Đó là một trong bốn kiến nghị mà PGS.TS Nguyễn Minh Hòa, Hiệu trưởng Trường ĐH Trà Vinh đề xuất trong tham luận gửi đến Đại hội Đảng bộ tỉnh Vĩnh Long lần thứ I, nhiệm kỳ 2025 - 2030 diễn ra trong ngày 2 - 3/10.
Vĩnh Long đang có những cơ hội phát triển chưa từng có
Bài tham luận của PGS.TS Nguyễn Minh Hòa với chủ đề: "Giải pháp phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, nhất là nhân lực phục vụ các ngành kinh tế trọng điểm của tỉnh Vĩnh Long, gắn đào tạo với nhu cầu xã hội và doanh nghiệp".
Theo PGS.TS Nguyễn Minh Hòa, tỉnh Vĩnh Long mới có diện tích tự nhiên rộng lớn và quy mô dân số đáng kể. Sự ra đời của một thực thể hành chính và kinh tế mới này được các chuyên gia kinh tế nhận định sẽ tạo nên một “không gian phát triển ven biển giàu tiềm năng”, mở ra những cơ hội chưa từng có.
"Tuy nhiên, để hiện thực hóa tầm nhìn chiến lược và phát huy tối đa các thế mạnh tổng hợp, yếu tố then chốt và mang tính quyết định không phải là tài nguyên thiên nhiên hay nguồn vốn đầu tư, mà chính là nền tảng con người", PGS.TS Nguyễn Minh Hòa nhận định.
Ông cho rằng, Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) có lực lượng lao động dồi dào nhưng cũng đang phải đối mặt với nhiều thách thức về chất lượng và cơ cấu.
"Tỷ lệ lao động đã qua đào tạo tại ĐBSCL chỉ đạt 14,9%, và tỷ lệ có trình độ đại học trở lên chỉ là 6,8% , mức thấp nhất cả nước.
Khoảng 40,8% lao động làm việc từ 40 - 48 giờ/tuần và 31% lao động làm việc trên 48 giờ/tuần, trong khi tỷ lệ lao động làm công ăn lương không có hợp đồng lao động ở khu vực nông thôn cao hơn thành thị (9,3% so với 6,6%)".
Để cải thiện những con số này, các tỉnh trước sáp nhập đã có những nỗ lực đáng kể. Vĩnh Long (cũ) đặt mục tiêu phấn đấu tỷ lệ lao động qua đào tạo đạt 72,76% trong năm 2025 và đã đạt 68,65% trong sáu tháng đầu năm 2024. Tuy nhiên, tỷ lệ lao động có bằng cấp, chứng chỉ trong năm 2023 chỉ đạt 21,67%.
Tương tự, Trà Vinh (cũ) đặt mục tiêu đến năm 2020 tỷ lệ lao động qua đào tạo đạt 65%, trong đó có bằng cấp, chứng chỉ đạt 30%.
"Các số liệu này cho thấy sự chênh lệch lớn về trình độ chuyên môn, với một bộ phận lớn lao động chỉ qua đào tạo ngắn hạn, không có bằng cấp hoặc chứng chỉ", PGS.TS Nguyễn Minh Hòa nói và cho biết mặc dù có số lượng lao động lớn, nền kinh tế Vĩnh Long mới đang đối diện với sự chênh lệch đáng kể giữa chất lượng lao động hiện có và nhu cầu của các ngành kinh tế trọng điểm.
Hệ thống giáo dục, đào tạo và nhu cầu của thị trường lao động đang bị mất kết nối nghiêm trọng. Nguồn nhân lực hiện tại, dù dồi dào, lại không có những kỹ năng mà các ngành kinh tế mới như năng lượng tái tạo, logistics, và công nghiệp chế biến yêu cầu.
Bên cạnh đó, bài toán “khó khăn trong việc thu hút và giữ chân nhân lực chất lượng cao” là một thách thức lớn.
Tháo gỡ "nút thắt" nguồn nhân lực
PGS.TS Nguyễn Minh Hòa cho rằng tỉnh Vĩnh Long đã rất sáng suốt khi chọn phát triển đột phá nguồn nhân lực chất lượng cao và đặt bên cạnh các trụ cột khác của tỉnh. Ông cho rằng điều này phù hợp với xu hướng của các nước phát triển trên thế giới.
