Tuổi thơ lưu lạc
Hoàng thân Philip sinh ngày 10/6/1921 ở Mon Repos trên hòn đảo Corfu của Hy Lạp. Ông là người con thứ 5 trong gia đình và là con trai duy nhất. Cha ông là Hoàng tử Andrew của Hy Lạp và Đan Mạch trong khi mẹ ông là Công chúa Alice của Battenberg.
Đáng chú ý, Hoàng thân Philip và Nữ hoàng Elizabeth II là anh em họ đời thứ 3 khi đều là "hậu duệ" của Nữ hoàng Victoria. Trong đó, Hoàng thân Philip là hậu duệ trực tiếp của Công chúa Alice, con thứ ba của Nữ hoàng Victoria. Còn Nữ hoàng Elizabeth II là hậu duệ trực tiếp của con trai cả của Nữ hoàng Victoria, người sau đó trở thành Vua Edward VII.
Gia đình Hoàng thân Philip sống hạnh phúc trong dinh thự hoàng gia của chú ông là Vua Constantine I. Tuy nhiên, Hy Lạp trải qua tình trạng chính trị bất ổn và chỉ 1 năm rưỡi sau, gia đình Hoàng thân Philip buộc phải chạy trốn sau khi nhà vua bị trục xuất khỏi chính đất nước của mình sau một cuộc nổi dậy.
Những cuộc đấu tố chính trị lẫn nhau đã diễn ra sau đó và cha của Hoàng thân Philip là Thượng tướng trong quân đội Hy Lạp bị cáo buộc tội phản quốc sau khi không tuân lệnh và từ bỏ vị trí trong trung đoàn bộ binh khi đối mặt với cuộc tấn công trong cuộc chiến tranh Hy Lạp - Thổ Nhĩ Kỳ 1919-1922.
Gia đình Hoàng thân đã trốn thoát trên tàu hải quân HMS Calypso của Anh khi hoàng tử mới sinh được mang đi trong một chiếc cũi được làm từ hộp trái cây không sử dụng nữa.
Họ đã được đưa tới Pháp và được sắp xếp ở một ngôi nhà của người cô giàu có là công chúa George của Hy Lạp và Đan Mạch tại vùng ngoại ô Paris. Kể từ đó, tuổi thơ của Hoàng thân Philip không có một ngôi nhà có thể ở lâu dài.
Nhiều năm sau, trong một cuộc trả lời phỏng vấn với The Independent khi được hỏi ông thường nói ngôn ngữ gì khi ở nhà, Hoàng thân Philip đã trở lời rằng: "Ý bạn là gì, "ở nhà" sao?"
Ông từng nói với một người viết tiểu sử năm 2001 rằng: "Mọi thứ cứ thế diễn ra. Gia đình tan vỡ. Mẹ tôi bị ốm, các chị gái kết hôn, cha tôi ở phía nam nước Pháp. Tôi phải học cách xoay xở với điều đó. Mọi người đều như vậy".
Lên 8 tuổi, Hoàng thân Philip được đưa tới trường Cheam ở Surrey học trong 3 năm nhưng sau đó đã chuyển tới Đức, nơi mà cả 4 người chị gái của ông đều đã kết hôn. Tuy nhiên, sau đó ông đã quay lại Anh và được đưa tới Gordonstoun, một trường nội trú ở Scotland. Ngôi trường này nằm gần Elgin, Scotland được Tiến sĩ Hahn thành lập, người có ảnh hưởng sâu sắc đến Hoàng thân sau này.
Tiến sĩ Hahn hiếm khi thấy cha mẹ của Hoàng thân Philip và thấy cậu bé này thường chỉ có một mình nhưng vẫn rất hạnh phúc và vui vẻ. Cậu bé Philip khi đó đã nói về việc gia đình tan vỡ rằng: "Cháu phải học cách xoay xở với việc này. Bác cũng vậy. Mọi người đều vậy".
