Sáng nay 18/5, tại Hà Nội, Bộ Khoa học và Công nghệ tổ chức Lễ kỉ niệm ngày Khoa học công nghệ Việt Nam và trao Giải thưởng Tạ Quang Bửu năm 2017.
Dự buổi lễ có Phó Thủ tướng Chính phủ Vũ Đức Đam; Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Phùng Xuân Nhạ; Bộ trưởng Bộ KH&CN Chu Ngọc Anh; Chủ nhiệm Ủy ban KHCN&MT Quốc hội Phan Xuân Dũng cùng các nhà khoa học, các chuyên gia nghiên cứu khoa học công nghệ trong nước và quốc tế, gia đình cố giáo sư Tạ Quang Bửu.
Giải thưởng Tạ Quang Bửu ngày càng uy tín, mang tầm quốc tế
Giải thưởng Tạ Quang Bửu - giải thưởng của Bộ KH&CN do Quỹ Phát triển KH&CN Quốc gia làm Cơ quan thường trực - được tổ chức hằng năm nhằm khích lệ và tôn vinh các nhà khoa học có thành tựu nổi bật trong nghiên cứu cơ bản thuộc các lĩnh vực khoa học tự nhiên và kỹ thuật, góp phần thúc đẩy khoa học công nghệ Việt Nam hội nhập và phát triển.
Được triển khai từ năm 2013, trong 4 năm vừa qua, Giải thưởng Tạ Quang Bửu ngày càng khẳng định được uy tín trong cộng đồng khoa học Việt Nam, được các nhà khoa học quan tâm và ủng hộ.
Các lĩnh vực của Giải thưởng bao gồm: Toán học, Khoa học máy tính và thông tin, Vật lý, Hóa học, Khoa học trái đất và môi trường, Khoa học sự sống – Y sinh Dược học, Khoa học sự sống – Sinh học Nông nghiệp, Cơ học.
 |
| Các đại biểu tham dự buổi lễ |
Năm 2017, Ban Tổ chức giải thưởng đã tiếp nhận 30 hồ sơ đăng ký. Các hội đồng khoa học chuyên ngành của Quỹ Phát triển KH&CN quốc gia đã đề cử 4 hồ sơ để đánh giá tại Hội đồng Giải thưởng.
GS.TSKH Đinh Dũng - Phó Chủ tịch Hội đồng Giải thưởng - cho biết: Giải thưởng Tạ Quang Bửu ra đời cách đây 4 năm, trao cho các nhà khoa học trong lĩnh vực tự nhiên và kĩ thuật có những thành tựu nghiên cứu xuất sắc mang tầm quốc tế.
Giải thưởng này thực sự của các nhà khoa học, được trao cho các nhà khoa học đang tích cực hoạt động khoa học, đóng vai trò chủ chốt trong một chương trình duy nhất được công bố trong vòng 5 năm gần đây. Quá trình hoạt động khoa học đóng vai trò quyết định.
Chính vì vậy mà cơ hội được trao giải thưởng là bình đẳng, như nhau đối với các nhà khoa học là "cây đa cây đề" và đối với các nhà khoa học trẻ mới bắt tay vào nghiên cứu.
Một trong những đòi hỏi khắt khe của giải thưởng là có bài báo khoa học có liên quan đến giải thưởng phải được công bố trên các tạp chí chuyên môn hàng đầu thế giới - đỏi hòi bắt buộc để nền khoa học Việt Nam có thể hội nhập được với thế giới.
Đây là giải thưởng duy nhất của Việt Nam do chính các nhà khoa học chọn ra thông qua 2 vòng xét duyệt bởi đại diện của chính mình là các nhà khoa học chuyên ngành của Quỹ phát triển khoa học và công nghệ quốc gia Nafosted và các chuyên gia phản biện có uy tín trong nước và quốc tế. Quá trình xét chọn giải thưởng là nghiêm ngặt và minh bạch, công bằng, công khai. Ở đây không có sự châm chước và không mang tính mặt trận.
Vòng 1 là buổi làm việc của các hội đồng khoa học chuyên ngành của Quỹ Nafosted. Ở vòng 2, Hội đồng khoa học bao gồm 11 thành viên trong đó có các Chủ tịch Hội đồng khoa học chuyên ngành đại diện cho lãnh đạo Bộ KHCN và 2 nhà khoa học quốc tế có uy tín là GS Pierre Darriulat - Trung tâm Vệ tinh Quốc gia và GS Trịnh Xuân Thận - Đại học Virginia Hoa Kì.
