Dấu ấn trong công tác phổ cập và xóa mù chữ
Nhiều năm qua, Ninh Bình luôn là một trong những địa phương đi đầu cả nước trong công tác phổ cập giáo dục và xóa mù chữ. Theo Báo cáo tổng kết năm học 2024–2025 của Sở GD&ĐT, các chỉ tiêu của Kế hoạch xây dựng xã hội học tập tiếp tục đạt hiệu quả rõ nét: 100% đơn vị cấp huyện đạt chuẩn xóa mù chữ mức độ 2, không còn người dân mù chữ trong độ tuổi; 612 đơn vị được công nhận danh hiệu “Đơn vị học tập”; toàn bộ địa phương triển khai hướng dẫn đánh giá mô hình “cộng đồng học tập” và “công dân học tập”. Hiệu quả hoạt động của các cơ sở giáo dục, giáo dục nghề nghiệp đều đạt mục tiêu đề ra đến năm 2025.
Trong năm 2025, các đoàn kiểm tra liên ngành tiếp tục đối chiếu hồ sơ, khảo sát thực tế tại cơ sở. Kết quả cho thấy hầu hết địa phương duy trì ổn định chuẩn phổ cập ở tất cả các cấp học, đặc biệt là phổ cập mầm non 5 tuổi và xóa mù chữ mức độ 2 – những tiêu chí có ý nghĩa quan trọng đối với phát triển nguồn nhân lực.
Hệ thống giáo dục thường xuyên được củng cố với 25 trung tâm công lập và hơn 400 trung tâm học tập cộng đồng. Mạng lưới này không chỉ duy trì kết quả phổ cập mà còn mở rộng cơ hội học tập suốt đời cho người dân nông thôn, người lao động tự do và người lớn tuổi.
Ông Hoàng Văn Vĩnh, Phó Bí thư Đảng ủy xã Gia Vân cho biết, hiệu quả duy trì phổ cập và xóa mù chữ đến từ việc bám sát từng hộ dân. “Chúng tôi cập nhật danh sách người dân chưa biết chữ hoặc có nguy cơ tái mù ngay từ tổ dân cư. Khi có biến động dân số, cán bộ thôn báo về xã và trung tâm học tập cộng đồng để mở lớp kịp thời. Cách làm này giúp không có khoảng trống trong quản lý và mọi nhu cầu học tập đều được đáp ứng đúng lúc”, ông chia sẻ.
Song song, Ninh Bình duy trì nhiều lớp học linh hoạt, phù hợp đặc thù vùng miền. Thầy Mai Văn Ngạch, giáo viên nhiều năm dạy lớp xóa mù chữ, cho biết mô hình “dạy thực tế – học đến đâu dùng được ngay” giúp học viên hứng thú hơn. Bài học được lồng ghép kỹ năng đọc thông báo thôn xóm, ghi chép đơn hàng, viết tên sản phẩm làng nghề hay sử dụng điện thoại thông minh.
Ở các khu du lịch Tràng An, Tam Cốc – Bích Động hay Cố đô Hoa Lư, nhiều lớp học được mở ngay gần bến thuyền, khu dân cư. Chị Đinh Thị Lợi, người chèo đò Tràng An, chia sẻ: “Ngày trước đọc lịch trực hay quy định mới rất khó. Giờ biết chữ rồi, mình tự tin hơn khi giao tiếp với du khách”. Nhiều người tham gia lớp học còn được học thêm các câu giao tiếp tiếng Anh đơn giản, phục vụ du lịch cộng đồng.
Những kết quả này cho thấy công tác xóa mù chữ tại Ninh Bình không chỉ là nhiệm vụ giáo dục mà còn gắn với sinh kế, văn hóa và phát triển bền vững của cộng đồng.
Giải pháp mở rộng để nâng chất lượng xóa mù chữ trong giai đoạn tới
Từ thực tiễn duy trì chuẩn phổ cập và nâng cao chất lượng xóa mù chữ, Ninh Bình đã đúc rút nhiều bài học quan trọng. Trước hết, tỉnh luôn đặt người học ở vị trí trung tâm, thiết kế lớp học phù hợp với nghề nghiệp, thời gian sinh hoạt và trình độ của từng nhóm dân cư. Những lớp ban đêm dành cho người chèo đò, lớp ban ngày cho lao động tự do hay các lớp mở ngay tại nhà văn hóa thôn, xưởng nghề đã tạo sự linh hoạt và thuận tiện cho người học. Bên cạnh đó, việc huy động sức mạnh cộng đồng đóng vai trò đặc biệt quan trọng.
Theo ông Vũ Văn Vui, Chủ tịch UBND xã Ý Yên (Ninh Bình), các đoàn thể như Hội Phụ nữ, Đoàn Thanh niên, Hội Nông dân là “cầu nối” giúp vận động người dân tham gia đầy đủ và duy trì sĩ số ổn định. Một bài học khác mang tính đặc thù của địa phương là gắn học chữ với sinh kế: người dân có thể áp dụng ngay kiến thức vào công việc hằng ngày như đọc hướng dẫn du lịch, ghi chép đơn hàng thủ công hay tính toán chi phí sản xuất, qua đó tăng động lực học tập.
Cùng với đó, Ninh Bình chú trọng bồi dưỡng đội ngũ giáo viên dạy xóa mù chữ, trang bị cho họ kỹ năng sư phạm người lớn và phương pháp giảng dạy linh hoạt, thực tế; các lớp tập huấn được duy trì thường xuyên hằng năm. Cuối cùng, việc ứng dụng công nghệ trong quản lý phổ cập giúp dữ liệu được cập nhật liên tục, kịp thời phát hiện những trường hợp có nguy cơ tái mù để có biện pháp hỗ trợ phù hợp, bảo đảm tính bền vững của chương trình.
Trong thời gian tới, để tiếp tục duy trì và nâng cao hiệu quả công tác phổ cập, xóa mù chữ, Ninh Bình tiếp tục tập trung vào một số hướng giải pháp trọng tâm. Trước hết, tỉnh ưu tiên mở rộng các mô hình học gắn với di sản, du lịch và làng nghề – những mô hình đã chứng minh hiệu quả tại Tràng An, Văn Lâm hay Ninh Vân, giúp người học vừa nâng cao kiến thức vừa vận dụng trực tiếp vào sinh kế. Song song với đó, việc xây dựng tài liệu học theo nhóm nghề sẽ giúp học viên có thể áp dụng ngay vào sản xuất, kinh doanh và hoạt động du lịch cộng đồng. Các hình thức học linh hoạt như lớp quy mô nhỏ, học nhóm tại nhà văn hóa hoặc kết hợp trực tuyến cũng cần được phát triển để phù hợp với những người bận rộn. Bên cạnh đó, tỉnh cũng tăng cường các cơ chế khuyến khích cộng đồng học tập, tạo phong trào thi đua ở thôn, xóm và các tổ chức đoàn thể.
Với những cách làm linh hoạt, sáng tạo và phù hợp thực tiễn, Ninh Bình đang trở thành điểm tham chiếu quan trọng trong xây dựng xã hội học tập. Những kinh nghiệm rút ra từ địa phương có thể được nhân rộng, góp phần bảo đảm cơ hội học tập suốt đời cho mọi người dân.
