Đôi bàn tay chai sần chỉ quen cầm cuốc, lần đầu cầm bút viết những nét chữ chưa tròn...

U60 đến trường

Những tháng gần đây, đêm nào Trường Phổ thông dân tộc bán trú cấp 1 - 2 Măng Bút II (xã Măng Bút, huyện Kon Plông, tỉnh Kon Tum) cũng sáng đèn và vang tiếng đánh vần ngọng nghịu.

Thế nhưng, đây chẳng phải là lớp dạy những đứa trẻ vùng sâu mà học viên là những người tóc đã ngả màu sương gió. Lớp xoá mù chữ ở xã Măng Bút có 32 học viên chỉ toàn là nữ, người ít đã 35 tuổi, người nhiều nay cũng gần 60. Có học viên chưa một lần biết chữ, cũng có người từng học nhưng đã quên…

Sau một ngày tất tả trên nương, bà Y Phiên (54 tuổi, làng Đăk Chun) mang theo cuốn vở cùng chiếc đèn pin lò dò đến lớp. Với gương mặt chi chít nếp nhăn, bà Phiên bảo rằng, trước kia nhà nghèo, cuộc sống khó khăn nên cha mẹ chẳng có điều kiện cho các con đến trường.

Hàng ngày, bà nói bằng tiếng Xơ Đăng rồi bặp bẹ, học “lỏm” thêm vài câu phổ thông để giao tiếp. Mỗi khi làm giấy tờ hay thủ tục, bà Phiên phải nhờ con, cháu hoặc cán bộ xã hỗ trợ. Khi hay tin có lớp xoá mù chữ bà mừng lắm, liền đăng kí tham gia.

“Bao nhiêu năm mình luôn ao ước được đi học để biết đọc, biết viết. Mình cũng muốn kí tên khi làm thủ tục, giấy tờ chứ xưa giờ toàn điểm chỉ thôi. Giờ đây cô giáo cầm tay dạy viết, hướng dẫn mình đọc bảng chữ cái nên vui lắm”, bà Y Phiên nói.

Đôi bàn tay sạm nắng, chai sần của người phụ nữ U60 vốn quen cầm cuốc nay vụng về cầm bút tô từng nét chữ chưa tròn. Tối nay, bà Phiên không đi học một mình mà còn có cháu trai là A Vinh (lớp 2) theo bà lên lớp. Bà ngồi ngay ngắn trên bàn luyện chữ, còn A Vinh ngồi ngoài hiên lớp.

Cùng đi học với Y Phiên, còn có người em họ là Y Phên (38 tuổi) cũng chưa một lần cầm bút viết. Chị Y Phên có 2 người con, đứa lớn là sinh viên Trường Đại học Sư phạm Huế, đứa thứ 2 đang học lớp 11 - Trường Phổ thông dân tộc nội trú tỉnh Kon Tum.

Năm học nào con cũng có giấy khen đưa về, nhưng chị Y Phiên chẳng biết trên đó viết gì. Không biết chữ, hỏi thì ngại nên người mẹ chẳng dám khoe với bà con xóm giềng. Lớp xoá mù chữ được mở, thầy cô giáo và chính quyền địa phương tuyên truyền nên chị Phiên quyết đăng kí tham gia.

“Cả nhà ai cũng biết chữ, các con đều học giỏi và có giấy khen. Mình làm mẹ không biết chữ thì con cái ngại với bạn bè lắm. Đặc biệt mình cũng muốn biết đọc, viết để có thể tự mua sắm, làm giấy tờ khi cần thiết. Chứ cán bộ rồi mọi người đâu thể giúp mãi được”, chị Phên nói.

Quyển vở trắng phát hôm khai giảng của chị Y Xanh (áo sáng màu) nay đã lấp đầy chữ cái.

Con dạy chữ cho mẹ

18 giờ hàng đêm, phòng đã kín học viên, cô Đinh Ái Nga, Trường PTDTBT cấp 1 - 2 Măng Bút II mở sổ ra điểm danh. Nghe đến tên, những đôi tay chai sần lần lượt giơ lên. Trong không gian im ắng, chỉ có tiếng lật sách vở, tiếng bút sột soạt… của những người phụ nữ Xơ Đăng lần đầu học chữ. Cô Ái Nga đi một vòng quanh lớp kiểm tra vở của từng học viên.

Gặp chữ khó, chị Y Biên (35 tuổi) cười ngượng, nhờ sự trợ giúp của giáo viên. Cô Nga cầm tay chị Biên uốn nắn từng nét chữ và dạy cả lớp viết, đánh vần bảng chữ cái. Cô Nga đọc mẫu lần lượt từng chữ và các học trò lớn tuổi đồng thanh theo.

Những người phụ nữ Xơ Đăng quen lên nương, nói tiếng bản địa nên đánh vần vẫn ngọng nghịu. Mỗi khi cả lớp phát âm chưa đúng cô Nga nhẹ nhàng hướng dẫn để học viên nói tròn vành rõ chữ hơn. Cứ thế tiếng ê a đọc bài vang vọng cả một góc trường.

Cô Nga chia sẻ rằng, dạy cho các bà, các mẹ kiến thức của học sinh lớp 1, thế nhưng giáo án lại chẳng giống nhau. Bởi có những người học rất nhanh, mỗi buổi học được 2 - 3 chữ cái. Nhưng có học viên phải vài ngày mới viết thạo một chữ. Thế nên, cô luôn ân cần, kiên trì hướng dẫn để bà con không xấu hổ, tự ti mà bỏ học.

