Nhận diện và làm bạn với HS chưa ngoan
HS chưa ngoan thường là các HS có những hành động khiến cho lớp học luôn trong trạng thái bất ổn. Đó là những em thường xuyên ăn nói thô tục, có xu hướng giải quyết xung đột với bạn bè bằng vũ lực, thích nổi loạn, thường xuyên đứng ngoài cuộc các hoạt động học tập của lớp. Không chỉ xem thường bạn bè, thầy cô, những đối tượng này thường có những hành vi chống đối GV.
Có rất nhiều nguyên nhân làm cho HS chưa ngoan nhưng tựu trung lại là do yếu tố gia đình và môi trường sống. Nguyên nhân thường thấy nhất là: gia đình của HS thường xảy xung đột, mâu thuẫn, thiếu hạnh phúc; đời sống kinh tế của gia đình HS khó khăn; HS mất căn bản kiến thức ở một vài bộ môn; bị bạn bè lôi kéo vào những hoạt động vô bổ, sai trái và cũng không loại trừ lý do một vài thầy cô nào đó có những hành động khiến cho các em mất lòng tin, không tìm được nơi chia sẻ.
Trong thực tế, các nguyên nhân thường đi chung với nhau. Vì thế GVCN phải tìm ra đâu là nguyên nhân chủ yếu. Xác định được nguyên nhân, GV sẽ tìm phương pháp giáo dục thích hợp... nhằm giúp HS chưa ngoan khắc phục khó khăn, thay đổi những suy nghĩ lệch lạc. Bên cạnh đó, GVCN còn phải thông báo kịp thời cho Ban giám hiệu nhà trường về các trường hợp mà thầy cô cho rằng đấy là những HS chưa ngoan, để cùng có biện pháp phối hợp. GVCN không nên cho rằng bản thân đủ bản lĩnh cảm hóa, giáo dục các em bởi vì nếu như thầy cô rơi vào trạng thái bất lực, thiếu phương pháp sư phạm thì hậu quả sẽ rất lớn.
Để có thể đưa ra những giải pháp giáo dục HS chưa ngoan một cách đúng đắn, GVCN cần phải tìm hiểu như thông qua GVCN các năm học trước, thông qua hồ sơ lưu của HS, đặc biệt là tìm hiểu hoàn cảnh hiện tại của HS đó. Mỗi HS có một hoàn cảnh riêng biệt. Nếu như GVCN nắm bắt kịp thời hoàn cảnh sống của HS chưa ngoan rồi kết hợp với gia đình sẽ tìm ra biện pháp giáo dục phù hợp uốn nắn HS. GV phải tìm hiểu về tâm sinh lý của HS vì HS cấp phổ thông có nhiều biến đổi về tâm sinh lý. Không còn là trẻ con nhưng cũng chưa là người lớn để tự mình giải quyết mọi tình huống. Để khẳng định mình, một vài em dễ có những hành xử bộc phát, bất ngờ mà chính các em cũng chưa ý thức được hậu quả. Các em thường bắt chước một cách thụ động những hành vi của những người gần gũi với mình.
Do ảnh hưởng của truyền hình, phim ảnh..., các em có thể chọn cho mình một thần tượng và sống theo thần tượng ấy một cách hăm hở, vô thức... Nếu như GVCN cập nhật kịp thời những thông tin này của xã hội thì HS sẽ cảm nhận thầy cô của mình không lạc hậu và như vậy tiếng nói của thầy cô sẽ có ảnh hưởng hơn đối với các em. Bạn bè, những mối quan hệ trong lớp, ngoài lớp cũng là điều mà thầy cô chúng ta cần quan tâm. Các em có thể tâm sự hàng giờ với bạn mà không bao giờ hé nửa lời với thầy cô, một số các HS còn xem bạn bè mình là chuyên gia tư vấn.
Bạn bè xấu, tốt ảnh hưởng nhiều đến nhân cách của các em. Thầy cô phải can thiệp một cách tế nhị, đúng lúc, kịp thời... và nếu như thầy cô trở thành những người bạn của các em thì không gì tốt bằng. Có những HS học giỏi toán, lý, hóa nhưng lại kém văn, sử và các môn KHXH khác hoặc ngược lại… Vấn đề của người thầy là thấy được điểm mạnh điểm yếu của HS, khuyến khích ưu điểm, sửa chữa khuyết điểm cho các em. Khi các em khẳng định thế mạnh của mình, nhận sự khuyến khích của mọi người xung quanh, các em sẽ cố gắng nhiều hơn ở các mặt còn yếu kém.
