Thiếu máu được định nghĩa là số lượng tế bào hồng cầu thấp. Khi xét nghiệm máu định kỳ, thiếu máu là khi tế bào hemoglobin hoặc hematocrit thấp. Hemoglobin là protein chính trong các tế bào hồng cầu. Nhiệm vụ của chúng là mang oxy và đưa nó đi khắp cơ thể. Nếu bị thiếu máu, nồng độ hemoglobin sẽ giảm thấp. Khi giảm quá thấp thì các cơ quan trong cơ thể sẽ không nhận được đủ lượng oxy cần thiết.
Triệu chứng của thiếu máu gồm có mệt mỏi hoặc khó thở - hiện tượng xảy ra do các cơ quan trong cơ thể không đảm bảo được lượng oxy để hoạt động bình thường.
Thiếu máu là tình trạng khá phổ biến. Một số đối tượng dễ bị thiếu máu bao gồm: trẻ nhỏ, phụ nữ và người mắc bệnh mạn tính.
Quan trọng cần nhớ:
- Một số dạng thiếu máu nhất định được di truyền qua gen của bố mẹ và trẻ sơ sinh có thể mắc ngay từ khi mới sinh ra.
- Phụ nữ có nguy cơ thiếu máu do thiếu sắt cao hơn nam giới do bị mất máu trong chu kỳ kinh nguyệt cũng như nhu cầu cung cấp máu cao hơn trong thai kỳ.
- Người lớn tuổi cũng có nguy cơ thiếu máu cao hơn vì họ có nhiều khả năng bị mắc bệnh thận hoặc một số bệnh mạn tính khác.
Phân loại thiếu máu và các nguyên nhân gây ra
Hình ảnh tế bào hồng cầu bình thường và khi bị thiếu máu
Có tới hơn 400 loại thiếu máu đã được các nhà khoa học ghi nhận. Thường được chia làm 3 nhóm chính sau:
- Thiếu máu do mất máu
- Thiếu máu do giảm hoặc sản xuất hồng cầu bị lỗi
- Thiếu máu do phá hủy các tế bào hồng cầu
1. Thiếu máu do mất máuChảy máu dễ gây thiếu máu. Tình trạng này xảy ra từ từ trong thời gian dài và nhiều người có thể không nhận thấy. Một số nguyên nhân gây mất máu bao gồm:
- Mắc bệnh đường tiêu hóa như viêm loét, trĩ, viêm dạ dày và ung thư
- Sử dụng thuốc chống viêm không steroid (NSAID) như aspirin hoặc ibuprofen có thể gây loét và viêm dạ dày gây chảy máu
- Thời kỳ kinh nguyệt của phụ nữ, đặc biệt nếu phụ nữ bị rong kinh. Có thể do bị u xơ tử cung.
- Bị chấn thương hoặc thiếu máu sau phẫu thuật.
2. Thiếu máu do sản xuất hồng cầu giảm hoặc bị lỗiĐối với loại thiếu máu này, cơ thể không tạo ra đủ tế bào máu hoặc chúng có thể không hoạt động bình thường. Nguyên do là có vấn đề với tế bào hồng cầu hoặc không đủ vitamin và khoáng chất để tế bào hồng cầu hình thành bình thường. Một số tình trạng sức khỏe liên quan đến nguyên nhân gây thiếu máu này bao gồm:
Các vấn đề về tủy xương và tế bào gốc
Tủy xương gặp vấn đề sẽ ảnh hưởng tới việc sản xuất hồng cầu gây ra thiếu máu
Đây là nguyên nhân khiến cơ thể không sản xuất đủ hồng cầu. Một số tế bào gốc nằm trong tủy xương ở trung tâm xương sẽ phát triển thành tế bào hồng cầu. Nếu không có đủ tế bào gốc, chúng sẽ không hoạt động bình thường hoặc nếu chúng bị thay thế bởi các tế bào khác như tế bào ung thư sẽ làm tăng nguy cơ thiếu máu. Thiếu máu do các vấn đề tủy xương hoặc tế bào gốc bao gồm:
- Thiếu máu bất sản: Khi không có đủ hoặc không có tế bào gốc. Đây là go den hoặc do tủy xương bị tổn thương do sử dụng thuốc, hóa trị, xạ trị hoặc nhiễm trùng. Các khối u ác tính thường ảnh hưởng tới tủy xương gồm đa u tủy hoặc bệnh bạch cầu.
- Nhiễm độc chì: Chì gây hại đối với tủy xương, gây giảm lượng tế bào hồng cầu được sản sinh. Ngộ độc chì có thể xảy ra khi tiếp xúc với chì tại nơi làm việc hoặc nếu trẻ nhỏ ăn phải đồ có chứa chì. Nếu thức ăn tiếp xúc với một số loại đồ gốm tráng men cũng làm tăng nguy cơ nhiễm chì.
