Cứ đến tháng 5, 6 dương lịch, khi cơn mưa đầu hè trút xuống, người Thái sinh sống tại bản Là, phường Chiềng Cơi lại nhộn nhịp đi bắt mối từ những ụ đất bay ra. Đây là thời điểm mối đực tìm mối cái giao phối sau đó chui vào tổ sinh nở. Lúc này, mối có hình dạng to, tròn béo nục nịch. Theo kinh nghiệm của bà con thì đây là lúc con mối chắc thịt nhất nên ăn rất ngon.
Để bắt được đàn mối hàng ngàn con đang bay, người dân ở đây lập tức tắt bớt điện trong nhà, chỉ để lại một bóng đèn ngoài sân để mối tập trung lại một chỗ. Sau đó, bà con dùng chậu hoặc xô nhựa chứa một ít nước dưới đáy chậu và đặt chậu nước dưới bóng đèn.
Mối tụ đến bóng đèn, rớt xuống chậu nước và ướt cánh nên không thể bay lên. Gặp những đàn mối lớn, người ta có thể thu được tới vài kg mối trong khoảng nửa giờ đồng hồ.
Những tổ mối này ở ngay gần nhà dân và thường rời tổ, cất cánh từng đàn trước những trận mưa lớn trong đêm tối.
Mối được đồng bào dân tộc Thái chế biến thành nhiều món ăn độc đáo như: mối rang, mối hấp, cháo mối, mối nấu cà đắng... nghe tưởng chừng như hơi rợn và kinh dị lắm nhưng những món ăn kể trên lại là "đặc sản" được nhiều du khách gần xa ưa chuộng và săn đón.
Mối được bắc lên chảo rang với nước mắm tạo nên một món ăn hấp dẫn với hương vị khó quên.
Chia sẻ về cách chế biến mối, anh Quàng Tuấn Anh, bản Là, phường Chiềng Cơi cho biết: “Trước khi chế biến, tôi thường dùng nước sạch rửa mối nhiều lần và vớt ra một cái rổ nhựa để cho ráo nước. Sau đó, tôi bắc chảo lên bếp chờ chảo nóng, rồi bỏ mối lên chảo, dùng đũa khuấy đều khoảng 10 phút để loại bỏ cánh mối. Khi thấy mối rụng hết cánh, đổ ra rổ nhỏ để lọc lấy thân con mối, rồi mới bắt đầu chế biến thành các món ăn khác nhau tùy theo sở thích của mỗi người".
"Thông thường, tôi hay chế biến món mối rang. Khi rang mối, không nên dùng dầu ăn, bởi bản chất mối đã có một lượng dầu tiết ra, chỉ cần bỏ chút nước mắm và gia vị là được. Lúc mối sắp chín thường nghe thấy tiếng nổ lẹt đẹt nho nhỏ phát ra từ chảo và tỏa ra một mùi thơm quyến rũ, ngào ngạt giống như mùi thơm của món cào cào rang vậy”, anh Tuấn Anh thông tin thêm.
Món mối rang luôn được đồng bào dân tộc Thái ưa chuộng dùng để tiếp đón khách quý.
Với những ai đã từng một lần thưởng thức món “mối rang” ở Sơn La chắc chắn sẽ nhớ mãi cảm giác giòn tan, hương vị rất độc đáo, hòa cùng cảm giác tê tê gây kích thích, khiến thực khách bỏ qua nỗi sợ hãi ban đầu mà không thể ngừng đũa.
Mối thường được bà con dân tộc Thái ở TP. Sơn La bày bán ở khu chợ cóc, chợ Nong Đúc, bán với giá từ 40.000 – 50.000 đồng/lạng. Du khách có thể mua về làm quà biếu bạn bè và người thân, để cùng nhau thưởng thức món ăn kinh dị, độc lạ của người Thái Tây Bắc.
