Mô hình giáo dục đặc thù
Nét đặc trưng của dòng họ học tập các dân tộc thiểu số trên địa bàn huyện Văn Chấn (Yên Bái) là sự đan xen giữa truyền thống gia đình, tinh thần học tập kiên trì của người dân tộc thiểu số và khát vọng vươn lên, hiện đại hóa của cộng đồng địa phương trong bối cảnh hội nhập quốc tế.
Trong bối cảnh nền giáo dục ngày càng phát triển, dòng họ học tập của các dân tộc thiểu số đã thể hiện những giá trị văn hóa độc đáo, truyền thống. Qua đó, truyền tải qua các thế hệ, đồng thời kết hợp hài hòa với những tiến bộ của khoa học kỹ thuật.
Thông qua việc học, họ không chỉ làm giàu thêm bản sắc văn hóa mà còn góp phần định hình nên một mô hình giáo dục đặc thù, khuyến khích sự tự cường và sáng tạo trong từng cá nhân.
Dòng họ học tập ở các dân tộc thiểu số là một mô hình học tập cộng đồng đặc trưng, trong đó gia đình và dòng họ đóng vai trò quan trọng trong việc khuyến khích, duy trì và phát triển truyền thống hiếu học.
Bằng những hành động thiết thực, mỗi người đều có thể góp phần xây dựng một cộng đồng học tập bền vững ở vùng đồng bào dân tộc.
Là một trong những dòng họ tiêu biểu có truyền thống hiếu học và tinh thần cách mạng, dòng họ Vì Dương (xã Nghĩa Sơn, huyện Văn Chấn) có 19 gia đình, 76 nhân khẩu. Từ sau khi đất nước thống nhất năm 1975, dòng họ luôn quan tâm sâu sắc đến việc học của con cháu, coi đó là tài sản quý giá.
Ông Vì Văn Sang - Trưởng dòng họ Vì Dương cho biết: "Lịch sử dòng họ Vì Dương đã có nhiều đóng góp cho quê hương, đất nước. Dòng họ có 35 người tham gia kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ; có 3 người đã hy sinh trên chiến trường, 2 người là thương binh. Tiếp bước cha ông, những tấm gương sáng trong dòng họ đã tự học, tự rèn, vượt qua khó khăn vươn lên học tập, cống hiến làm giàu cho gia đình, quê hương. Hiện nay, dòng họ có 17 người làm giáo viên, 5 người làm bác sĩ, 2 người làm công an, 5 người là quân nhân”.
Lan tỏa khát vọng tri thức
Cũng như dòng họ Vì Dương, dòng họ Hoàng Hạc (xã Xuân Lai, huyện Yên Bình) đã ghi dấu ấn đậm nét qua chặng đường hình thành, phát triển. Không chỉ nổi tiếng với truyền thống học tập, tự rèn luyện của các thành viên, dòng họ Hoàng Hạc còn nổi tiếng bởi việc gìn giữ, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc Tày.
Ông Hoàng Tương Lai - Trưởng dòng họ Hoàng Hạc chia sẻ: "Là nghệ nhân, những năm qua, tôi đã mở nhiều lớp học hát then, đàn tính cho các cháu thanh, thiếu niên là con em trong dòng họ, mỗi lớp có khoảng 10 - 15 cháu tham gia. Mỗi lớp học là một cơ hội để thế hệ trẻ dòng họ Hoàng Hạc rèn luyện kỹ năng biểu diễn, cảm nhận vẻ đẹp văn hóa, khơi dậy niềm tự hào về cội nguồn dân tộc Tày, được thấm nhuần tinh thần "Uống nước nhớ nguồn”, ý thức biết ơn tổ tiên để tự tin bước vào tương lai”.
Ngoài dòng họ Vì Dương và Hoàng Hạc, Yên Bái hiện còn có trên 440 dòng họ khác được công nhận đạt danh hiệu "Dòng họ học tập”. Trải qua thăng trầm của thời gian, các dòng họ đã ghi dấu đậm nét bằng truyền thống hiếu học, những thành tựu, đóng góp trong sự nghiệp cách mạng, giáo dục.
Ngày nay, trong bối cảnh hội nhập, phát triển, để chung tay đưa quê hương vươn mình phát triển cùng quốc gia, dân tộc, các dòng họ học tập trên địa bàn tỉnh đã chủ động thay đổi, điều chỉnh phương thức truyền đạt tri thức, kết hợp nhuần nhuyễn giữa di sản truyền thống và ứng dụng công nghệ hiện đại.
Các dòng họ vừa duy trì giá trị cốt lõi của truyền thống hiếu học vừa tích cực đón nhận các phương pháp giáo dục tiên tiến, ứng dụng công nghệ thông tin trong cuộc sống, học tập, lao động.
Chia sẻ về cách triển khai sáng tạo mô hình dòng họ học tập trên địa bàn huyện, đồng chí Bùi Văn Đống - Chủ tịch Hội Khuyến học huyện Văn Chấn cho biết: "Nhận thấy công nghệ số mang lại nhiều cơ hội về phát triển kinh tế - xã hội, là nhân tố quan trọng góp phần đưa dòng họ bắt kịp được với xu hướng của thời đại, huyện Văn Chấn đã thực hiện triển khai mô hình "Dòng họ số”.
Theo đó, các dòng họ số sẽ được Trung tâm Chuyển đổi số tỉnh hỗ trợ, hướng dẫn cập nhật thông tin gia phả, dòng họ như về tổ tiên, lịch sử, truyền thống lên hệ thống gia phả số online một cách khoa học, hiệu quả; thành lập nhóm chung trên ứng dụng xã hội như Zalo hoặc Facebook để trao đổi thông tin, liên lạc thuận tiện, nhanh chóng. Ngoài ra, mỗi cá nhân, gia đình trong "Dòng họ số” cũng sẽ được thường xuyên phổ cập, nâng cao kỹ năng số, ứng dụng các công nghệ thông tin để nâng cao chất lượng cuộc sống, công việc”.
Có thể thấy, sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa giá trị cốt lõi của truyền thống hiếu học và việc ứng dụng công nghệ hiện đại đã tạo nên một nền tảng gắn kết chặt chẽ, lan tỏa tinh thần tự học, khát vọng tri thức đến từng cá nhân, gia đình trong mỗi dòng họ học tập trên địa bàn tỉnh. Nhờ đó, các giá trị của văn hóa truyền thống, tri thức luôn được duy trì, phát huy và trở thành động lực mạnh mẽ đưa Yên Bái tiến bước trên con đường phát triển chung của đất nước.
