“Mục sở thị” hòn đá Chữ
Từ đập Hố Giang ở dưới chân núi, đi khoảng 1km đường dốc đá, vòng vèo là đến được hòn đá Chữ. Phong cảnh nơi đây như một bức tranh sơn thủy hữu tình. Suối Hố Giang tuyệt đẹp, những tảng đá khổng lồ nằm nối tiếp, chồng lên nhau và có những tảng dựng đứng lên như một tấm bia khổng lồ.
Hòn đá Chữ nằm giữa lòng suối, chỉ lộ thiên vào mùa nước cạn. Hòn đá này rộng hơn 2m, dài hơn 3m, khắc đầy chữ Chămpa cổ (có 15 hàng chữ) nhưng do bị nước xói mòn, rêu phủ đen nên rất khó nhận dạng. Quanh hòn đá Chữ còn vô số những dấu vết như bàn chân người và nhiều lỗ tròn trên bề mặt phiến đá. Theo lý giải của dân gian thì đó là dấu chân và dấu gậy của người khổng lồ ngày xưa gánh đất, vật liệu đi xây kho báu. Cách hòn đá Chữ khoảng 50m có một tảng đá có vân rất lạ, hình hộp chữ nhật nên được người dân gọi là đá quan tài.
Dưới chân hòn đá Chữ khoảng dăm mét có một hang ngầm rất sâu, dường như không đáy, đường kính miệng hang chừng 1m. Người dân địa phương cho rằng giếng này thông ra biển. Dù trời có mưa nắng khắc nghiệt thế nào thì miệng hang cũng chìm sâu dưới hai ba tấc nước. Dân địa phương kể rằng, trong những dịp hạn hán kéo dài, mỗi khi trời sắp mưa, từ lòng hang sâu vọng lên những tiếng ồ ồ rất dữ dội. Từ các làng xung quanh, người dân có thể nhìn thấy cầu vồng bảy sắc rực rỡ hiện ra trên hòn đá Chữ nên người dân còn gọi là hang Ồ Ồ.
Theo ông Võ Văn Phụng - Trưởng thôn Thành Sơn Tây, những năm 1971 - 1972, máy bay Mỹ ném bom làm bật ra những bức tường thành xây bằng gạch Chăm nằm sâu trong vùng núi Hố Giang. Nhiều người kể rằng đã thấy những đoạn tường thành xây bằng gạch Chăm ẩn trong lòng đất. Chính những đoạn tường thành này, cộng với hòn đá Chữ, hang nước ngầm trong lòng Hố Giang mà nhiều người tin đó là những ký hiệu dẫn đến kho báu của vua Chămpa.
Năm 80 của thế kỷ trước, lúc xuất hiện cơn sốt vàng Hời, khu vực Hố Giang trở nên nhốn nháo tấp nập. Quãng thời gian này, trào lưu sưu tập và buôn bán cổ vật Chămpa diễn ra rầm rộ khiến việc săn lùng cổ vật diễn ra ráo riết. “Cách đây gần 15 năm, sau khi các cơ quan chức năng tiến hành khai quật Hố Giang rồi rút đi, nhiều người đã kéo đến đây đào bới để tìm vàng. Lực lượng công an, bộ đội được cử đến túc trực tại Hố Giang mới bảo vệ được di tích này, chứ không thì bây giờ đã bị đào bới sạch cả rồi”, ông Phụng cho biết.
 |
Những dấu chân được cho là của người khổng lồ quanh hòn đá Chữ |
Giải mã lời đồn
Nói về kho báu ở suối Hố Giang, ông Phụng khẳng định tất cả những câu chuyện đó đều hoang đường do người đời dựa vào những dấu hiệu trên các tảng đá và hòn đá Chữ mà thêu dệt nên. “Hố Giang nằm trong lòng núi có tên Mạch Vàng từ xa xưa, lại có hòn đá Chữ bí ẩn nên nhiều người suy đoán trong núi có kho vàng của người Chăm. Tên Hố Giang là do người dân trong vùng phát âm “v” thành “d” chứ tên thật là Hố Vang vì quanh năm mọi người nghe tiếng nước suối chảy. Cũng có người vì quá tin là núi có vàng nên cứ nghĩ tên Hố Giang là do cách phát âm của từ Hố Vàng mà ra”, ông Phụng nói.
Trong các tư liệu về Hố Giang được Thư viện Tổng hợp Bình Định lưu giữ có bài viết của nhà văn Từ Quốc Hoài, nhà văn đưa ra giả định vùng Hố Giang này là kinh đô sơ tán của vua Chiêm Thành trong cuộc chiến chống quân Nguyên vào cuối thế kỷ XIII. Theo ý kiến này thì trong cuộc chiến xâm lăng của quân Nguyên bắt đầu diễn ra vào năm 1282, quốc vương Chiêm Thành là Indravarman V cho đốt kho lương, bỏ trống kinh thành Đồ Bàn, cùng quân sĩ cố thủ tại một vùng núi hiểm trở. Cuộc chiến diễn ra trên những vùng rừng núi sơn lam chướng khí, các kho lương bị thiêu hủy nên làm cho quân Nguyên lâm vào cảnh khốn đốn: đói, bệnh tật, bị tập kích tứ phía.
Đầu năm 1284, nhà Nguyên lại phái quân tăng viện, nhưng khi tới cảng Thị Nại thì lại bị quân Chiêm Thành chống cự quyết liệt gây tổn thất nặng phải kéo quân đi nơi khác. Năm 1285, cùng với thắng lợi của Đại Việt, vương quốc Chiêm Thành trở lại yên bình, vua Indravaraman 5 cùng triều thần rời kinh đô sơ tán trở về kinh thành Đồ Bàn.
Dựa vào những dấu tích của người Chămpa còn lưu lại trên những vùng núi hiểm trở của dải đất Bình Định, nhiều nhà nghiên cứu đã đưa ra giả thuyết, vùng núi hiểm trở được Indravarman V chọn làm kinh đô sơ tán có thể là một trong hai nơi đáng lưu ý. Một là, vùng núi Bà án ngữ phía Đông thành Đồ Bàn (thị xã An Nhơn, tỉnh Bình Định) nơi có Hòn Chuông nổi tiếng. Hai là, vùng Hố Giang nằm về phía Bắc kinh đô Đồ Bàn khoảng 70km, với rất nhiều đèo dốc hiểm trở. Quân Nguyên muốn đi đến được vùng Hố Giang phải hành quân mất nhiều ngày giữa vùng rừng núi đầy sơn lam chướng khí.
“Đó chỉ là giả thuyết, vấn đề này vẫn đang được nghiên cứu. Nếu thật sự Hố Giang là nơi sơ tán thì ở đây cũng không có bất kỳ kho báu nào. Vì sơ tán là một việc cấp bách nên không có thời gian để mang theo vàng hay bất kỳ đồ gì quý giá”, ông Đinh Bá Hòa - nguyên Giám đốc Bảo tàng Tổng hợp Bình Định nhận định.
