện theo hai hình thức: Nhà trường xây dựng sẵn tổ hợp để chọn hoặc cho học sinh chủ động chọn môn học phù hợp.
Đơn cử, Trường THPT chuyên Lê Hồng Phong (phường Chợ Quán, TPHCM) đã triển khai mô hình “lớp học chạy” suốt 3 năm qua. Theo đó, ngoài các môn bắt buộc, học sinh được chọn 4 môn học và 3 chuyên đề. Từ sự chọn lựa môn học của học sinh, nhà trường sắp xếp thời khóa biểu theo hướng: Buổi sáng học sinh học các môn bắt buộc và môn chuyên theo lớp truyền thống, buổi chiều chuyển sang học cùng học sinh các lớp khác theo môn học tự chọn. Mỗi học sinh có một thời khóa biểu riêng.
Bà Phạm Thị Bé Hiền - Hiệu trưởng nhà trường, cho biết, năm học 2025 - 2026 tới, nhà trường sẽ tiếp tục thực hiện mô hình này. Dù vất vả nhưng mô hình đáp ứng được nhu cầu thực tiễn của học sinh, giúp các em được học đúng theo năng lực và sở trường.
Tại Trường THPT Nguyễn Tất Thành (Bình Phú, TPHCM), ông Trần Quang Vũ - Phó Hiệu trưởng nhà trường cho biết, từ năm học 2025 - 2026, học sinh được tư vấn, hướng dẫn để chủ động chọn 4 môn học yêu thích, có điều kiện phát huy năng lực, đam mê và phù hợp với định hướng nghề nghiệp cũng như xét tuyển đại học.
“Với cách tổ chức này, mỗi học sinh sẽ học theo 2 thời khóa biểu: Lớp cố định với các môn bắt buộc và lớp linh động với môn học lựa chọn. Mô hình này thực sự tạo điều kiện cho học sinh phát triển tối đa năng lực cá nhân”, ông Vũ chia sẻ.
Tại Trường THCS và THPT Trần Đại Nghĩa (Sài Gòn, TPHCM), nhà trường triển khai phương án 1+3 trong năm học 2025 - 2026. Theo bà Trần Thị Hồng Thủy - Hiệu trưởng nhà trường, trong số 4 môn học lựa chọn, trường cố định 1 môn Tin học.
Học sinh được quyền chọn 3 môn còn lại trong số 8 môn lựa chọn, gồm: Vật lí, Hóa học, Sinh học, Địa lí, Giáo dục kinh tế và pháp luật, Công nghệ, Mĩ thuật, Âm nhạc. Việc chọn cứng môn Tin học nhằm trang bị cho học sinh năng lực công nghệ, tin học để thích ứng trong kỷ nguyên số.
Nỗ lực thực hiện
Khi triển khai Chương trình GDPT 2018 ở cấp THPT, phương án lý tưởng nhất là học sinh được chọn 4 môn học trong tổng số 9 môn lựa chọn, theo đúng sở thích, sở trường, năng lực và định hướng nghề nghiệp. Tuy nhiên, việc cho học sinh lựa chọn tự do từng môn là thách thức lớn đối với các trường THPT, nhất là trong bối cảnh nhiều trường còn thiếu cơ sở vật chất, phòng học, giáo viên…
Ông Trần Quang Vũ cho rằng, để học sinh được toàn quyền chọn 4 môn học lựa chọn trong tổ hợp, sau đó mới thiết kế lớp học chạy, nhà trường cần chuẩn bị kỹ về tư tưởng cho đội ngũ giáo viên, để họ hiểu rõ bản chất của Chương trình GDPT 2018 là tạo điều kiện thuận lợi nhất cho học sinh chọn đúng môn học theo định hướng nghề nghiệp.
Thầy cô phải chấp nhận có thể “không được học sinh lựa chọn” và cần kiêm nhiệm các nhiệm vụ khác. Bên cạnh đó, việc thiết kế thời khóa biểu cũng phải linh hoạt, tránh để học sinh phải “chạy” quá nhiều lớp, nhiều môn, nhiều buổi trong tuần. Công tác quản lý học sinh trong mô hình này cần được tính toán và quán triệt rõ ràng.
“Lớp học chạy là phương án tối ưu nhất khi thực hiện Chương trình GDPT 2018 đối với các trường THPT. Cái khó về cơ sở vật chất có thể khắc phục nếu nhà trường biết cách ‘co kéo’, nhưng cái khó hơn là tâm lý của đội ngũ. Cách làm này dễ phát sinh tình trạng thừa giáo viên cục bộ ở một số môn học ít học sinh lựa chọn. Thầy cô cần xác định đây là yếu tố tất yếu để cùng nhà trường hướng tới mục tiêu định hướng nghề nghiệp tốt nhất cho học sinh”, ông Vũ cho biết.
Tương tự, ông Ngô Hùng Cường - Phó Hiệu trưởng Trường THPT Trần Khai Nguyên (An Đông, TPHCM) cho rằng, nếu xây dựng sẵn các lớp tổ hợp môn để học sinh chọn theo, nhà trường sẽ chủ động hơn trong sắp xếp đội ngũ và phòng ốc. Tuy nhiên, học sinh sẽ bị hạn chế quyền lựa chọn. Ngược lại, nếu để học sinh tự chọn và nhà trường xếp lớp theo nguyện vọng thì lại gặp khó khăn về đội ngũ và cơ sở vật chất.
“Tất nhiên, khi triển khai phương án 2+2, nhà trường đã dung hòa được giữa nguyện vọng của học sinh và điều kiện thực tế. Dù vậy, thời khóa biểu của ‘lớp học chạy’ ở các môn học lựa chọn cần được tính toán kỹ lưỡng để phù hợp với thời gian học của học sinh, giáo viên và điều kiện phòng học.
Theo tôi, để giúp các trường THPT tổ chức tốt môn học lựa chọn, đáp ứng đầy đủ nguyện vọng của học sinh, Sở GD&ĐT TPHCM có thể tính đến phương án chia sẻ giáo viên giữa các trường trong cụm. Trường thừa giáo viên sẽ chia sẻ cho trường thiếu và ngược lại”, ông Cường đề xuất.
Bà Phạm Thị Bé Hiền - Hiệu trưởng Trường THPT chuyên Lê Hồng Phong nhấn mạnh: “Việc học sinh được lựa chọn môn học sở trường giúp các em phát triển tối đa năng lực cá nhân. Các em được chọn lựa từng môn học phù hợp năng lực, sở thích và định hướng nghề nghiệp nên tinh thần học tập tốt hơn, khí thế, phấn chấn hơn. Giáo viên cũng hứng thú hơn khi giảng dạy cho những học sinh yêu thích môn học”.
