Tây Bắc sản sinh ra nhiều giọng ca nhưng có lẽ biệt danh “Chim sơn ca” của vùng đất này luôn chỉ dành cho Đại tá, Nghệ sĩ Nhân dân Vi Hoa (nguyên ca sĩ của Đoàn Văn công Bộ đội Biên phòng).

Giới chuyên môn cũng như khán, thính giả đánh giá, mỗi khi chị cất lên tiếng hát, người nghe cảm tưởng như thấy tiếng núi rừng vọng lại, tiếng suối reo vang, tiếng chim ca hót véo von…

“Của hiếm” của lực lượng “quân hàm xanh”

Nhiều năm nay, tôi cộng tác với Báo Biên phòng và thường xuyên có những cuộc ghé thăm Đoàn Văn công Bộ đội Biên phòng. Tình cảm của những nghệ sĩ “quân hàm xanh” luôn đong đầy, tha thiết.

Ở đó, tôi đặc biệt ấn tượng với Nghệ sĩ Nhân dân Vi Hoa - một ca sĩ không chỉ được biết đến với tài năng, nhân cách mà còn với tâm hồn, lối sống cao đẹp.

Trong những cuộc trò chuyện cùng Đại tá, nhạc sĩ, Nghệ sĩ Ưu tú Nguyễn Tuấn Anh, Đoàn trưởng Đoàn Văn công Bộ đội Biên phòng, anh đã không giấu nổi sự xúc động khi nhắc đến người chị đáng mến này: “Đó là một chất giọng trời cho, rất thuần khiết và có thể coi là “của hiếm” của lực lượng “quân hàm xanh”, dù chị ấy không được đào tạo bài bản về thanh nhạc.

Ngày đầu tiên về Đoàn, tôi được Đoàn trưởng Ngọc Châu giới thiệu Đoàn mình có một giọng ca vô cùng hay. Từ đó đến nay suốt gần 20 năm, tôi vẫn cứ nghĩ đến bao giờ Đoàn mình mới có giọng hay như vậy”.

Tôi lại càng thêm tin tưởng vào lời nhận xét của Đoàn trưởng khi tham gia buổi giới thiệu MV “Đời lính tôi yêu” - MV chia tay đời quân ngũ của chị ngay tại “đại bản doanh” của Đoàn. Trong không gian ấm áp tại sân khấu Đoàn Văn công Bộ đội Biên phòng, buổi ra mắt MV ca nhạc ý nghĩa “Đời lính tôi yêu” đã diễn ra trong nhiều cảm xúc.

Có người ở tận Mộc Châu xuống, có những người ở Sơn Tây về, tất cả đều mang trong mình sự xúc động nghẹn ngào khi sắp phải “chia tay” một người chiến sĩ, nghệ sĩ mang “quân hàm xanh”. Trong suốt 33 năm phục vụ trong lực lượng Bộ biên Biên phòng, tiếng hát của Vi Hoa đã vang vọng trên mọi nẻo đường biên giới, từ bản làng xa xôi đến những doanh trại bộ đội ở lưng chừng núi hay sâu thẳm trong rừng.

Hôm nay nhìn lại quãng đường đã qua, bản thân Vi Hoa cũng không thể lý giải được tình yêu nào, động lực ở đâu để mình có thể dành trọn con tim và khối óc cho biên cương và người lính biên phòng.

Chị chỉ biết rằng, mình đã đem lòng yêu màu xanh áo lính từ lúc còn nhỏ, khi chứng kiến những chiến sĩ biên phòng giúp đỡ người dân trong cuộc sống thường ngày, bên cạnh công việc chính là bảo vệ biên cương Tổ quốc. Từ sự ngưỡng mộ, trân quý ấy, chị đã trở thành một chiến sĩ biên phòng trên mặt trận văn hóa.

Chị dành cả thanh xuân cũng như những tháng ngày bên kia đỉnh dốc cuộc đời để cất lên tiếng hát ca ngợi màu áo lính, vẻ đẹp quê hương đất nước, tình yêu thiêng liêng, tình mẫu tử… Đó cũng là câu chuyện mà chị muốn kể với khán giả thông qua MV ca nhạc “Đời lính tôi yêu”.

Nghệ sĩ Nhân dân Vi Hoa sinh ra từ nếp nhà sàn người Thái ở Mộc Châu (Sơn La), những bước chân đầu tiên của chị là đến với dòng suối bên nhà, vui cùng tiếng chim nơi đầu bản. Chị đến với âm nhạc qua những làn điệu dân ca Thái mượt mà, đằm thắm rồi cùng sự khuyến khích của người cha - nghệ nhân, nhà nghiên cứu văn hóa dân gian Vi Trọng Liên, chị càng đam mê hơn.

