Chủ đề có ý nghĩa sâu sắc
Nhận xét về đề thi môn Ngữ văn trong Kỳ thi tuyển sinh vào lớp 10 của TPHCM, thầy Võ Kim Bảo, Tổ trưởng Tổ Ngữ văn Trường THCS Nguyễn Du (Quận 1), cho rằng nội dung của đề bài rất gần gũi và phù hợp với lứa tuổi học sinh.
Với chủ đề "Hành trình trưởng thành", đề thi có độ mở cao, giúp học sinh không cảm thấy áp lực mà có thể phát huy nhiều ý tưởng hay, độc đáo và sáng tạo trong quá trình làm bài. Đề thi hứa hẹn sẽ có những bài viết phá cách, sáng tạo, nội dung hấp dẫn và gây được ấn tượng với giám khảo.
Tuy nội dung đề gần gũi, nhưng không dễ để đạt điểm cao. Như đã nói ở trên, đề có sự phân hóa rất rõ nét.
Với Chương trình GDPT 2018, một học sinh trung bình và học đúng mục tiêu (phát triển phẩm chất và năng lực) có thể đạt được ít nhất từ 6,5 đến 7 điểm. Ngược lại, học sinh trung bình, không học đúng định hướng, có thói quen ỷ lại vào bài giải sẵn, học thuộc lòng văn mẫu thì sẽ khó có bài làm chất lượng.
“Bản thân tôi nhận thấy đề không khó. Nếu có học sinh nhận xét đề khó thì thật đáng tiếc, vì học sinh ấy đã học sai cách, không đúng tinh thần phát triển phẩm chất và năng lực của Chương trình GDPT 2018”, thầy Bảo nhận định.
Tương tự, cô Nguyễn Thị Hòa, giáo viên Trường THCS Minh Đức (Quận 1), cho rằng đề thi tuyển sinh lớp 10 môn Ngữ văn của TPHCM có cấu trúc rõ ràng, bao gồm phần đọc hiểu và phần làm văn với hai bài nghị luận chính: nghị luận văn học và nghị luận xã hội. Các câu hỏi đều yêu cầu tư duy sâu sắc, không chỉ dừng lại ở việc ghi nhớ kiến thức mà còn đòi hỏi khả năng phân tích, cảm thụ và trình bày suy nghĩ cá nhân.
Với chủ đề lớn "Trên hành trình trưởng thành...", đây là một chủ đề mang ý nghĩa sâu sắc, có tính định hướng cho các bài viết phía sau.
Dòng giải thích “Hành trình không chỉ bắt đầu từ tháng ngày mà còn bắt đầu từ những yêu thương. Trưởng thành không chỉ là lớn lên mà còn là biết nhận rõ những giá trị trong cuộc sống” đã mở rộng khái niệm “trưởng thành”, gợi mở nhiều hướng khai thác cho học sinh.
"Đề thi đánh giá đa dạng các kỹ năng, từ đọc hiểu, phân tích văn học, cảm thụ thơ, kiến thức ngữ pháp đến khả năng nghị luận xã hội. Chủ đề có ý nghĩa: ‘trưởng thành’, ‘tình yêu thương’, ‘giá trị của tri thức/đọc sách’ là những vấn đề lớn, có tính giáo dục và khuyến khích học sinh suy nghĩ sâu sắc về bản thân và xã hội.
Đề thi có tính tích hợp, các phần đọc hiểu và làm văn được liên kết chặt chẽ về chủ đề, giúp học sinh xây dựng lập luận liền mạch. Đồng thời, độ phân hóa của đề cũng rõ nét, các câu hỏi có mức độ khó khác nhau, từ nhận biết đơn giản đến thông hiểu và vận dụng", cô Hòa nhận xét.
Gần gũi với học sinh
Theo thầy Võ Kim Bảo, tại câu 1 phần đọc hiểu văn bản văn học và viết đoạn văn nghị luận văn học, các câu hỏi trong phần này đã được người ra đề sắp xếp rất tinh tế theo mức độ nhận thức cũng như theo trình tự tư duy.
Học sinh có kỹ năng tốt sẽ biết vận dụng lời giải của câu hỏi trước để tiếp tục phát triển và trả lời các câu hỏi sau.
Như vậy, một học sinh có kỹ năng chưa tốt, nếu đảo trật tự trả lời các câu hỏi này sẽ vô tình phá vỡ mạch tư duy mà người ra đề đã “cài đặt” sẵn nhằm gợi ý thêm cho thí sinh trong quá trình làm bài. Có thể học sinh vẫn làm được bài, nhưng câu trả lời sẽ không toàn diện, đầy đủ như khi làm theo thứ tự mà người ra đề đã sắp xếp.