Tại trường Gordonstoun, Hoàng thân Philip từng là thủ lĩnh đội khúc côn cầu và cricket. Điều này đã tạo nền tảng căn bản cho sự nghiệp của ông trong hải quân sau này.
Trong thời gian này, ông cũng trải qua hàng loạt biến cố gia đình. Khi ông 16 tuổi, chị gái Cecile, anh rể và 2 người cháu của ông đã thiệt mạng trong một vụ tai nạn máy bay. Một vài tháng sau, chú ông cũng bất ngờ qua đời vì ung thư ở tuổi 46.
Tình yêu định mệnh
Sau khi rời trường, Hoàng thân Philip gia nhập Hải quân Hoàng gia, bắt đầu bằng việc theo học tại Cao đẳng Hải quân Hoàng gia Anh tại Dartmouth vào tháng 5/1939 và được chú ý vì là học viên xuất sắc nhất.
Ông ở trong Hải quân Hoàng gia và làm việc trên một vài con tàu, bắt đầu là HMS Ramillies và 1 năm sau thì trở thành chuẩn úy hải quân.
Ở tuổi 21, ông trở thành Trung úy trên tàu khu trục HMS Wallace và là sĩ quan trẻ nhất đảm nhận nhiệm vụ này trên một con tàu lớn như vậy.
Nói về chuyện tình của Hoàng thân Philip và Nữ hoàng Anh Elizabeth, hai người đã từng tham gia những bữa tiệc và những cuộc gặp mặt chung cho tới khi lần đầu tiên chính thức gặp nhau vào tháng 7/1939.
Trước đó, khi Philip 13 tuổi và Công chúa Elizabeth 8 tuổi, họ cùng tham dự đám cưới người chị họ của Philip là Công chúa Marina, người sau này trở thành nữ công tước của Kent và chú của Elizabeth là Hoàng tử George, công tước xứ Kent.
Cả hai cũng từng dự lễ đăng quang của vua George VI năm 1937.
Tuy nhiên, năm 1939, tại Dartmouth, khi vua George VI và Nữ hoàng thăm trường Cao đẳng Hải quân cùng 2 người con gái của mình, cặp đôi mới chính thức gặp nhau lần đầu tiên.
Philip khi đó 18 tuổi đã được giới thiệu với Elizabeth 13 tuổi tại nhà của Hiệu trưởng, người sau này trở thành Đô đốc Sir Frederick Dalrymple-Hamilton.
Khuôn mặt đẹp trai, mái tóc vàng lãng tử và vẻ ngoài khỏe khoắn của Philip đã lọt vào mắt xanh của Lilibet (biệt danh của Nữ hoàng Elizabeth II) khi ông pha trò làm bà vui bằng cách nhảy qua lưới tennis.
Marion Crawford, gia sư của Elizabeth nhớ lại: "Cô ấy (Elizabeth-ND) chẳng bao giờ rời mắt khỏi chàng trai ấy trong toàn bộ thời gian đó".
Philip đã được mời tới dự Giáng sinh năm 1943 cùng Hoàng gia Anh ở Windsor. Elizabeth khi đó thậm chí đã giữ một bức hình của ông trong phòng bà. Sau khi yêu nhau, hai người không ngừng viết thư cho nhau. Trong một bức thư gửi Elizabeth, Philip đã thú nhận rằng ông "hoàn toàn sa vào tình yêu và không rụt rè", đồng thời bày tỏ rằng tình yêu ấy "khiến cho mọi rắc rối cá nhân và ngay cả những vấn đề thế giới dường như thật nhỏ bé và tầm thường".
Nhà vua đã đồng ý cho cặp đôi kết hôn nhưng muốn chờ tới khi Elizabeth đủ 21 tuổi. Ban đầu, Đức vua và Hoàng hậu phản đối cuộc hôn nhân này khi họ cảm thấy Philip "thô lỗ, cư xử không phải phép, không được giáo dục và có lẽ không đáng tin". Tuy nhiên, càng hiểu hơn về ông họ càng yêu quý ông, đặc biệt là Đức vua George VI, người luôn đánh giá cao tính cách bộc trực, khiếu hài hước và niềm say mê các hoạt động ngoài trời của Philip.