Tốt nghiệp cấp 3, chị vào học tại Khoa Quản lý văn hóa, Trường Đại học Văn hóa Hà Nội, mơ ước góp một phần công sức nhỏ bé vào việc giữ gìn nét đẹp văn hóa quê hương, nhất là đối với văn hóa đồng bào các dân tộc vùng cao.

Có thể nói, là một cô gái người dân tộc, chị chưa khi nào mơ trở thành một ca sĩ chuyên nghiệp cho đến khi gặp được người thầy lớn trong cuộc đời mình - Nghệ sĩ Nhân dân Quý Dương.

Cơ duyên ấy đến vào năm 1985, khi chị giành được Huy chương Vàng tại Hội diễn Văn nghệ sinh viên toàn quốc và lọt vào “mắt xanh” của thầy Quý Dương. Thầy ra sức động viên, chỉ dạy tận tình để chị có chuyên môn vững vàng hơn và cảm thấy tự tin hơn ở chính mình cũng như con đường ca hát chuyên nghiệp phía trước.

Năm 1988, chị về “đầu quân” cho Đoàn Nghệ thuật Phòng không - Không quân và đến năm 1990 thì bắt đầu gắn bó với Đoàn Văn công Bộ đội Biên phòng. Trong cuộc đời ca hát của mình, chị đã giành nhiều Huy chương Vàng tại các Hội diễn văn nghệ toàn quốc (năm 1994, 1995, 1996, 2000).

Đặc biệt, năm 1996, chị đã giành danh hiệu “Giọng hát vàng ASEAN” lần thứ nhất tại Việt Nam, “Người hát ca khúc Việt hay nhất” trong Cuộc thi nhạc thính phòng toàn quốc lần thứ nhất tại Thành phố Hồ Chí Minh.

NSND Vi Hoa.

Đi học để… trở về

Quyết định gắn bó với Đoàn Văn công Bộ đội Biên phòng có lẽ là một thử thách không nhỏ với nhiều ca sĩ trẻ, trong đó có Vi Hoa, bởi nhiệm vụ của Đoàn là phải biểu diễn phục vụ cán bộ, chiến sĩ biên phòng và đồng bào dân tộc thiểu số trên khắp các vùng biên giới của Tổ quốc.

Đó là những ngày biểu diễn xa nhà liên miên, nơi vùng sâu, vùng xa, nơi có địa hình đi lại hết sức khó khăn, hiểm trở và phải đối mặt với điều kiện thời tiết hết sức khắc nghiệt. Nơi đó không có những sân khấu hoành tráng lung linh ánh đèn mà thay vào đó là những “sân khấu đất”...

Nhìn lại quãng thời gian hơn 30 năm qua, nghệ sĩ Vi Hoa còn nhớ những thắc mắc mà nhiều người đặt ra khi ấy: Tại sao một cô gái Thái sinh ra ở vùng núi còn nhiều khó khăn lên Thủ đô ăn học là để “đổi đời” mà lại trở về với núi rừng.

Chị chiêm nghiệm, có lẽ tình yêu với biên cương, hải đảo, với người chiến sĩ biên phòng và đồng bào dân tộc đã tiếp thêm sức mạnh cho những người lính hát như chị.

“Nghệ sĩ của nơi biên cương, hải đảo xa xôi tuy không có hào quang của ánh đèn sân khấu lung linh nhưng lại đến được gần hơn, được tiếp nhận tình cảm dung dị, chân thật của đồng bào và chiến sĩ vùng biên. Họ là những người sẵn sàng cống hiến thanh xuân cho lý tưởng”, nữ nghệ sĩ trải lòng.

Một lý do nữa để chị quyết định gắn bó với lực lượng “quân hàm xanh” là bởi sinh ra ở miền núi Tây Bắc, chị cảm nhận được hơn ai hết nghĩa tình của người chiến sĩ biên phòng với dân bản.

Người chiến sĩ không chỉ làm nhiệm vụ canh giữ biên cương, mà còn giúp dân bản phát triển kinh tế, dạy chữ, chữa bệnh... Khắc ghi tình cảm thiêng liêng ấy, chị đã hát những ca khúc về biên cương, hải đảo bằng cả tấm lòng tri ân của mình, trong đó có nhiều ca khúc đã “đóng đinh” trong tâm trí nhiều người.

Năm 2018, NSND Vi Hoa thực hiện liveshow “Vi Hoa - Biên giới tình em”, đánh dấu chặng đường 30 năm ca hát của mình, một liveshow đầu tiên trong cuộc đời của chị, trong đó chị đã chọn thể hiện những ca khúc gắn liền với tên tuổi của mình, như: “Tình ca Tây Bắc”, “Chín bậc tình yêu”, “Em chọn lối này”, “Bài ca trên núi”, “Phiên chợ vùng cao”, “Gửi em ở cuối sông Hồng”, “Tình ca bên suối”... với sự kết hợp của NSND Nông Xuân Ái, ca sĩ Trọng Tấn, Giàng Hoa và tốp múa của Đoàn Nghệ thuật Bộ đội Biên phòng.

