Các nhà khoa học Nhật Bản đã chứng minh được rằng, bệnh nhân ung thư trong thời gian hóa trị nếu sử dụng lentinan sẽ giúp kìm hãm sự phát triển của tế bào ung thư, tăng hiệu quả hóa trị, kéo dài thời gian sống.
Vì thế, việc tách chiết lentinan tại Nhật Bản đã trở thành một ngành công nghiệp có giá trị lên tới hàng trăm triệu USD, trong khi đó ở Việt Nam, nấm hương mới chỉ được dùng làm thực phẩm.
Ở Việt Nam, để chiết xuất các hoạt chất từ nấm, phương pháp truyền thống là nghiền, khuấy trộn và dùng áp suất để phá vỡ tế bào chứa các hoạt chất bên trong. Tuy nhiên, nhược điểm của phương pháp này là chi phí năng lượng cao, tốn nhiều thời gian trong khi hàm lượng chất tan thu được trong dịch chiết không cao.
Một cách chiết ly khác bằng phương pháp thẩm thấu hóa màng ngăn từ bên ngoài tế bào bằng cách sử dụng dung môi hữu cơ như metanol, etanol… tạo thành kênh dẫn.
Tuy nhiên, tốc độ chiết xuất của phương pháp này mất nhiều thời gian khoảng 6 tiếng, giá thành cao và hoạt chất thu được phải tiến hành tách chiết dung môi mới có thể sử dụng.
“Việc sử dụng sóng siêu âm để chiết xuất lentinan từ nấm hương vốn đã được nhiều nước sử dụng nhưng vì vấn đề sở hữu trí tuệ nên nó chưa phổ biến ở Việt Nam tại thời điểm năm 2004 khi chúng tôi bắt đầu thực hiện nghiên cứu.
Từ các nghiên cứu cơ bản cho đến ứng dụng, giờ đây chúng tôi tự tin có thể trích ly một số hoạt chất trong các nấm mà ví dụ điển hình ở đây là lentinan từ nấm hương” - TS Nguyễn Đức Tiến cho biết.
Công nghệ này sẽ giúp nấm hương – một loại nấm vốn dồi dào ở Việt Nam - sẽ trở thành nấm dược liệu trong thời gian tới. Nhà khoa học tin rằng, đây là cách giúp tăng giá trị cho ngành nấm vốn có nhiều tiềm năng ở Việt Nam.
Để trích ly được lentinan từ nấm hương, các nhà khoa học của Viện Cơ điện Nông nghiệp và Công nghệ sau thu hoạch phải đi qua 4 bước. Nấm được lựa chọn phải sạch, đạt chỉ tiêu an toàn thực sấy khô với độ ẩm từ 9 - 12%. Sau đó, nấm được đưa vào nghiền nhỏ thành bột.
Bột nấm hương thu được đưa vào hệ thống trích ly bằng sóng siêu âm với tỷ lệ dung môi/nguyên liệu là 8/1 (lít/kg), nhiệt độ 65 độ C, trong 6 phút. Cuối cùng tách bã, dịch thu được đem tinh chế để thu chế phẩm hoạt chất lentinan.
Theo TS Nguyễn Đức Tiến, kết quả đo đạc cho thấy, công nghệ trích ly bằng sóng siêu âm sẽ thu được lượng lentinan đạt khoảng 5,4% và lượng chất khô khoảng 17% so với nguyên liệu đầu vào.
Trong khi đó, theo phương pháp truyền thống ở nhiệt độ khoảng 98 độ C trong 180 phút, dịch trích ly thu được hàm lượng lentinan đạt khoảng 4% và lượng chất khô thu được đạt khoảng 8%.
“So sánh này giúp chúng tôi tự tin hơn về công nghệ của mình. Bởi phương pháp sóng siêu âm cho hàm lượng lentinan cao gấp 1,6 lần và lượng chất khô hòa tan cũng cao gấp 2 lần trong khi thời gian trích ly giảm đi khoảng 30 lần”, TS Nguyễn Đức Tiến hồ hởi nói.
Thực tế, công nghệ trích ly hoạt chất trong nấm bằng sóng siêu âm không chỉ được áp dụng cho nấm hương, mà còn được nhóm nghiên cứu áp dụng thành công với nấm linh chi, nấm đầu khỉ. Điều đáng nói, ngay từ khi được nghiên cứu hoàn chỉnh công nghệ này, nhóm nghiên cứu đã chuyển giao cho các doanh nghiệp có nhu cầu trích ly hoạt chất từ nấm.
Trong chặng đường 15 năm nghiên cứu, các nhà khoa học của Viện Cơ điện Nông nghiệp và Công nghệ sau thu hoạch chưa bao giờ dừng ý định hoàn thiện công nghệ này hơn nữa.
Kể cả khi đã chiết xuất được tối đa hàm lượng hoạt chất họ vẫn tiếp tục tối ưu các điều kiện khác như tiết kiệm năng lượng, lựa chọn loại dung môi tốt hơn, tăng thêm độ tinh khiết cho hoạt chất sau khi được tách chiết…
