U tuyến yên là gì?
PGS.TS Đồng Văn Hệ, Phó Giám đốc Bệnh viện Việt Đức cho hay, tuyến yên tiết nhiều nội tiết tố (hormone) quan trọng điều khiển nhiều tuyến nội tiết khác của cơ thể. U tuyến yên là khối u phát triển từ tế bào tuyến yên. U tuyến yên nằm ở hố yên (ở nền sọ ngay phía sau gốc mũi).
Đây là một trong 4 loại u trong sọ hay gặp nhất, gồm: u di căn não, u màng não, u tế bào thần kinh đệm và u tuyến yên. Mỗi năm, tại Bệnh viện Việt Đức điều trị và phẫu thuật hơn 400 bệnh nhân u tuyến yên.
BS. Nguyễn Thanh Tuấn, Khoa Ngoại Thần kinh – Bệnh viện 108, thông tin, theo nhiều nghiên cứu, u tuyến yên chiếm 5-15% trên tổng số các u nội sọ nguyên phát, đứng hàng thứ ba sau u tế bào thần kinh đệm và u màng não. Trong đó, hơn 99% là u lành tính và thường phát triển rất chậm.
Theo TS Đồng Văn Hệ, u tuyến yên khá hay gặp. Theo nhiều nghiên cứu, cứ 10 người trưởng thành có 1 người bị u tuyến yên.
BS Tuấn phân tích, u tuyến yên được chia thành 2 nhóm chính là: u không tăng tiết và u tăng tiết hormone. Nếu là u tăng tiết, biểu hiện lâm sàng sớm là các rối loạn nội tiết như vô sinh, vô kinh, tăng tiết sữa, to cực… Nếu là u không tăng tiết thì thường phát hiện muộn bởi các dấu hiệu về mắt như giảm thị lực, thu hẹp thị trường (vùng mắt nhìn thấy).
U tuyến có thể gây các rối loạn chức năng tuyến yên như tăng tiết prolactin, rối loạn kinh nguyệt, to đầu chi, chậm phát triển, vô sinh, mệt mỏi. Các triệu chứng này có thể xuất hiện ngay cả khi u tuyến yên kích thước nhỏ (< 1 cm).
U tuyến yên kích thước lớn có thể chèn vào giao thoa thị giác gây suy giảm thị lực (nhìn đôi, nhìn mờ, mất thị trường thái dương), chèn ép các dây thần kinh gây tê mặt, lác mắt. Các khối u tuyến yên kích thước rất lớn có thể gây tăng áp lực nội sọ, gây triệu chứng đau đầu, buồn nôn, hôn mê.
Rối loạn nhìn, giảm thị lực là dấu hiệu của u tuyến yên
Dấu hiệu người bệnh bị u tuyến yên theo các bác sĩ phụ thuộc nhiều vào loại nội tiết tố khối u tiết ra, kích thước, vị trí, mức độ phát triển của khối u. Khối u tuyến yên phát triển thường gây ra 3 nhóm dấu hiệu: Gồm: Rối loạn nội tiết, Rối loạn nhìn và Khối u chèn ép gây tăng áp lực trong sọ.
Trong đó, với dấu hiệu rối loạn nhìn, khối u tuyến yên nằm ngay ở hố yên, phía dưới giao thoa thị giác (nơi bắt chéo của hai dây thần kinh thị giác) nên khi u lớn, chèn ép gây rối loạn nhìn như nhìn mờ, bán manh (chỉ nhìn được một phía trong hay phía ngoài).
Khi bị bán manh, người bệnh chỉ nhìn thấy hình ảnh ngay phía trước mặt, không nhìn được vật ở phía bên ngoài thái dương (bán manh thái dương), hoặc không nhìn thấy vật ở phía trong (bán manh phía mũi). Một số người bệnh nhận thấy được dấu hiệu bán manh, một số chỉ được bác sỹ phát hiện khi khám bệnh. U xâm lấn sang bên (vào xoang tĩnh mạch hang) gây lác mắt, nhìn đôi, tê bì mặt… do chèn ép dây thần kinh III, IV, V.
TS Hệ cho hay những phần lớn những khối u tuyến yên này rất nhỏ, không có triệu trứng lâm sàng hoặc không bao giờ có dấu hiệu gì, không cần thiết điều trị. Tỷ lệ bệnh nhân u tuyến yên phải điều trị chiếm tỷ lệ rất thấp. Khối u tuyến yên chiếm 25% khối u trong sọ được phẫu thuật.
Hiện nay có nhiều phương pháp điều trị u tuyến yên, như: phẫu thuật, liệu pháp thay thế hormone, điều trị nội khoa…
Dấu hiệu rối loạn nội tiết của u tuyến yên
Theo PGS Đồng Văn Hệ, một số người bệnh đi chữa vô sinh nhiều năm mới phát hiện bị u tuyến yên tăng tiết prolactin.
Rối loạn nội tiết do u tuyến yên cũng gây tăng tiết nội tiết tố tăng trưởng GH (growth hormone) gây cho người bệnh phát triển với nhiều rối loạn khác như to đầu chi, mặt to, trán rộng, trán dô, cằm rộng, môi dày, da thô, bàn chân và ngón chân to (người bệnh không tìm được giầy vừa chân), bàn tay và ngón tay to (không đeo được nhẫn)…
BS Hệ chia sẻ, khuôn mặt của người bệnh bị u tuyến yên tăng tiết GH rất đặc biệt giúp bác sĩ có thể chẩn đoán ngay.
"Bản thân tôi đã gặp hai ông chồng đi chăm vợ bị ốm tại bệnh viện. Khi gặp ông chồng có khuôn mặt như mô tả trên, tôi nói "bác bị bệnh tuyến yên, nên khám và chụp phim". Cả hai ông đều bất ngờ vì họ hoàn toàn không có hiểu hiện gì đặc biệt ngoài thấy tay chân to dần, da thô, không đi vừa dày dép cũ. Nhưng khi làm xét nghiệm và chụp cộng hưởng từ sọ não chẩn đoán xác định u tuyến yên tăng tiết GH và được phẫu thuật chữa khỏi" - PGS.TS Đồng Văn Hệ nói.