“Lớp xoá mù chữ được mở, bà con hào hứng và chăm chỉ đến học. Mình dạy những học viên đặc biệt này như hướng dẫn trẻ vào lớp 1. Dù lớn tuổi vẫn chưa biết đọc, biết viết nhưng các bà, các mẹ rất siêng năng và ham học. Mình thấy rất vui và hạnh phúc vì đó là sự nỗ lực không ngừng của bà con, đồng thời chỉ mong học viên đến lớp đều, kiên trì học đọc - viết, sau này có thể phát triển kinh tế gia đình. Làm gương để con cháu cố gắng phấn đấu học tập”, cô Nga nói.

Quanh năm với nương rẫy, đến nay đã gần 40 tuổi nhưng chị Y Xanh vẫn không biết đọc, biết viết. Ngay cả những phép tính đơn giản khi mua mớ rau, quần áo hay bán nông sản chị Xanh cũng chẳng rành. Thế nhưng, mấy ngày qua được cô giáo Đinh Ái Nga dạy, quyển vở trắng phát hôm khai giảng của chị Xanh nay đã lấp đầy chữ cái.

Lần đầu tiên người phụ nữ Xơ Đăng cầm bút viết những chữ cái chẳng thẳng hàng. Đôi bàn tay run run tô theo từng chữ cái a, b, c… mà giáo viên đã viết sẵn. Vừa viết, chị Y Xanh vừa nhẩm đọc để nhớ mặt chữ.

Y Xanh bảo rằng, ngày lên nương, chiều về chị tranh thủ lo công việc gia đình rồi lên lớp học chữ. Thương chị thiệt thòi, người chồng chuẩn bị cơm nước rồi dọn dẹp nhà cửa để vợ có thời gian ôn bài. Ngoài giờ lên lớp, người con út của chị Xanh là Y Nguyệt năm nay lên lớp 4 hướng dẫn mẹ viết chữ.

Cô con gái nhỏ viết chữ cái mẫu vào vở rồi cầm tay mẹ nắn nót tô theo. Gặp những chữ khó nhớ người phụ nữ ngượng ngùng quay sang nhờ con chỉ giúp. Y Nguyệt lại tận tình hỗ trợ và dạy mẹ cách viết rồi đánh vần.

“Ban đầu khi con dạy mình ngại lắm, nhưng để biết chữ thì phải cố gắng. Qua mấy ngày mình đã viết được những chữ cái đơn giản nhưng đánh vần vẫn còn chưa rõ. Mình sẽ cố gắng học chữ để tính toán, áp dụng khoa học kĩ thuật vào sản xuất và làm gương để con cháu noi theo”, chị Xanh bộc bạch.

Buổi học hôm nay, cô Nga dạy cả lớp viết và đánh vần bảng chữ cái.

Khích lệ tinh thần bà con

Ở huyện Kon Plông 4 lớp xoá mù chữ đã được mở tại các xã Đăk Ring, Măng Bút, Hiếu và Ngọk Tem, thu hút 116 học viên tham gia. Tất cả học viên đều là người dân tộc thiểu số có độ tuổi từ 20 đến 69.

Ông Võ Xuân Tựu, Phó Trưởng phòng GD&ĐT huyện Kon Plông cho biết, để thuận lợi trong công tác dạy học, phòng đã phối hợp với các trường trên địa bàn phân công giáo viên dạy và bố trí về cơ sở vật chất. Những lớp học xoá mù chữ được mở vào các tối thứ 2 đến thứ 5 hàng tuần.

Khi đến lớp người dân sẽ được hỗ trợ sách vở, bút viết… Sau khi hoàn thành khoá học từ lớp 1 đến lớp 3 trong vòng 16 tháng mỗi người dân sẽ được hỗ trợ 500 nghìn đồng. Số tiền này tuy không nhiều nhưng là sự động viên, khích lệ tinh thần bà con cố gắng học tập để biết đọc, biết viết.

Phó Chủ tịch UBND huyện Kon Plông, ông Phạm Văn Thắng chia sẻ, thực hiện theo hướng dẫn của Chính phủ, Bộ GD&ĐT cùng UBND tỉnh Kon Tum, địa phương đã đề ra kế hoạch “Phổ cập giáo dục, xóa mù chữ trên địa bàn huyện Kon Plông giai đoạn 2022 - 2025”.

Kế hoạch được đề ra với mục đích tập trung nguồn lực duy trì và nâng cao chuẩn phổ cập giáo dục và xoá mù chữ. Qua đó, nhằm từng bước nâng cao chất lượng giáo dục đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, góp phần phát triển kinh tế - xã hội.

Những nét chữ chưa tròn của người phụ nữ Xơ Đăng lần đầu cầm bút viết.

“Cùng với sự chung tay của các cấp chính quyền, địa phương phấn đấu duy trì 100% xã, thị trấn đạt chuẩn xoá mù chữ mức độ 2. Bên cạnh đó, đặt mục tiêu tỷ lệ người trong độ tuổi từ 15-60 biết chữ mức độ 2 là 96,5%. Đồng thời, huy động số người xoá mù chữ từ 80 - 200 học viên/năm”, ông Thắng nói.

Nhận thấy xoá mù chữ là một nhiệm vụ chính trị quan trọng nên UBND huyện Kon Plông đẩy mạnh công tác tuyên truyền nâng cao nhận thức, trách nhiệm cho các cấp, các ngành và cộng đồng. Bên cạnh đó, tăng cường sự phối hợp giữa các cơ quan, ban, ngành, đoàn thể địa phương với ngành Giáo dục để thực hiện có hiệu quả nhiệm vụ xoá mù chữ.