Giáo sư Nguyễn Tài Thu sinh ngày 4/6/1931 tại thôn Kim Hoàng, xã Vân Canh, huyện Hoài Đức, Hà Nội trong gia đình truyền thống Nho học.
Ông là bác sĩ nổi tiếng ở Việt Nam và thế giới trong lĩnh vực đông y, đặc biệt về châm cứu chữa bệnh. Ông được phong tặng danh hiệu Thầy thuốc Nhân dân và Anh hùng Lao động của Việt Nam.
Năm 1953, sau khi học năm thứ nhất trường Đại học Y khoa trong kháng chiến ông được cử đi học chuyên về Đông y tại Trung Quốc trong 6 năm.
Năm 1967, Giáo sư Thu đã đi sâu nghiên cứu châm cứu sau đó gây dựng Hội Châm cứu Việt Nam và đây chính là nền móng cho Bệnh viện Châm cứu Trung ương sau này.
Từ con số 0, Hội Châm cứu Việt Nam do Giáo sư khởi xướng đã lên đến 27.300 hội viên. Được biết trước khi ông mất, ông đã mở hơn 500 lớp học truyền nghề cho cả quân y, dân y trên nhiều tỉnh thành Việt Nam như Hà Nội, Thanh Hóa, Hải Phòng...
Đáng chú ý, trường phái Tân châm do GS Tài Thu khởi xướng sử dụng kim dài châm xuyên huyệt theo đường kinh lạc hiệu quả chữa bệnh gấp nhiều lần so với trường phái khác và điều trị cho hàng ngàn bệnh nhân khỏi căn bệnh cấp mãn tính như thần kinh tọa, rối loạn tiền đình, đau đầu, mất ngủ, tai biến mạch máu não, cắt cơn cho người nghiện ma túy; chữa bệnh béo phì, rối loạn thần kinh thực vật, cắt cơn hen phế quản…
Trước lúc qua đời, ông đang giữ chức Phó chủ tịch Hội Châm cứu thế giới, Chủ tịch Hội Châm cứu Việt Nam và Chủ tịch Hội Cứu trợ trẻ em tàn tật Việt Nam. Ông có quan hệ về khoa học kỹ thuật với 38 nước trên thế giới, là Giáo sư, Tiến sĩ danh dự của 16 trường đại học nước ngoài.
Đầu những năm 1980, Bộ Y tế quyết định thành lập Viện Châm cứu Việt Nam, năm 2003 đổi tên là Bệnh viện Châm cứu Trung ương.
Giáo sư Thu làm việc tại đây ở vị trí Viện trưởng, sau này là Giám đốc Bệnh viện Châm cứu Trung ương đến năm 2007.
Giáo sư Nguyễn Tài Thu đóng góp cho nền y học cổ truyền khối tài sản giá trị trường tồn với hàng chục cuốn sách về châm cứu và lý luận đông y như Tân châm, Thủy châm, Nhĩ châm, Điện châm… Đó là cẩm nang nghiên cứu, học tập cho hàng ngàn y bác sĩ trước kia và hiện nay.
Kỹ thuật châm cứu và châm tê cai nghiện ma túy của Giáo sư được Bộ Y tế cấp phép triển khai tỷ lệ cắt cơn cao hơn 90% và được giới thiệu đến gần 50 quốc gia khác nhau. Hay phương pháp điện châm gây tê cho phẫu thuật của Giáo sư đạt hiệu quả đến 98,3%, được thực hiện 100.000 ca mổ.
Khi còn sống, Giáo sư Nguyễn Tài Thu chia sẻ rằng: “Châm cứu là phương pháp điều trị y học cổ truyền không tốn kém chi phí, không đòi hỏi trang thiết bị hiện đại, mang đến hiệu quả cao, điều trị nhiều bệnh lý cấp tính và mạn tính.
Trong quá trình nghiên cứu và công tác, tôi nhận thấy khi chữa bệnh ta vẫn đưa thuốc vào cơ thể bằng cách tiêm vào tĩnh mạch hay bắp, vậy có thể tiêm thuốc vào thẳng các huyệt đạo để thuốc có tác dụng nhanh”. Đó cũng chính là lý do Giáo sư khởi xướng trường phái Tân châm và đi theo y học cổ truyền, ứng dụng tinh hoa dân tộc.
Tại hội nghị Châm cứu toàn thế giới gồm 84 nước họp tại Sydney (Úc vào tháng 10/2004), phương pháp châm cứu cai nghiện Ma túy được GS Nguyễn Tài Thu trình bày đầu tiên trong số 280 báo cáo khoa học tại hội nghị đã được nhiệt liệt hoan nghênh.
Đại biểu của Hội châm cứu Trung Quốc công nhận các thành công mà Việt Nam đạt được. Công trình đã được Bộ Y tế nghiệm thu, đã được ông trực tiếp phổ biến các quy trình trong các lớp tập huấn tại 21 tỉnh, thành và đang được tiếp tục triển khai trên diện rộng.
Với những thành tựu và công sức nghiên cứu ứng dụng, GS Nguyễn Tài Thu được phong tặng danh hiệu Thầy thuốc Nhân dân, Anh hùng Lao động của Việt Nam.
"Cây kim vàng", "Ông vua châm cứu", "Thần kim"... là những cái tên được nhiều người nể trọng phong tặng GS, bác sĩ Nguyễn Tài Thu. Tin ông qua đời hôm nay là một mất mát to lớn của ngành y học Việt Nam nói chung và ngành y học cổ truyền nói riêng.
