Những rào cản trong hành trình tiếp cận tri thức số
Những năm gần đây, Trường Phổ thông dân tộc bán trú THCS Khoen On (xã Khoen On, Lai Châu) được đầu tư khá đồng bộ về cơ sở vật chất. Theo Hiệu trưởng Hà Trung Thành, nhà trường đã được đầu tư 2 phòng tin học (mỗi phòng 20 máy tính và 1 máy chủ).
Tất cả các lớp học đều được trang bị máy chiếu, giáo viên được bồi dưỡng thường xuyên về công nghệ thông tin thông qua việc giảng dạy, chuẩn bị bài trên các nền tảng dạy học số. Nhà trường đồng thời được trang bị một số thiết bị dạy học thông minh như máy chiếu vật thể, phòng học thông minh, camera trực tuyến, tivi thông minh…, tạo điều kiện cho giáo viên ứng dụng công nghệ trong giảng dạy.
Nhờ đó, đội ngũ giáo viên ngày càng chủ động hơn trong việc tiếp cận công nghệ. 100% giáo viên có khả năng ứng dụng công nghệ thông tin vào bài giảng, sử dụng thành thạo phần mềm quản lý học sinh, kiểm tra, đánh giá trực tuyến, xây dựng bài giảng E-learning. Nhiều thầy cô còn bước đầu làm quen với các công cụ hỗ trợ bằng trí tuệ nhân tạo như Canva, ChatGPT, Gemini, Quizizz… để làm phong phú thêm bài dạy và giúp học sinh hứng thú hơn trong giờ học.
Tuy nhiên, kỹ năng công nghệ chuyên sâu của một số giáo viên vẫn còn hạn chế. Nhiều thầy cô chưa được đào tạo bài bản, chủ yếu tự mày mò học hỏi, nên việc khai thác hiệu quả các nguồn thông tin số, thiết kế bài giảng trực tuyến vẫn gặp khó khăn.
Với học sinh, việc tiếp cận công nghệ cũng đã có những bước tiến đáng kể. Các em được học tin học tại trường, làm quen với máy tính bảng và tham gia một số cuộc thi trực tuyến. Song so với học sinh ở thành thị, khả năng sử dụng thiết bị thông minh và công nghệ của học sinh vùng cao vẫn còn một khoảng cách lớn.
Hầu hết các em đều ham học hỏi, thích tìm tòi trên mạng, nhưng do hạn chế về khả năng tiếp cận và sử dụng công nghệ, quản lý chưa chặt chẽ, nhiều em chưa sử dụng công nghệ đúng mục đích, thậm chí có trường hợp chưa đảm bảo an toàn thông tin cá nhân khi lên mạng.
Nói thêm về rào cản trong hành trình tiếp cận tri thức số, ông Hà Trung Thành cho rằng, với học sinh, rào cản lớn nhất nằm ở thiết bị cá nhân. Đa số em không có máy tính xách tay, nhiều em chưa có điện thoại thông minh, nên chỉ có thể học công nghệ trong phạm vi nhà trường. Ở nhà, môi trường học tập còn thiếu thốn; Internet tại các bản xa thường chập chờn, tốc độ thấp, có lúc mất kết nối hoàn toàn.
Ngoài ra, rào cản ngôn ngữ cũng khiến học sinh dân tộc thiểu số khó khăn khi tiếp cận học liệu trực tuyến. Không ít em gặp trở ngại khi đọc nội dung bằng tiếng Việt, còn tài liệu tiếng Anh thì càng khó khăn hơn.
Với giáo viên, một số thầy cô chưa thành thạo các phần mềm và nền tảng dạy học trực tuyến, đặc biệt trong khâu thiết kế bài giảng số. Phần lớn giáo viên chỉ có thể chỉnh sửa bài giảng từ mẫu có sẵn, chưa sáng tạo được nội dung riêng. Do vậy, hiệu quả giảng dạy qua công nghệ chưa thực sự cao.
Những khó khăn ấy không chỉ là câu chuyện riêng của Khoen On, mà còn là thách thức chung trong nỗ lực “giảm nghèo thông tin” ở vùng cao, nơi hạ tầng, thiết bị, trình độ công nghệ và nguồn học liệu vẫn chưa tương xứng với nhu cầu học tập ngày càng lớn.
Từng bước khơi thông dòng chảy tri thức
Nhận rõ vai trò của công nghệ trong nâng cao chất lượng giáo dục, Trường Phổ thông dân tộc bán trú THCS Khoen On đã triển khai nhiều giải pháp thiết thực để khơi thông dòng chảy thông tin và tri thức số đến từng giáo viên, học sinh.
Nhà trường thường xuyên tổ chức tập huấn công nghệ thông tin cho giáo viên, hướng dẫn sử dụng các phần mềm dạy học và khai thác tài nguyên số. Các buổi bồi dưỡng kỹ năng số được mở rộng cho cả học sinh, tập trung vào kỹ năng tìm kiếm, chọn lọc thông tin đáng tin cậy, và hướng dẫn sử dụng thiết bị thông minh an toàn.
Bên cạnh đó, nhà trường tích cực tham mưu đầu tư hạ tầng Internet ổn định, mở rộng phòng học tin học, trang bị thêm máy tính bảng, máy chiếu, tivi thông minh... để tạo điều kiện cho thầy và trò tiếp cận công nghệ thuận lợi hơn.
Đề xuất giải pháp để tạo điều kiện hơn nữa, nâng cao khả năng tiếp cận thông tin của giáo viên, học sinh, ông Hà Trung Thành nhấn mạnh đầu tiên việc đầu tư hạ tầng Internet ổn định, đầu tư đồng bộ các thiết bị dạy học thông minh, các phòng học công nghệ. Xây dựng thư viện học liệu mở phù hợp với học sinh dân tộc thiểu số, có thể truy cập cả khi không có mạng.
Cùng với đó, tăng cường hợp tác giữa nhà trường - phụ huynh - chính quyền địa phương - tổ chức xã hội để hỗ trợ học sinh khó khăn tiếp cận công nghệ thông tin thông qua việc xã hội hóa, tài trợ, hỗ trợ học sinh.
Ông Hà Trung Thành mong muốn, Sở GD&ĐT, thư viện tỉnh, UBND các cấp…quan tâm xây dựng, chia sẻ kho học liệu điện tử bằng song ngữ (tiếng Việt – tiếng dân tộc), có hình ảnh, video minh họa dễ hiểu, xây dựng chuyên trang thông tin học tập địa phương để giáo viên, học sinh dân tộc dễ truy cập.