"Với sự hiện diện của 6 cơ sở giáo dục đại học trong tỉnh, đứng thứ 2 vùng về quy mô đào tạo. Tỉnh Vĩnh Long có lợi thế đặc biệt để thực hiện hiệu quả đột phá chiến lược này", PGS.TS Nguyễn Minh Hòa nói.
Dù vậy, PGS.TS Nguyễn Minh Hòa cũng cho rằng tỉnh cần có một chiến lược toàn diện, đột phá, vượt ra khỏi các giải pháp riêng lẻ, chưa đồng bộ trước đây.
Đồng thời đề xuất 4 ý kiến gồm: Ban Thường vụ Tỉnh ủy Vĩnh Long cần sớm ban hành một Nghị quyết hoặc Chương trình hành động tổng thể về phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao giai đoạn 2025 - 2030.
Trong đó lấy nền tảng là sự cộng hưởng của 3 tỉnh cũ. Đề án này cần xác định rõ mục tiêu, lộ trình, và nguồn lực đầu tư cho từng ngành kinh tế trọng điểm.
Thành lập một Hội đồng tư vấn cấp tỉnh về Phát triển Nguồn nhân lực, bao gồm đại diện từ các cơ quan quản lý, trường đại học, và cộng đồng doanh nghiệp lớn. Để xây dựng và giám sát các chương trình đào tạo, chính sách thu hút nhân tài một cách hiệu quả và sát với thực tiễn.
Thiết lập một quỹ hỗ trợ tài chính đặc thù để thu hút các chuyên gia, nhà khoa học, và lao động tay nghề cao về làm việc tại các ngành kinh tế trọng điểm. Đồng thời, ưu tiên phát triển các khu nhà ở xã hội, dịch vụ y tế và giáo dục chất lượng cao để cải thiện môi trường sống, làm nền tảng cho sự phát triển bền vững.
Ký kết các thỏa thuận hợp tác chiến lược với các trường đại học, viện nghiên cứu lớn của quốc gia và quốc tế để "đặt hàng" đào tạo; đồng thời tiếp nhận chuyển giao công nghệ và nguồn nhân lực chất lượng cao từ các chuyên gia hàng đầu.
"Đầu tư vào con người là đầu tư bền vững nhất. Tỉnh Vĩnh Long với tầm vóc, thế mạnh và một chiến lược nhân lực đúng đắn, sẽ có đủ sức mạnh để trở thành một trung tâm phát triển kinh tế đột phá, dẫn dắt toàn vùng ĐBSCL trong tương lai", Hiệu trưởng Trường ĐH Trà Vinh cho biết.
Ngoài ra, PGS.TS Nguyễn Minh Hòa cũng cho rằng cần phải đổi mới tư duy và cơ chế quản lý; chuyển dịch mô hình đào tạo gắn với nhu cầu thực tế; có chính sách thu hút và trọng dụng nhân tài; nâng cao chất lượng hệ thống giáo dục và đào tạo.
Trao đổi với phóng viên Báo Giáo dục & Thời đại bên lề Đại hội, PGS.TS Nguyễn Minh Hòa - Hiệu trưởng Trường ĐH Trà Vinh cho biết, để cung cấp nhân lực cho nhóm kinh tế trụ cột của tỉnh trong nhiệm kỳ 2025 - 2030 và cả những nhiệm kỳ kế tiếp. Trường ĐH Trà Vinh và các trường khác hoàn toàn có đủ năng lực và có nhiều giải pháp đột phá, đồng bộ, đào tạo nguồn nhân lực gắn với nhu cầu xã hội và doanh nghiệp để đáp ứng nguồn nhân lực chất lượng ngày càng lớn cho tỉnh và cả vùng.
Nhà trường hiện tuyển sinh trên toàn quốc và đào tạo 10 ngành bậc Tiến sĩ, 20 ngành bậc Thạc sĩ, 49 ngành bậc Đại học, 9 Chuyên khoa 1 và 1 Chuyên khoa 2 về khoa học sức khỏe, tập trung ở nhiều nhóm ngành như: Nông nghiệp - Thủy sản; Kỹ thuật công nghệ; Khoa học sức khỏe; Kinh tế, luật, logistic và quản trị...
"Vì vậy, Trường ĐH Trà Vinh cùng các trường trên địa bàn tỉnh có thể đáp ứng đào tạo nhân lực chất lượng cho nhóm kinh tế trụ cột của tỉnh và toàn vùng trong thời gian tới”, PGS.TS Nguyễn Minh Hòa, nhấn mạnh.
