Cảm giác và hoạt động vùng liên sườn được chi phối bởi 12 cặp dây thần kinh liên sườn. Đau thần kinh liên sườn chính là bệnh lý của những dây thần kinh này. Tuy không gây chết người, nhưng đau dây thần kinh liên sườn quả thật là không dễ chịu chút nào…
Vị trí và cấu trúc
Hệ thống thần kinh liên sườn gồm có 12 cặp. Chúng bắt nguồn từ đoạn tủy sống ngực (được đánh số từ D1 đến D12. Chữ D viết tắt từ chữ Dozsalis của tiếng Latinh có nghĩa là đốt sống lưng).
Các dây thần kinh liên sườn thực chất là các rễ của tủy sống ngực. Mỗi sợi rễ này chia thành hai nhánh trước và sau. Nhánh sau chi phối cho vùng lưng. Nhánh trước được đổi tên thành dây thần kinh liên sườn và chi phối cho vùng ngực và bụng.
Khi “bò” đến xương sườn, các dây thần kinh liên sườn đi ở bờ dưới các xương, đồng hành cùng với các động mạch và tĩnh mạch tạo thành bó mạch gian sườn. Do vậy, khi thực hiện thủ thuật vùng ngực, các phẫu thuật viên luôn cẩn thận tránh gây tổn thương các bó mạch gian sườn.
Đau dây thần kinh liên sườn có thể gặp ở nhiều độ tuổi khác nhau và trong bối cảnh của nhiều bệnh lý khác nhau. Do nằm ở vị trí khá nông nên các dây thần kinh liên sườn rất dễ bị tổn thương khi có các vấn đề tại lồng ngực, xương sườn, cột sống và tủy sống. Nhìn chung, đau dây thần kinh liên sườn là bệnh lý khá thường gặp và không quá khó để chẩn đoán.
Nguyên nhân và biểu hiện
Zona là bệnh phổ biến gây đau dây thần kinh liên sườn. Ảnh minh hoạ.
Có nhiều nguyên nhân gây đau thần kinh liên sườn. Các nguyên nhân này thay đổi tùy theo giới tính, lứa tuổi và tính chất của công việc. Các nguyên nhân bao gồm: Nhiễm khuẩn (như bệnh Zona); Thoái hóa đốt sống ngực; Lao hoặc ung thư đốt sống; Viêm đa rễ hoặc đa dây thần kinh; Bệnh lý mạn tính (như đái tháo đường); U tủy sống; Nhiễm độc…
Biểu hiện nổi bật của đau dây thần kinh liên sườn là cảm giác đau dọc theo đường đi của dây thần kinh liên sườn tương ứng. Ngoài ra, người bệnh còn có cảm giác tức ngực, đau vùng ngực, cơn đau xảy ra có hướng lan đến vùng cạnh cột sống. Một số dấu hiệu khác đi kèm tùy thuộc vào nguyên nhân. Sau đây là một số bối cảnh bệnh lý gây đau thần kinh liên sườn thường gặp nhất:
- Bệnh Zona: Đây là nguyên nhân nhiễm khuẩn thường gặp nhất. Giai đoạn đầu, cảm giác đau bỏng rát. Đau gia tăng khi va chạm hoặc tiếp xúc, cọ xát với áo quần mặc. Vùng da tương ứng có nền đỏ và mụn nước, chạy dọc đường đi của dây thần kinh liên sườn. Về sau, mụn nước khô, bong vảy.
- Chấn thương cột sống: Đau xuất hiện dọc theo khung xương sườn sau một vận động mạnh sai tư thế hoặc do bị chấn thương vùng cột sống.
- Thoái hóa cột sống ngực: Nếu xuất phát từ nguyên nhân này thì đau dây thần kinh liên sườn gặp ở các bệnh nhân lớn tuổi. Tính chất cơn đau là cảm giác âm ỉ vùng cột sống. Đau gia tăng khi cử động và lúc ấn vào giữa cột sống.
- Lao hoặc ung thư cột sống: Đau mang tính cục bộ nhưng liên tục ở đoạn cột sống tương ứng. Đau lan hai bên sườn. Cảm giác đau thường dữ dội hơn người bị thoái hóa cột sống ngực. Điển hình có sự biến dạng sột sống và một số biểu hiện khác như mệt mỏi, sụt cân, sốt nhẹ về chiều…
- Bệnh lý tủy sống: Các bệnh lý tủy sống như u tủy, u trễ thần kinh. Đau mang tính chất khu trú ở vùng tủy bị tổn thương. Đau một bên và lan dọc bên sườn theo kiểu vòng đai. Nhìn chung, giai đoạn sớm biểu hiện đau khi thăm khám cột sống là khá mơ hồ.
- Đau thần kinh liên sườn nguyên phát: Xếp vào nhóm này khi không tìm thấy các nguyên nhân cụ thể như đã nêu trên. Cơn đau thường xuất hiện khi thời tiết lạnh hoặc sau sự vận động quá mức mà bản thân người bệnh cũng không chú ý đến.
Cơn đau mang tính chất âm ỉ và liên tục, đau gia tăng khi hít thở sâu và thay đổi tư thế. Đau khu trú vùng cạnh cột sống hoặc bả vai, lan theo dọc khung sườn tương ứng.
Hướng điều trị
Thoái hoá cột sống cũng gây đau dây thần kinh liên sườn.
Trước tiên là giảm đau để mang lại cho người bệnh một cảm giác thoải mái, dễ chịu. Tiếp đó là việc xác định chính xác nguyên nhân để giải quyết triệt để cơn đau.
Các loại thuốc giảm đau thông thường mà nhiều người bệnh đã “tự xử” trước khi đến với thầy thuốc. Bao gồm Paracetamol, Diclofenac, Ibuprofen, Aspirine. Các loại thuốc này thường rẻ tiền và mua tự do ở bất cứ quầy thuốc nào.
Tuy nhiên, cần lưu ý thuốc Paracetamol khi dùng quá liều sẽ gây tổn hại tế bào gan, các loại thuốc Diclofenac, Ibuprofen, Aspirine có thể gây viêm loét dạ dày hoặc xuất huyết tiêu hóa.
Thuốc giảm đau khó kiếm hơn, mang tính đặc trị hướng thần kinh như Gabapentin. Thuốc được kê đơn với liều dùng thấp và điều chỉnh tăng dần cho phù hợp nếu cần thiết. Các loại vitamine nhóm B như B1, B6 và B12 thường được dùng kèm với các loại thuốc giảm đau nhằm hỗ trợ hoạt động cho các tế bào thần kinh.
Các trường hợp dùng thuốc uống, chích giảm đau thông thường không đỡ sẽ được can thiệp bằng cách gây tê các dây thần kinh liên sườn để giảm đau.
