Bộ Y tế đề xuất thay thế cụm từ “cai nghiện thuốc lá” thành cụm từ “cai nghiện thuốc lá, thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, thuốc lá thế hệ mới khác”. Đề xuất được xem là bước đi cần thiết nhằm góp phần bảo vệ sức khoẻ thế hệ tương lai.
Mở rộng phạm vi điều trị
Theo kết quả điều tra tại 34 tỉnh thành, tỷ lệ hút thuốc lá điện tử ở người trưởng thành (từ 15 tuổi trở lên) đã tăng 18 lần, từ 0,2% năm 2015 lên 3,6% năm 2020. Tỷ lệ cao nhất rơi vào nhóm tuổi từ 15 - 24 (7,3%), tiếp theo là nhóm 25 - 44 tuổi (3,2%) và 45 - 64 tuổi (1,4%). Đặc biệt, xu hướng sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng lan rộng trong giới thanh thiếu niên và trẻ em gái.
Bộ Y tế cảnh báo, đây là dấu hiệu đáng lo ngại khi các sản phẩm này không chỉ gây nghiện nicotine, mà còn bị lợi dụng để pha trộn ma túy, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến thể chất và tinh thần của thế hệ trẻ.
Năm 2023, đã có 1.224 người nhập viện do ngộ độc hoặc mắc bệnh liên quan đến thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng.
Bà Phan Thị Hải, Phó Giám đốc Quỹ Phòng chống tác hại của thuốc lá (Bộ Y tế) cho biết, thuốc lá điện tử đang trở thành một mối nguy hại nghiêm trọng đối với sức khỏe của thế hệ trẻ. Điều này không chỉ gây nghiện nicotine mà còn là cửa ngõ dẫn đến các loại ma túy nguy hiểm khác.
Theo các chuyên gia y tế, thuốc lá điện tử và các dạng thuốc lá mới đang mở đầu cho xu hướng lạm dụng và nghiện các hóa chất nhân tạo tổng hợp, bao gồm nicotine, các loại ma túy thế hệ mới và rất nhiều hóa chất khác. Điều đó không chỉ gây nên gánh nặng khổng lồ mới về y tế, kinh tế, an ninh trật tự mà ảnh hưởng đến giống nòi và nhiều lĩnh vực khác.
Nếu không được ngăn chặn kịp thời, do khả năng gây nghiện cao và mức độ lan nhanh trong cộng đồng, cùng với các sản phẩm thuốc lá điếu thông thường, thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng sẽ tạo ra một thế hệ mới nghiện nicotine và các chất gây nghiện khác.
Trong bối cảnh này, Bộ Y tế đã đưa ra đề xuất được xem là mang tính cấp thiết. Cụ thể, tại khoản 2, Điều 1 Dự thảo Sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 77/2013/NĐ-CP ngày 17/7/2013 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá về một số biện pháp phòng, chống tác hại của thuốc lá và Nghị định số 117/2020/NĐ-CP ngày 28/9/2020 của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế (sau đây gọi tắt là Dự thảo), Bộ Y tế đề xuất thay thế cụm từ “cai nghiện thuốc lá” thành cụm từ “cai nghiện thuốc lá, thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, thuốc lá thế hệ mới khác”.
Trong quá trình thẩm định Dự thảo của các bộ ngành liên quan, Bộ Tư pháp cho rằng, việc bổ sung các khái niệm mới có thể ảnh hưởng đến bản chất pháp lý, phạm vi điều chỉnh và đối tượng áp dụng của các quy định hiện hành bởi điều kiện thành lập và tổ chức hoạt động cai nghiện, tư vấn cai nghiện thuốc lá hiện nay đều được xây dựng trên cơ sở khái niệm “thuốc lá” theo Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá hiện hành mà chưa bao gồm “thuốc lá điện tử” và “thuốc lá nung nóng”. Việc sửa đổi như Dự thảo nêu cần tiếp tục nghiên cứu toàn diện và thực hiện một cách đồng bộ.