NSND Vi Hoa trong một tiết mục biểu diễn.

Nghỉ hưu nhưng không… nghỉ hát

Năm 2020 là năm mang tính “cột mốc” với Nghệ sĩ Nhân dân Vi Hoa, bởi chị phải chia tay với Đoàn Văn công Bộ đội Biên phòng để nghỉ hưu theo chế độ. Để đánh dấu sự kiện đáng nhớ này, chị đã kết hợp với đạo diễn, Nghệ sĩ Nhân dân Việt Hương thực hiện MV ca nhạc ấn tượng “Đời lính tôi yêu”.

Điều đặc biệt trong MV này, chị không chọn ca khúc về người lính biên phòng như thông thường mà lại chọn ca khúc “Nhà em ở lưng đồi” của Thiếu tướng, nhạc sĩ Đức Trịnh, Chủ tịch Hội Nhạc sĩ Việt Nam (thơ Lê Tự Minh).

Qua MV này, nữ nghệ sĩ không chỉ muốn tri ân những người lính biên phòng mà còn muốn tri ân quê hương Mộc Châu của mình. Chính vì thế mà toàn bộ cảnh quay được ê-kíp thực hiện ở Sơn La với những đồi chè xanh mướt, với đỉnh Pha Luông hùng vĩ.

Chia sẻ về MV này, nghệ sĩ Vi Hoa cho biết: “Còn gì hạnh phúc hơn khi đứng trên đỉnh Pha Luông chỉ tay xuống phía lưng đồi, nơi Vi Hoa đã sinh ra và lớn lên rồi ngân nga giai điệu “Nhà em ở lưng đồi/ Nơi chim rừng thánh thót/ Bầu trời xanh dịu ngọt/ Gió tràn về mênh mang...”.

Còn theo nữ đạo diễn, NSND Việt Hương thì việc chọn bài hát “Nhà em ở lưng đồi” là để nói về bản sắc văn hóa của quê hương nghệ sĩ Vi Hoa nhưng vẫn phát huy được giọng hát thiên phú, qua đó thể hiện tình quân dân như cá với nước, để tri ân quê hương và những người lính biên phòng.

Hơn 30 năm theo con đường ca hát, giờ đây nhận quyết định nghỉ hưu, NSND Vi Hoa chia sẻ, ban đầu thì có đôi chút bồi hồi, xao xuyến, tuy nhiên điều quan trọng với chị vẫn là được đón nhận sự yêu quý của khán, thính giả cũng như đồng đội yêu thương.

Và, chị cũng khẳng định rằng, là nghỉ hưu chứ cuộc đời nghệ thuật của mình vẫn chưa dừng lại. Với chị, đã là người nghệ sĩ khoác lên mình màu áo lính thì phải cống hiến cả đời cho người lính và khán giả. Còn khán giả, còn hơi thở là còn trách nhiệm mang lời ca tiếng hát làm đẹp cho đời.

“Chia tay, đó chỉ là về mặt hành chính còn tôi sẽ tiếp tục với con đường nghệ thuật của mình, trái tim vẫn ấm nóng, đầy nhiệt huyết và đam mê với công việc ca hát. Đó như là trách nhiệm xuyên suốt của người lính hát chúng tôi”, Nghệ sĩ Nhân dân Vi Hoa bộc bạch.

Cũng đã hơn 2 năm kể từ ngày chị ra MV “Đời lính tôi yêu” chia tay đời quân ngũ nhưng tôi chưa thấy lúc chị… dừng hát. Gần đây vẫn thấy chị tham gia biểu diễn trong các chương trình nghệ thuật phục vụ đồng bào, chiến sĩ nơi biên giới.

Thật đúng như khẳng định của chị, nghỉ hưu nhưng không… nghỉ hát. Có thể nói công việc canh giữ đất trời biên cương là nhiệm vụ vô cùng gian lao, vất vả, thậm chí hiểm nguy nhưng đó cũng là một trọng trách, một sứ mệnh vô cùng thiêng liêng và cao cả.

Lời ca tiếng hát sẽ như truyền thêm niềm tin, sức mạnh để người lính biên phòng chắc tay súng bảo vệ biên cương Tổ quốc. Và một trong những giọng ca được yêu thích và khó có thể thay thế chính là người con của dân tộc Thái - Nghệ sĩ Nhân dân Vi Hoa.