- Bệnh Thalassemia: Khi có vấn đề trong việc hình thành hemoglobin. Thường bệnh do gen di truyền và có thể ảnh hưởng từ nhẹ tới nguy hiểm đến tính mạng.
Thiếu máu do thiếu sắt
Tình trạng này xảy ra khi cơ thể không được cung cấp đủ lượng sắt. Tủy xương cần sắt để tạo ra hemoglobin, một phần của tế bào hồng cầu chuyển oxy tới các cơ quan trong cơ thể. Thiếu máu do thiếu sắt là do:
- Chế độ ăn thiếu chất sắt, đặc biệt ở trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ, thanh thiếu niên, người ăn chay.
- Sử dụng một số loại thuốc, thực phẩm và đồ uống chứa caffein thường xuyên.
- Một số tình trạng bệnh tiêu hóa như: bệnh Crohn, người cắt bỏ một phần dạ dày hoặc ruột non.
- Hiến máu thường xuyên
- Phụ nữ mang thai và cho con bú
- Phụ nữ trong chu kỳ kinh nguyệt
Phụ nữ mang thai rất dễ gặp tình trạng thiếu máu do thiếu sắt
Thiếu máu hồng cầu hình liềm
Đây là chứng bệnh rối loạn trong hình thành tế bào hồng cầu trong máu. Các tế bào hồng cầu bình thường có hình tròn đối với người mắc bệnh thì được tạo thành hình lưỡi liềm. Thiếu máu xảy ra khi các tế bào hồng cầu nhanh chóng bị phá vỡ dẫn tới chậm cung cấp oxy tới các cơ quan trong cơ thể. Các tế bào hồng cầu hình liềm cũng có thể mắc kẹt trong các mạch máu nhỏ gây đau.
Thiếu máu do thiếu vitamin
Khi cơ thể không được cung cấp đủ vitamin B12 và folate để tạo ra tế bào hồng cầu sẽ gây thiếu máu. Loại thiếu máu này là do:
- Chế độ ăn thiếu hụt: Không bổ sung đủ lượng thịt có thể dẫn tới thiếu vitamin B12. Nếu nấu rau chín kĩ hoặc ăn ít rau cũng sẽ dần tới thiếu folate.
- Thiếu máu ác tính: Khi cơ thể không hấp thụ đủ vitamin B12.
Thiếu máu liên quan tới các bệnh mạn tính khác
Bệnh xảy ra khi cơ thể không sản xuất đủ hormone để tạo ra các tế bào hồng cầu. Một số nguyên nhân gây thiếu máu gồm:
- Người cao tuổi
- Bệnh thận tiến triển
- Suy giáp
- Một số bệnh mạn tính như: ung thư, lupus, tiểu đường, viêm khớp dạng thấp.
Khi các tế bào hồng cầu mỏng manh và không thể xử lý được áp lực khi di chuyển trong cơ thể, chúng có thể bị vỡ gây ra tình trạng thiếu máu huyết tán. Tình trạng này có thể xuất hiện ngay từ khi mới sinh hoặc tới muộn hơn. Đôi khi nguyên nhân của thiếu máu tan máu không rõ ràng.
Điều trị thiếu máu cần tùy thuộc vào nguyên nhân gây bệnh
Việc điều trị thiếu máu cần phụ thuộc vào nguyên nhân. Đối với người bị thiếu máu do mất máu, do sự phá hủy các tế bào hồng cầu, do gặp vấn đề về tủy xương và tế bào gốc thì có thể cần phải truyền máu hoặc cấy ghép tủy xương để trị thiếu máu.
Tuy nhiên, nếu nguyên nhân thiếu máu là do thiếu sắt hoặc do thiếu vitamin thì hoàn toàn có thể khắc phục thông qua việc bổ sung sắt và các loại vitamin cùng thay đổi chế độ ăn uống mỗi ngày.
Nên nhớ rằng cơ thể con người không thể tự tạo ra sắt vì thế chúng ta cần bổ sung sắt thông qua chế độ ăn hoặc viên uống có chứa sắt.
Chế độ ăn uống bổ sung sắt cho người thiếu máu do thiếu sắt
Có thể bổ sung sắt từ các động vật và thực vật
Trong chế độ ăn thì có hai dạng chính của sắt:
- Sắt nonheme: Có trong thực phẩm có nguồn gốc thực vật và động vật. Đây được coi là nguồn cung cấp sắt quan trọng nhất cho người ăn chay. Tuy nhiên khả năng hấp thu vào cơ thể thấp hơn.
- Sắt heme: Chỉ có trong thực phẩm từ động vật. Cơ thể dễ hấp thu sắt heme hơn.