Tuy nhiên, Bộ Y tế đã giải trình rõ, việc bổ sung chỉ là về mặt kỹ thuật, nhằm mở rộng phạm vi điều trị mà không làm thay đổi các quy định cốt lõi. Bên cạnh đó, một số ý kiến cũng đồng tình với quan điểm này bởi việc bổ sung kịp thời sẽ tạo hành lang pháp lý để các cơ quan chuyên môn xây dựng phác đồ điều trị, giúp các cơ sở cai nghiện có thể tiếp nhận và hỗ trợ hiệu quả cho bệnh nhân.
Việc đưa vấn đề cai nghiện thuốc lá điện tử và các sản phẩm tương tự vào quy định pháp luật là một bước đi cần thiết và cấp bách của Việt Nam nhằm đối phó với những tác hại đang ngày càng gia tăng của các sản phẩm này, đặc biệt là ở giới trẻ. Điều này không chỉ giúp hoàn thiện khung pháp lý mà còn góp phần bảo vệ sức khỏe cho thế hệ tương lai.
Hoàn thiện hệ thống pháp lý
Trước đó, ngày 30/11/2024, Quốc hội đã thông qua nghị quyết cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, chứa chấp, vận chuyển và sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng từ năm 2025. Nghị quyết này nhằm bảo vệ sức khỏe cộng đồng, đặc biệt là giới trẻ, trước tác hại của thuốc lá điện tử. Bộ Y tế cũng đã có kế hoạch triển khai các biện pháp xử lý nghiêm khắc đối với các hành vi vi phạm.
Ngoài việc xử phạt, các cơ quan chức năng sẽ tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra và tuyên truyền để nâng cao nhận thức cộng đồng về các mối nguy hại từ thuốc lá điện tử. Điều này cũng góp phần bảo vệ một thế hệ trẻ khỏe mạnh và giảm thiểu nguy cơ mắc các bệnh lý nghiêm trọng liên quan đến thuốc lá và ma túy.
Tiếp nối các chính sách đó, Kỳ họp tháng 6/2025, Quốc hội cũng thông qua Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt sửa đổi với hệ thống thuế hỗn hợp dự kiến áp dụng từ năm 2027 và lộ trình tăng thuế thuốc lá liên tục đến năm 2031, góp phần hạn chế tiêu thụ thuốc lá và nâng cao sức khỏe cộng đồng.
Theo TS Hà Anh Đức, Cục trưởng Cục Quản lý khám, chữa bệnh (Bộ Y tế), hệ thống pháp luật về phòng, chống tác hại của thuốc lá tại Việt Nam đã dần hoàn thiện qua nhiều năm với các quy định từ luật, nghị quyết đến nghị định và thông tư hướng dẫn.
Một trong những minh chứng cụ thể là Việt Nam đã được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) trao tặng Giải thưởng Ngày Thế giới Không Thuốc lá năm 2025, ghi nhận vai trò lãnh đạo và nỗ lực trong kiểm soát các sản phẩm thuốc lá mới.
Trong thời gian tới, Bộ Y tế cùng Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá sẽ phối hợp với các bộ ngành liên quan tiếp tục rà soát, hệ thống hóa các văn bản quy phạm pháp luật, đánh giá thực thi, đồng thời kiến nghị hoàn thiện hệ thống pháp luật phòng chống tác hại thuốc lá.
Việc đẩy mạnh thực hiện các giải pháp nhằm giảm tỷ lệ sử dụng thuốc lá trong cộng đồng là nhiệm vụ trọng tâm, nhằm giảm các yếu tố nguy cơ sức khỏe và tỷ lệ tử vong do thuốc lá gây ra. Đây cũng là cam kết thực hiện Công ước Khung về Kiểm soát Thuốc lá (FCTC), một hiệp ước quốc tế quan trọng mà Việt Nam là thành viên.