Còn với câu 2, đây không phải là dạng bài quá xa lạ với học sinh. Các em đã được rèn luyện liên tục dạng bài này ở cấp THCS, phát triển theo từng cấp lớp. Chính vì vậy, đa số học sinh sẽ không cảm thấy áp lực ở phần này.
Thêm vào đó, nếu học sinh biết vận dụng những câu trả lời đã thực hiện ở câu 1 vào bài viết, chắc chắn sẽ tiết kiệm được rất nhiều thời gian khi làm bài. Đặc biệt, nếu học sinh tinh ý đưa nhận định của Chế Lan Viên về thơ của Tế Hanh vào bài viết để tăng chiều sâu, thì chắc chắn sẽ nhận được sự đánh giá cao từ giám khảo.
Trong đề thi, đây là câu hỏi có tính phân hóa rõ nét nhất. Việc viết đoạn văn nghị luận văn học tuy quen thuộc nhưng không hề dễ dàng. Để hiểu được một tác phẩm văn học, cần hội tụ nhiều yếu tố.
Với trình độ nhận thức của học sinh 15 tuổi, người ra đề không yêu cầu học sinh có những cái nhìn sâu sắc, toàn diện như người trưởng thành về nội dung hay nghệ thuật của tác phẩm.
Những học sinh đạt điểm cao ở phần này thường là những em có kỹ năng tốt, có trải nghiệm văn học, biết đưa ra những nhận định hay và thể hiện suy nghĩ riêng của bản thân. Bài làm sẽ được đánh giá cao nếu học sinh đưa ra được nhận định về cách ngắt dòng thơ độc đáo của tác phẩm.
"Đối với phần đọc hiểu văn bản nghị luận và viết bài văn nghị luận xã hội, câu 1 là câu hỏi khá đơn giản. Học sinh đã được làm quen với dạng câu này trong đề minh họa, và chắc chắn giáo viên cũng đã rèn luyện nhiều lần. Chính vì vậy, khi gặp lại dạng câu hỏi này, tôi tin rằng nhiều em sẽ 'ẵm trọn 1 điểm", thầy Bảo nói.
Riêng câu 2 cũng là một câu hỏi có tính phân hóa khá cao trong đề thi. Vấn đề được đặt ra khá mới mẻ nhưng lại không xa lạ với học sinh.
Thầy Bảo cho rằng đa số các em sẽ hiểu đề, nắm được yêu cầu vì nội dung câu hỏi được diễn đạt rõ ràng, tường minh. Tuy nhiên, cũng sẽ có nhiều học sinh lần đầu tiên suy nghĩ đến khái niệm “biết đọc” – tức là biết nhận ra những giá trị tốt đẹp đang bị che lấp – như một biểu hiện của sự trưởng thành.
“Tôi đánh giá rất cao nội dung này của đề thi. Vừa có tính phân hóa, vừa gợi mở cho học sinh suy ngẫm về những điều gần gũi, quen thuộc mà các em ít khi để tâm đến. Trong quá trình làm bài, chắc chắn học sinh sẽ có cho riêng mình rất nhiều tư liệu đời sống để đưa vào. Vừa làm bài, học sinh vừa có cơ hội nhìn nhận lại chính bản thân mình, biết soi chiếu lại hành vi, suy nghĩ của bản thân”, thầy Bảo nhấn mạnh.
"Nhìn chung, đây là một đề thi chất lượng, có tính phân hóa cao và đòi hỏi thí sinh phải có kiến thức nền tảng vững chắc cùng khả năng tư duy, lập luận tốt mới có thể giải quyết được vấn đề", côNguyễn Thị Hòa đánh giá.
Theo cô Nguyễn Thị Hòa, câu 2 (4 điểm) của phần đọc hiểu văn bản nghị luận là câu hỏi rất rộng và mang tính trừu tượng, đòi hỏi học sinh không chỉ hiểu đoạn văn được trích dẫn mà còn phải biết liên hệ đến những vấn đề như “hiểu biết”, “giá trị tốt đẹp bị che lấp” trong xã hội hiện đại, cũng như mối liên hệ giữa những yếu tố này với “trưởng thành” và “tình yêu thương”.
Để làm tốt câu hỏi này, học sinh cần có vốn sống phong phú, khả năng lập luận chặt chẽ và kiến thức xã hội đa dạng.