Một số nguồn thực phẩm tự nhiên cung cấp sắt cho cơ thể bao gồm:
- Thịt, cá và thịt gia cầm
- Các loại rau màu xanh đậm như: rau chân vịt, cải xoăn, súp lơ xanh
- Trái cây khô và các loại hạt
- Đậu, đậu Hà Lan
Bổ sung kèm thêm các loại hoa quả và rau xanh giàu vitamin C (như ớt chuông, kiwi, cam) cũng sẽ giúp cơ thể hấp thu sắt tốt hơn.
Lưu ý thiếu máu uống gì bổ sung sắt hiệu quả
Trước khi bổ sung viên sắt khi bị thiếu máu nên hỏi ý kiến bác sĩ
Đối với người bị thiếu máu do thiếu sắt có thể lưu ý bổ sung viên sắt qua đường uống. Có một số dạng viên sắt như viên nén, viên nang, dung dịch uống. Bổ sung sắt đường uống giúp điều trị triệu chứng thiếu máu thông qua việc tăng lượng sắt và hemoglobin trong cơ thể.
Sắt trong cơ thể được gọi là “sắt nguyên tố”. Viên uống bổ sung sắt có thể bổ sung dạng hợp chất sắt vì thế bạn nên tìm hiểu cụ thể trong mỗi viên có bao nhiêu lượng sắt nguyên tố.
Nhu cầu sắt hàng ngày ở người trưởng thành rơi vào khoảng 10-20 mg sắt tùy vào giới tính. Đối với phụ nữ mang thai nhu cầu sắt là 27mg/ngày. Tuy nhiên đối với người xét nghiệm máu bị thiếu máu có thể bổ sung từ 60-120mg sắt mỗi ngày. Vì thế bạn nên hỏi ý kiến bác sĩ để tìm viên bổ sung sắt phù hợp.
Tuy nhiên uống sắt có thể gây ra một số phản ứng phụ như thay đổi màu phân và táo bón.
Tránh ăn một số loại thực phẩm như sữa, trứng, ngũ cốc nguyên hạt và cà phê có thể làm giảm hấp thu sắt. Nên tránh ăn các thực phẩm này ít nhất một giờ trước và sau khi uống viên bổ sung sắt. Nếu bạn đang uống kèm thuốc kháng axit và viên bổ sung canxi cũng nên uống cách thời gian uống viên sắt ít nhất 1 giờ.
Thực phẩm giàu folate (axit folic) rất tốt cho quá trình hình thành hồng cầu
Để bổ sung các loại vitamin B12 và folate cho người bị thiếu máu do thiếu vitamin có thể thay đổi chế độ ăn. Hãy lựa chọn một số loại thực phẩm giàu các loại vitamin này như:
Thực phẩm giàu folate bao gồm:
- Rau xanh lá đậm
- Hạnh nhân
- Các sản phẩm từ ngũ cốc như bánh mì, mì ống và gạo
- Trái cây và nước ép trái cây
Thực phẩm giàu vitamin B12 bao gồm:
- Trứng
- Ngũ cốc ăn sáng
- Sữa, pho mát và sữa chua
- Thịt và động vật có vỏ
Bạn cũng có thể cân nhắc bổ sung thêm vitamin B12 và folate từ một loại vitamin tổng hợp để đảm bảo nhu cầu trong việc tạo tế bào hồng cầu cho cơ thể.
Thập Toàn Đại Bổ là bài thuốc kết hợp 10 vị thuốc một cách hài hòa giúp điều trị trường hợp khí huyết hư như người bị thiếu máu. Hiện nay, bài thuốc đã được chuyển giao cho nhà máy chuẩn GMP-WHO sản xuất dưới dạng viên nén tiện dụng.
Để bồi bổ khí huyết cho người đang bị thiếu máu, nên uống mỗi ngày hai lần, mỗi lần hai viên vào buổi sáng sớm và buổi tối trước khi đi ngủ. Sản phẩm hiện có bán tại các nhà thuốc trên toàn quốc.
Thập toàn đại bổ Nhất Nhất
Bồi bổ khí huyết, điều trị suy nhược cơ thể kèm theo dương hư:
- Thiếu máu, kém ăn, sắc mặt xanh xao, hơi thở ngắn, đánh trống ngực, chóng mặt, dễ ra mồ hôi, sức yếu, mệt mỏi, tay chân lạnh,
- Suy giảm sức đề kháng của cơ thể đối với bệnh tật;
- Phụ nữ mới sinh
Thập Toàn Đại Bổ Nhất Nhất là thuốc điều trị, không phải thực phẩm chức năng.
Sản xuất tại: Công ty TNHH Dược Phẩm Nhất Nhất