Các quy tắc
Quy tắc 2H (Hiểu rõ - Hợp tác): Tìm hiểu tình hình của lớp thông qua GVCN cũ, tìm hiểu một cách hết sức tế nhị HS “chưa ngoan” từ cán bộ lớp, từ những em thuộc “nhóm” của HS “chưa ngoan” để từ đó có kế hoạch hợp lý. Khi tiếp xúc với phụ huynh của HS “chưa ngoan”, không nên gay gắt, dồn dập việc báo cáo, phê bình con em họ (vì hơn ai hết, họ đã từng nghe nhiều lời ca thán và đã biết rõ con em mình) mà phải có thái độ cởi mở, tế nhị và chân tình, tạo cho phụ huynh HS một sự tin tưởng, thân mật và sẵn sàng hợp tác với GV để giáo dục con em họ trở thành người tốt.
Quy tắc 2Q (Quan tâm - Quan sát): GVCN quan tâm bằng cách trực tiếp hỏi thăm HS chưa ngoan về hoàn cảnh gia đình, về bạn thân. Đồng thời thông qua gia đình, qua GVBM để hiểu thêm về năng lực học tập cũng như thái độ của HS chưa ngoan và gián tiếp giúp đỡ, quan tâm, ân cần hơn đối với các em. Biết cách phối hợp với các ban ngành, đoàn thể trong nhà trường để gắn các em vào những hoạt động mà các em ưa thích, hoặc chia sẻ, giúp đỡ các em những khó khăn. Kêu gọi và yêu cầu các em khác trong lớp quan tâm, chia sẻ, giúp đỡ bạn, không nên xem thường và cô lập bạn, hoặc phê phán một cách thái quá dẫn đến mâu thuẫn. Quan sát, theo dõi HS chưa ngoan hằng ngày về việc thực hiện nội quy trường lớp, về thái độ học tập bằng nhiều hình thức khác nhau và GVCN không nên vội vàng kết luận một vi phạm nào đó khi chưa tích lũy đầy đủ các sự kiện nhằm tránh làm tổn thương các em.
Quy tắc 2N (Nghiêm khắc - Ngọt dịu): Người thầy cần xử lí những vi phạm của tất cả HS trong lớp với một thái độ nghiêm khắc, công bằng và tôn trọng, cho dù đó là cán bộ lớp hay HS chưa ngoan. Tuy nhiên cần lưu ý, nếu nghiêm khắc quá mức sẽ dẫn đến phản sư phạm vàcó tác dụng ngược. GVCN phải là người tận tụy với công việc, có tình yêu thương, tấm lòng độ lượng và bao dung đối với HS. Quy tắc này khiến HS chưa ngoan cảm thấy mình không bị ghét bỏ hay bị bỏ rơi. Tình cảm thầy trò dần được hình thành, tạo điều kiện thuận lợi cho những tâm sự, những chia sẻ... Khi đó những lời động viên, những định hướng của GVCN sẽ đạt hiệu quả cao.
Quy tắc 2Đ (Động viên - Định hướng): Trong việc giáo dục HS chưa ngoan thì sự động viên và khuyến khích có vai trò rất quan trọng. Vì vậy GVCN phải là người trực tiếp quan tâm, động viên các em trên tinh thần “mưa dầm thấm đất”. Cần huy động và vận hành cả guồng máy: Gia đình - Giáo viên - Đoàn thể - Các tổ chức xã hội - Bạn bè HS - và cả cá nhân HS chưa ngoan để động viên, hỗ trợ, giúp đỡ các em có được tinh thần, động cơ và ý thức trong rèn luyện đạo đức và học tập. HS chưa ngoan thường là những em không định hướng được mình cần phải rèn luyện những gì để hoàn thiện năng lực học tập và đạo đức. Vì vậy GVCN sẽ là người giúp các em biết quan tâm đến bản thân, gia đình... cũng như suy nghĩ đến việc chọn nghề để các em có hoài bão, ước mơ và trở thành người hữu ích.
Quy tắc 2T (Tâm huyết - Trách nhiệm): Chính tâm huyết và trách nhiệm sẽ giúp cho GVCN có được năng lực “cảm hóa” HS nói chung, HS chưa ngoan nói riêng. Đó là năng lực gây ảnh hưởng trực tiếp của mình đến với HS về mặt tình cảm và ý chí. Tâm huyết và trách nhiệm nằm trong nhân cách của người thầy giáo. GVCN phải dùng nhân cách của mình để tác động vào HS, giáo dục các em nên người.
