Sai phạm thời gian dài
Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về tham nhũng, kinh tế, buôn lậu (C03) Bộ Công an đã ra kết luận điều tra bổ sung lần thứ 2 vụ án “Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát lãng phí” và “Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng” xảy ra tại Tổng Công ty Máy động lực và Máy nông nghiệp Việt Nam (VEAM).
Vụ án được khởi tố giữa năm 2019 và năm 2021, C03 đề nghị Viện Kiểm sát truy tố 5 cán bộ của VEAM gồm: Trần Ngọc Hà – nguyên Chủ tịch; Lâm Chí Quang – nguyên Tổng Giám đốc; Nguyễn Mạnh Chung - nguyên Trưởng phòng Kỹ thuật đầu tư; Vũ Quang Tâm - nguyên thành viên HĐQT; Đào Quốc Việt - nguyên Giám đốc VETRANCO và bị can Trần Quang Tiến - Chủ tịch Công ty Đại Nam cùng về tội “Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát lãng phí” theo Điều 219 Bộ luật Hình sự.
Tháng 8/2021, Viện Kiểm sát trả hồ sơ yêu cầu điều tra bổ sung. Hiện tại, C03 đề nghị truy tố thêm 11 người trong đó bị can Nguyễn Văn Khôi - nguyên Trưởng ban Kiểm soát VEAM bị đề nghị truy tố về tội “Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng”.
Có 10 người bị đề nghị truy tố theo Điều 219 gồm Ngô Văn Tuyển - nguyên Phó Giám đốc VEAM; Bùi Quốc Việt, Ngô Văn Thịu - cùng nguyên Trưởng phòng Thị trường kinh doanh VEAM; Nguyễn Thị Thu Hương - nguyên Phó Giám đốc kiêm Kế toán trưởng VETRANCO; Trần Thanh Thủy - nguyên Trưởng phòng Tài chính kế toán VETRANCO; Nguyễn Minh Tùng - Chủ tịch Công ty Bách Việt; Lương Xuân Trường - Giám đốc Công ty CP Thép Minh Quang; Trần Anh Sơn - nguyên Kế toán trưởng, phụ trách quản trị VEAM; Hoàng Văn Lẫm - Phó phòng Tài chính kế toán VEAM; Vũ Từ Công - nguyên Kế toán trưởng VEAM.
Theo kết luận, từ năm 2010, VEAM có mô hình công ty mẹ với 25 công ty con và các đơn vị thành viên. Năm 2017, VEAM hoạt động theo mô hình công ty cổ phần với vốn điều lệ 13.288 tỷ đồng trong đó vốn Nhà nước chiếm hơn 88%. Doanh nghiệp này có ngành nghề kinh doanh, xuất khẩu máy động lực, thiết bị phục vụ các ngành nông, lâm, ngư nghiệp hoặc sản phẩm thép.
Trong đó, Công ty CP Vận tải và Thương mại (VETRANCO) là công ty con của VEAM, có vốn điều lệ hơn 12,5 tỷ đồng do VEAM nắm 51%. Giai đoạn 2011 - 2014, bị can Trần Ngọc Hà giữ chức vụ Chủ tịch VEAM và từ 2015 - 2019 giữ chức Tổng Giám đốc nên là người có vai trò chính, quyết định các công việc điều hành tại doanh nghiệp này.
Cho vay sai quy định
Cảnh sát cáo buộc, ông Hà không thực hiện đúng các quyền và nghĩa vụ được giao và có những quyết định, chủ trương không đúng quy định, gây thất thoát tài sản Nhà nước. Giai đoạn 2007 - 2013, Tổng Giám đốc VEAM các thời kỳ đã ký 7 văn bản cam kết bảo lãnh thanh toán cho những hợp đồng tín dụng của VETRANCO để công ty con này có thể vay tiền các ngân hàng.
VETRANCO sau đó vay tiền đi kinh doanh nhưng không thu hồi được vốn dẫn tới thiệt hại hơn 75 tỷ đồng cho cả doanh nghiệp và công ty mẹ là VEAM.
Ngoài ra, VETRANCO ký 12 hợp đồng mua hàng khống và đề nghị VEAM làm trung gian ký 3 hợp đồng. Sau đó, VETRANCO ký 15 hợp đồng khống thể hiện có bán hàng trả chậm cho nhóm công ty của bị can Trần Quang Tiến để hợp thức việc cho vay. Các công ty của Tiến sau đó dừng hoạt động, không còn tài sản thanh toán cho VETRANCO dẫn tới thiệt hại gần 183 tỷ đồng.
Trong việc này, Tiến còn bị xác định “biếu” Đào Quốc Việt, Giám đốc VETRANCO hơn 5,7 tỷ đồng. Cảnh sát đánh giá, đây là động cơ vụ lợi của bị can Việt khi phạm tội “Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát lãng phí”.
Sai phạm tiếp theo, C03 xác định VEAM thực hiện dự án đầu tư sản xuất máy kéo bốn bánh hạng trung sai quy định vì chưa được Bộ Công Thương phê duyệt. Doanh nghiệp này còn mua quyền sử dụng sáng chế sản xuất máy kéo từ Công ty Iseki Nhật Bản.
Khi hợp đồng chưa được thực hiện, VEAM đã chuyển cho Iseki hơn 56 tỷ đồng. Hợp đồng sau đó không thể thực hiện và dự án của VEAM bị tạm dừng nhưng do thỏa thuận “không hủy ngang” từ trước nên Iseki không trả lại tiền dẫn tới thiệt hại vốn Nhà nước.
Ngoài ra, VEAM từng ký thỏa thuận với Công ty T-King của Trung Quốc để phát triển ô tô tay lái bên phải (tay lái nghịch) nhằm xuất khẩu sang thị trường Srilanka. Trong việc này, bị can Hà ra quyết định khi chưa có nghị quyết của Hội đồng thành viên.
Ông Hà cũng ký biên bản ghi nhớ giữa VEAM với đối tác T-King Trung Quốc và trực tiếp ký lệnh yêu cầu chuyển 400.000 USD (khoảng 10 tỷ đồng) cho đơn vị này.
Hợp đồng sau đó không thể thực hiện vì thiếu khảo sát, đánh giá chuyên môn, không có kế hoạch bán hàng. Năm 2019, T-King trả lời không hoàn tiền cho VEAM và theo thỏa thuận đã ký, VEAM không có cơ sở pháp lý đòi lại 10 tỷ đồng đã chuyển giao.
Trong vụ án, C03 cáo buộc ông Trần Ngọc Hà phạm tội nhiều lần và có thái độ khai báo chống đối, không thành khẩn nên cần phải xử lý nghiêm khi lượng hình.
Bị can Đào Quốc Việt khi giữ chức Giám đốc VETRANCO là người trực tiếp thỏa thuận, ký 8 hợp đồng kinh doanh để hợp thức việc Trần Quang Tiến vay tiền VETRANCO dẫn tới thiệt hại 182 tỷ đồng nên phải chịu trách nhiệm chính về khoản tiền này.
Lâm Chí Quang, Tổng Giám đốc VEAM giai đoạn 2011 - 2013 bị xác định 5 lần ký bảo lãnh thanh toán ngân hàng cho VETRANCO với hạn mức 193 tỷ đồng, ký các chứng từ giải ngân cho VETRANCO vay tiền.
Ông Quang phải chịu trách nhiệm chính trong việc thất thoát 75 tỷ đồng của VEAM. Các bị can còn lại được cơ quan điều tra đánh giá vai trò, mức độ theo hành vi phạm tội của mình.
