Các đường ngang dọc ấy như những đường may trên tấm áo trấn thủ của người lính Điện Biên. Họ, những người xuất thân từ nông dân cày ruộng gắn bó với đất đai phù sa màu mỡ, ngón chân, kẽ tay còn in những vết bùn. Nay, bàn tay ấy lại cầm cuốc, xẻng đào những chiến hào như những vòng vây lửa thít chặt thòng lọng vào cổ quân thù. Hơi thở của đất, hơi thở của người khi anh áp ngực mình lên đất nghe rất rõ trái tim đập nhịp phập phồng. Nhà thơ Chính Hữu – Người lính cầm súng trực tiếp ở mặt trận Điện Biên Phủ đã viết bài thơ “Giá từng thước đất” mà nhịp điệu thơ cũng ngổn ngang như những đường chiến hào thấm máu bao đồng đội:
“Khi bạn tôi
Lấy thân mình
Đo bước
Chiến hào đi
Ta mới hiểu giá từng thước đất”.
Đó là khi các anh:
“Chia nhau đứng trong chiến hào chật hẹp
Chia nhau cuộc đời chia nhau cái chết”.
Đường tới chiến thắng lừng lẫy năm châu chấn động địa cầu của chiến dịch Điện Biên Phủ bắt đầu từ con đường rừng đèo dốc đến những chiến hào như thế.
Tôi có ấn tượng sâu sắc với tấm áo trấn thủ Điện Biên với những đường may chéo. Có lẽ, ít tấm áo quân phục nào giản dị, đơn sơ mà tiện lợi công dụng thiết thực như thế. 36 đường may trên áo là 36 đường gian khó được dệt nên bằng tấm lòng hơi ấm của hậu phương. Tấm áo bọc hình hài đứa con của mẹ như một khối bộc phá hình vuông mà trái tim người lính là nụ xòe có sức công phá mạnh hơn thuốc nổ. Tôi đã đến nhà lưu niệm anh hùng Phan Đình Giót ở làng Cẩm Quan (Hà Tĩnh) và bồi hồi khi nâng trên tay những kỷ vật của người anh hùng lấy thân mình lấp lỗ châu mai. Đó là khẩu súng tiểu liên, chiếc bi đồng và đặc biệt tấm áo trấn thủ. Tôi bỗng hình dung ra thân thể anh cháy đen lỗ chỗ vết đạn khi vươn ngực mình chắn luồng đạn cho đồng đội xung phong. Tấm áo Điện Biên ấy đã từng tưng bừng với áo cóm khăn piêu của cô gái Thái mà nhà thơ Nguyễn Hữu Quý đã viết:
“Áo trấn thủ bập bùng đêm đuốc lửa
Nhịp hò dô vượt dốc pháo vào ra”.
Thăm Bảo tàng Chiến thắng Điện Biên Phủ, tôi ngẩn ngơ trước những xe đạp thồ cõng trên mình những bao gạo tròn căng. Một nhà báo Pháp đã ví chúng là “dòng sông sắt huyền thoại”, khi viết: “Trong cuộc tranh cãi vì sao Pháp thua trận này, không ít tướng Pháp đã đổ tội cho việc chưa từng có binh thư nào của phương Tây đề cập đến các kỹ thuật kém hiện đại ấy. Lấy xe đạp của người Pháp cải tiến thành xe vận tải không động cơ là một sáng kiến linh hoạt và kỳ diệu của con người Việt Nam”.
 |
| Lực lượng dân công hỏa tuyến vận chuyển hàng hóa trong chiến dịch Điện Biên Phủ 1954. Ảnh tư liệu |
Theo thống kê từ tháng 12/1953 cho tới hết chiến dịch có hơn 20 nghìn xe đạp thồ, mỗi xe cõng trên mình từ 200 đến 400 kg, như những dòng sông nhỏ chảy len lỏi khắp núi rừng Tây Bắc. Phương tiện vận tải thô sơ ấy được điều khiển bởi những con người ăn không đủ no, ngủ trên những mảnh ni lông trải trên mặt đất mà đạt hiệu quả cao hơn cả cơ giới hiện đại của quân đội Pháp. Tôi chợt nhớ lại những câu thơ mang âm hưởng dạt dào với ý chí lạc quan phơi phới trong thơ Tố Hữu:
“Dốc Pha Đin chị gánh, anh thồ
Đèo Lũng Lô anh hò, chị hát
Dù bom đạn xương tan thịt nát
Không sờn lòng, không tiếc tuổi xuân”.