Vào thời điểm Philip kết hôn năm 26 tuổi, ông gần như mất hết mọi thứ gắn liền với danh tính của mình. Cha ông mất ở Monte Carlo năm 1944 sau khi nợ nần cờ bạc và ông đã mất đi quyền thừa kế, nhà, tên, quốc tịch và nhà thờ. Thậm chí ngày sinh của ông theo lịch Julius và lịch Gregory cũng không giống nhau.
Sau Thế chiến II, Philip kết thúc công việc ở hải quân vào tháng 7/1951 và bắt đầu tập trung vào việc ủng hộ Nữ hoàng sau khi bà thừa kế ngai vàng năm 1952.
Người cộng sự và tình yêu trọn đời của Nữ hoàng Anh
Trong suốt cuộc đời mình, Hoàng thân Philip đã dành nhiều thời gian cho các hoạt động từ thiện và các tổ chức về bảo tồn môi trường, thể thao, quân đội, kỹ thuật, cũng như đặc biệt quan tâm đến các nghiên cứu công nghệ và khoa học. Ông cũng là người cộng sự trung thành và đáng tin cậy của Nữ hoàng Elizabeth II – người luôn xuất hiện phía sau bà trong tất cả các cuộc họp, chuyến viếng thăm hay những buổi diễn thuyết...
Ngày 9/4/2021, Hoàng thân Philip đã qua đời ở tuổi 99.
"Đây là nỗi buồn sâu sắc khi Nữ hoàng phải thông báo về sự ra đi của người chồng thương yêu, Hoàng thân Philip, Công tước xứ Edinburgh. Hoàng thân đã ra đi thanh thản sáng nay tại lâu đài Windsor. Hoàng gia sẽ cùng mọi người trên khắp thế giới tưởng nhớ Hoàng thân", Điện Buckingham ra thông báo.
Trước đó, Hoàng thân Philip phải nhập viện ngày 16/2 sau khi được đưa tới bệnh viện Vua Edward VII tại London theo lời khuyên của bác sĩ sau khi "cảm thấy không khỏe". Một tháng sau ông được ra viện và trở lại Lâu đài Windsor, nơi ông và Nữ hoàng Elizabeth sinh sống trong suốt đại dịch Covid-19. Hoàng thân Philip, người lẽ ra sẽ bước sang tuổi 100 vào tháng 6 này đã trải qua một vài vấn đề sức khỏe trong những năm gần đây. Sự kiện ở Lâu đài Windsor hồi tháng 7/2020 là lần hiếm hoi Hoàng thân xuất hiện trước công chúng.
Cuộc hôn nhân của Nữ hoàng Elizabeth và Hoàng thân Philip là cuộc hôn nhân hoàng gia lâu nhất trong lịch sử khi hai người cùng trải qua chiến tranh, những biến cố gia đình và các sự kiện quốc tế.
Trong lễ kỷ niệm đám cưới vàng năm 1997, Nữ hoàng Elizabeth đã nói rằng: "Ông ấy là sức mạnh của tôi, và đã ở lại bên tôi suốt những năm qua. Tôi nợ ông ấy một món nợ lớn hơn những gì ông ấy có thể đòi".
Với Nữ hoàng, người từng đối mặt với sự phản đối của gia đình, cuộc hôn nhân này là "một trong những thành tựu lớn nhất của bà khi được kết hôn với tình yêu của cuộc đời mình", Suzanne Mackie, giám đốc sản xuất loạt phim đình đám của Netflix The Crown cho hay.
Cựu Trợ lý Thư ký riêng cho Nữ hoàng Anh Charteris đã nói rằng: "Hoàng thân Philip là người duy nhất trên thế giới đối xử với Nữ hoàng như một người bình thường. Tôi nghĩ Nữ hoàng rất trân trọng điều đó”.