Hội đồng đã làm việc nghiêm túc, dân chủ, khách quan và minh bạch. Trước khi bỏ phiếu, hội đồng đã phân tích, thảo luận và cân nhắc rất kĩ các nhận xét, đánh giá của Hội đồng khoa học chuyên ngành, của các chuyên gia phản biện để đi đến kết luận.
 |
| Hai nhà khoa học PGS.TS Nguyễn Sum và GS.TS Phan Thanh Sơn Nam tại lễ trao giải |
Chân dung những nhà khoa học "Made in Vietnam"
Giải thưởng chính Tạ Quang Bửu năm nay được trao cho nhà toán học- PGS.TS Nguyễn Sum, (57 tuổi), giảng viên Trường Đại học Quy Nhơn và nhà khoa học- GS.TS Phan Thanh Sơn Nam, (40 tuổi) giảng viên Trường Đại học Bách Khoa- ĐHQG.TPHCM.
Đây là lần đầu tiên giải thưởng rời xa Hà Nội, Trung tâm nghiên cứu lớn nhất cả nước về khoa học cơ bản. Điều này khẳng định tính khách quan của quá trình xét chọn giải thưởng và phản ánh sự phát triển đồng đều hơn của nghiên cứu cơ bản KHTN ở các địa phương khác nhau.
Cũng như các giải thưởng Tạ Quang Bửu trước, 2 giải thưởng đoạt giải Nhất năm nay đều là sản phẩm "Sản xuất tại Việt Nam", "Made in Vietnam". Điều này chứng tỏ nghiên cứu cơ bản trong lĩnh vực Khoa học tự nhiên ở nước ta đang tiến nhanh trên con đường đạt trình độ quốc tế.
PGS.TS Nguyễn Sum được trao giải thưởng năm nay có bài báo được công bố năm 2015 trên một tạp chí hàng đầu thế giới. Đây là công trình khoa học đặc biệt xuất sắc trong lĩnh vực topo đại số.
Công trình này đã giải quyết được một trường hợp đặc biệt (k=4) của giả thuyết "hit", một bài toán mở rất khó chưa có lời giải trọn vẹn do nhà toán học người Mỹ Frank Peterson đề xuất cách đây 30 năm.
Công trình là bước tiến mới trong việc giải quyết giả thuyết này kể từ năm 1990. Nó được thực hiện hoàn toàn bới một tác giả duy nhất- PGS.TS Nguyễn Sum, hiện làm việc tại Đại học Quy Nhơn, nơi không phải là trung tâm Toán học lớn nhất Việt Nam. Giải thưởng Tạ Quang Bửu là phần thưởng xứng đáng cho những quyết tâm kiên trì của PGS.TS Nguyễn Sum.
Giải thưởng được trao cho GS.TS Phan Thanh Sơn Nam là giải thưởng Tạ Quang Bửu lần đầu tiên trao cho lĩnh vực Hóa học. GS.TS Phan Thanh Sơn Nam là tác giả chính của công trình khoa học xuất sắc về chất xúc tác trong lĩnh vực hóa kĩ thuật.
Công trình này đã nghiên cứu ứng dụng vật liệu hữu cơ kim loại làm chất xúc tác cho phản ứng tổng hợp các chất hữu cơ họ Propargylamine. Đặc biệt công trình này đã phát hiện ra một chuyển hóa N-methilaniline chưa từng được công bố trước đây.
Đây là công trình khoa học được thực hiện hiện hoàn toàn ở Việt Nam do 5 tác giả người Việt Nam, không có yếu tố nước ngoài. Giải thưởng Tạ Quang Bửu đã ghi nhận sự đóng góp quan trọng của GS.TS Phan Thanh Sơn Nam cho ngành hóa học Việt Nam và thế giới.
Qua 4 năm, giải thưởng Tạ Quang Bửu ngày các có uy tín trong hội đồng khoa học, được các nhà khoa học rất quan tâm và tạo nên sự chú ý nhất định của XH.
Cùng với chương trình tài trợ nghiên cứu cơ bản của Bộ KHCN qua Quỹ phát triển khoa học và công nghệ quốc gia Nafosted, Giải thưởng Tạ Quang Bửu đã khích lệ, cổ vũ các nhà khoa học đạt được nhiều hơn nữa, xuất sắc hơn nữa trong các kết quả nghiên cứu mang tầm cỡ quốc tế, góp phần đưa nền khoa học Việt Nam hội nhập quốc tế sâu hơn nữa rộng hơn nữa.