Nét đặc biệt của chiến dịch Điện Biên Phủ là chiến tranh nhân dân, là thế trận lòng dân đã huy động khối đại đoàn kết ở mức cao nhất. Nếu như quân Pháp có các phương tiện hiện đại tiếp tế bằng cầu hàng không thì nhân dân ta gồng gánh dân công, xe thồ hỏa tuyến xuyên đêm, xuyên ngày lên mặt trận. Ta vẫn còn nghe âm vang nhịp hò dô kéo pháo:
“Hò dô ta nào
Kéo pháo ta vượt qua đèo
Hò dô ta nào
Kéo pháo ta vượt qua núi
Dốc núi cao cao
Nhưng lòng người còn cao hơn núi
Vực sâu thăm thẳm
Vực nào sâu bằng chí căm thù”.
(Hò kéo pháo, sáng tác: Hoàng Vân)
Những cỗ pháo nặng hơn 2 tấn được tời, kéo bằng sức người với những sợi dây thừng bện xoắn. Còn đó tấm gương của anh hùng Tô Vĩnh Diễn lấy thân mình chèn pháo đã anh dũng hy sinh để cứu cỗ pháo rơi xuống vực sâu. Còn đó những bàn tay bỏng rộp tóe máu để kiên trì dẻo dai kéo pháo vào đã khó, kéo pháo ra lại càng khó hơn khi thực hiện phương án “đánh chắc, tiến chắc”. Còn đó những dốc cao, vực sâu hiểm trở đường trơn như mỡ dưới bom thù chặn đường. Những cỗ pháo cứ chắc nịch nhích dần tiến dần về vị trí chuẩn bị sẵn sàng dội lửa xuống đầu thù. Có lẽ đây cũng là con đường huyền thoại trong lịch sử chiến tranh của quân đội ta, khẳng định mình bằng sự thông minh sáng tạo và sức vóc dẻo dai với trữ lượng sức mạnh tinh thần của ý chí “quyết chiến quyết thắng”. Con đường kéo pháo lên Điện Biên chính là sự phát huy cao độ vượt qua không chỉ những đèo dốc trở ngại của núi rừng Tây Bắc mà còn vượt qua chính mình. Những người lính Điện Biên năm xưa lấp lánh trên ngực những tấm huy hiệu được Bác Hồ trao tặng, giờ đây về với cuộc sống đời thường vẫn trong tư thế kéo pháo để vượt qua những khó khăn còn nhiều vất vả.
Điện Biên hôm nay vẫn còn vẻ đẹp hoang sơ, thấp thoáng những sườn núi, thửa ruộng bậc thang như những chiếc thang bắc vào mây lần lượt đổi màu theo mùa lúa chín Tây Bắc thật thơ mộng và đắm đuối; đắm đuối với làn khói cơm nếp thơm; đắm đuối với những khúc sông Đà thắt lại chợt mở ra đến thót lòng; đắm đuối từng đôi mắt cô gái Thái đa cảm đến búi tóc tằng cẩu trên đầu.
Và, tôi đến thăm nghĩa trang liệt sĩ Điện Biên. Từ xa đã thấy hai cây đại cổ thụ tỏa hương thơm ngát dịu dàng. Tên các liệt sĩ được tạc bằng đồng gắn kín hai dãy tường đá, nắng sớm chiếu vào các con chữ, vàng rực xúm xít như bầy ong khổng lồ chuyển rừng. Các nấm mồ trắng như những phím piano ngân lên bản hùng ca bất tử. Cả nghĩa trang có 640 ngôi mộ mà tấm bia nào cũng ngời lên ngôi sao màu đỏ không tên, không tuổi. Nhưng các anh không bao giờ vô danh. Chúng tôi gọi các anh bằng tên chung: Chiến sĩ Điện Biên! Chiến sĩ Điện Biên mũ nan tre choàng lưới, dép lốp cao su, áo trấn thủ căng phồng. Vút trên vòm trời xanh trong của vòm trời Điện Biên, cánh đồng Mường Thanh một đàn chim đập cánh bay về phía núi như vong linh các anh trở lại với rừng…
