Giảm mang thai ngoài ý muốn ở giới trẻ là chìa khóa để bảo vệ sức khỏe, tương lai và chất lượng dân số
Mang thai ngoài ý muốn và phá thai không an toàn ở giới trẻ Việt vẫn là thách thức lớn ở nước ta. Theo chuyên gia, giảm mang thai ngoài ý muốn ở giới trẻ là chìa khóa để bảo vệ sức khỏe, tương lai và chất lượng dân số.
Mang thai ngoài ý muốn ở giới trẻ vẫn còn báo động
Theo bác sĩ Mai Xuân Phương – nguyên Phó Vụ trưởng Vụ Truyền thông – Giáo dục (Tổng cục Dân số, Bộ Y tế), hơn 50% ca phá thai hiện nay xuất phát từ mang thai ngoài ý muốn, trong đó thanh niên 15–24 tuổi chiếm tỷ lệ đáng kể. Tỷ suất sinh ở tuổi vị thành niên Việt Nam hiện khoảng 40–45 ca sinh sống/1.000 bé gái 15–19 tuổi, cao hơn một số quốc gia trong khu vực và tập trung chủ yếu ở vùng nông thôn, miền núi, vùng dân tộc thiểu số.
Việt Nam cũng nằm trong nhóm nước có tỷ lệ phá thai cao ở châu Á, với không ít trường hợp phá thai lặp lại. Điều nay cho thấy, việc dùng các biện pháp tránh thai chưa hiệu quả.
Nguyên nhân chủ yếu là do thiếu kiến thức và kỹ năng về tránh thai an toàn; định kiến xã hội với quan hệ tình dục trước hôn nhân khiến giới trẻ ngại tìm kiếm các dịch dụ y tế, trong khi việc tiếp cận với các dịch vụ với thanh thiếu niên còn khó, chưa thân thiện…. Việc mang thai ngoài ý muốn để lại nhiều hậu quả nặng nề.
Hệ quả của mang thai ngoài ý muốn và phá thai không an toàn là rất nặng nề. Về y tế, người mang thai có thể nhiều biến chứng nguy hiểm, vô sinh, tử vong nếu phá thai không an toàn. Về tâm lý – xã hội, không ít bạn trẻ chịu tổn thương tinh thần, bị gián đoạn học tập, mất cơ hội việc làm. Đặc biệt, ở nhóm yếu thế như vùng sâu, vùng xa và dân tộc thiểu số, tình trạng này kéo dài gây nên vòng luẩn quẩn đói nghèo, bất bình đẳng và ảnh hưởng tới chất lượng dân số. Theo bác sĩ Mai Xuân Phương, điều này không chỉ là vấn đề y tế mà còn là vấn đề văn hóa, xã hội và phát triển con người.
Giải pháp cốt lõi bảo vệ sức khỏe sinh sản
Theo bác sĩ Phương, chủ động tránh thai giúp phụ nữ kiểm soát khoảng cách sinh, hạn chế mang thai quá sớm hoặc quá muộn, qua đó giảm nguy cơ tai biến sản khoa, tử vong mẹ và các biến chứng như băng huyết, sản giật, nhiễm trùng…
Với trẻ vị thành niên, việc ngăn ngừa mang thai sớm giúp bảo vệ sức khỏe thể chất, tinh thần, giảm rủi ro sinh non, tử vong sơ sinh, đồng thời giúp các em duy trì học tập và phát triển toàn diện. Tránh thai an toàn cũng đồng nghĩa với giảm nhu cầu phá thai – nguyên nhân hàng đầu gây vô sinh thứ phát.
Việc chủ động sinh con theo kế hoạch giúp gia đình ổn định kinh tế, có thời gian nuôi dạy con tốt hơn. Phụ nữ, đặc biệt là trẻ em gái, có cơ hội tiếp tục học tập, làm việc và khẳng định vai trò trong xã hội. Ở tầm vĩ mô, điều này giúp giảm gánh nặng cho hệ thống y tế, tiết kiệm chi phí xã hội, đồng thời đảm bảo sinh con đúng thời điểm, đủ điều kiện nuôi dưỡng – yếu tố quan trọng nâng cao chất lượng dân số.
Khi phụ nữ và thanh niên được tiếp cận biện pháp tránh thai hiện đại, tỷ lệ mang thai ngoài ý muốn giảm rõ rệt, kéo theo nhu cầu phá thai giảm. Mỗi biện pháp tránh thai sử dụng đúng cách chính là một bước bảo vệ sức khỏe sinh sản và khả năng làm cha mẹ trong tương lai.
Nâng cao nhận thức, thay đổi hành vi
Từ kinh nghiệm nhiều năm trong công tác truyền thông, bác sĩ Mai Xuân Phương cho rằng, yếu tố quan trọng nhất để thay đổi nhận thức và hành vi về sức khỏe sinh sản là sự kết hợp giữa thông tin chính xác, dễ hiểu và người truyền thông đáng tin cậy.
Truyền thông trực tiếp, đối thoại hai chiều, nơi người dân được lắng nghe và giải đáp tận tình luôn mang lại hiệu quả cao hơn. Người dân được giải thích tận tình mới thay đổi suy nghĩ và hành động. “Thông điệp hay chỉ là khởi đầu, nhưng sự tin cậy và đồng cảm mới là chìa khóa giúp thay đổi hành vi bền vững”- bác sĩ chia sẻ.
Trong giai đoạn hiện nay, để giải quyết vấn nạn mang thai ngoài ý muốn ở giới trẻ cần những giải pháp đồng bộ. Ba hướng ưu tiên cần được chú trọng là giáo dục giới tính và sức khỏe sinh sản toàn diện trong trường học, giúp học sinh có kiến thức và kỹ năng phòng tránh ngay từ sớm. Mở rộng dịch vụ kế hoạch hóa gia đình thân thiện, đảm bảo tính riêng tư, bảo mật và chi phí phù hợp, đặc biệt với thanh thiếu niên và nhóm yếu thế.
Ngoài ra, với việc ứng dụng công nghệ số và mạng xã hội trong tư vấn, cung cấp thông tin, kết nối dịch vụ phù hợp với thói quen tiếp cận thông tin của giới trẻ cũng góp phần rất quan trọng.
