Không ít điều thú vị, bất ngờ trong cuốn sách xoay quanh những nghiên cứu cẩn trọng, chi tiết đang chờ bạn đọc, nhất là sinh viên y khoa khám phá.

Bổ sung khoảng trống

Theo GS.TS.NGND Lê Gia Vinh, Phó Chủ tịch - Tổng Thư ký Tổng hội Y học Việt Nam, trên thế giới, việc nghiên cứu cấu tạo bộ xương người đã được đề cập đến từ hàng ngàn năm nay.

Ở nước ta, việc nghiên cứu bộ xương người Việt Nam cũng đã được tiến hành từ những năm 30, 40 của thế kỷ trước với các công trình nghiên cứu của A. Chemin, A.Bigot, L. Cadière, Đỗ Xuân Dục, Phạm Biểu Tâm, đặc biệt là những công trình xuất sắc của Pierre Huard và Đỗ Xuân Hợp, tiêu biểu là tác phẩm “Morphologie humaine et anatomie artistique” (Hình thái người và giải phẫu mỹ thuật) đã được giải thưởng Testut của Viện Hàn lâm Y học Pháp (1949).

Sau năm 1954, GS Đỗ Xuân Hợp đã cùng các học trò tiếp tục nghiên cứu về giải phẫu cơ thể nói chung và bộ xương Việt Nam nói riêng làm cơ sở cho các ứng dụng trong y học và cho nhiều ngành khoa học liên quan.

Tuy nhiên, sách nghiên cứu chuyên sâu về bộ xương người được soạn thảo bằng tiếng Việt thì vẫn chưa có nên để lại khoảng trống lớn về lĩnh vực này.

Cuốn sách “Bộ xương người nói với chúng ta điều gì” của PGS.TS Nguyễn Lân Cường, học trò của GS Đỗ Xuân Hợp, xuất hiện dịp này đã góp phần bổ sung vào khoảng trống ấy cùng “sứ mệnh” quan trọng của ngành cổ nhân học - “một ngành của nhân học nghiên cứu nguồn gốc loài người và chủng tộc, dựa vào những tư liệu xương nằm trong lòng đất không phụ thuộc vào mức độ cổ của nó” (Theo nhà nhân học G.F.Debec).

Chính cổ nhân học giúp các nhà nghiên cứu tìm hiểu nhiều mặt của cư dân cổ như: Hình dạng, tầm vóc, giới tính, tuổi tác, bệnh lý, tỉ lệ tử vong, phương thức mai táng, phong tục tập quán, mật độ phân bố cư dân, sự hình thành và phân bố các loại hình chủng tộc...

“Tuy đã ngoài tuổi 80, PGS.TS Nguyễn Lân Cường vẫn biên soạn nên cuốn sách “Bộ xương người nói với chúng ta điều gì” làm tài liệu tham khảo rất hữu ích cho sinh viên các ngành y sinh học. Cuốn sách cũng hết sức cần thiết và kịp thời, đáp ứng yêu cầu của các nhà nghiên cứu cổ nhân học, của các cán bộ bảo tàng, ngành hình sự…”, GS.TS.NGND Lê Gia Vinh nhận xét.

Đồ sộ và hữu ích

Cuốn sách 'Bộ xương người nói với chúng ta điều gì?' vừa mới ra mắt độc giả. Ảnh: Bình Thanh.

Cuốn sách “Bộ xương người nói với chúng ta điều gì” khá đồ sộ khi dày tới hơn 550 trang và được in khổ lớn: 20,5 x 29,5cm. Nội dung cuốn sách bố cục làm 6 phần chính, trong đó riêng phần I được dành tới hơn 200 trang để giới thiệu về bộ xương người.

Các phần còn lại nghiên cứu về cổ bệnh lý, những thương tổn trên xương, răng và biến dạng do nhân tạo; xác định tuổi và giới tính; nghiên cứu di cốt người trên công trường khai quật khảo cổ học; nghiên cứu di cốt người trong phòng thí nghiệm, những đặc điểm thống kê và một vài phương pháp nghiên cứu so sánh các tập hợp sọ cổ, sọ hiện đại.

Ngoài ra, cuối sách còn có phần phụ lục chi tiết về 9 bảng chuyên ngành cũng như thống kê thuật ngữ giải phẫu về xương người Việt - Latinh (các hình trong sách)…

Các chuyên gia khảo cổ đã đánh giá rất cao sự hữu ích của cuốn sách đối với người làm công tác khảo cổ. “Có thể coi cuốn sách là giáo trình giúp cho công tác khảo cổ học và các chuyên ngành liên quan. Với các nhà khảo cổ học trẻ, trong quá trình khai quật, khi phát hiện được xương có thể dựa vào cuốn này để xác định giới tính, lứa tuổi…”, TS Nguyễn Việt, Giám đốc Trung tâm Tiền sử Đông Nam Á nói.

Cùng với các thông tin khoa học hữu ích, trong cuốn sách này còn có đến gần 400 hình vẽ chi tiết về xương. Cầm cuốn sách trên tay, đạo diễn, họa sĩ, NSND về phim hoạt hình Nguyễn Hà Bắc bày tỏ: “Tôi rất xúc động khi xem cuốn sách đồ sộ này vì sự làm việc kỹ lưỡng cũng như tác giả tự minh họa nhiều bức hình rất thanh thoát, đẹp, chất tạo hình hay.

Vì vậy, cuốn sách “Bộ xương người nói với chúng ta điều gì” không chỉ cung cấp các thông tin khoa học, mà còn nói cả với độc giả về nghệ thuật tạo hình”.

Chia sẻ thêm về cuốn sách, PGS.TS Nguyễn Lân Cường cho biết, bản thảo cuốn sách hoàn thành năm 1995, nhưng các năm sau đó ông được làm việc ở các trường đại học ở Pháp, Đức… nên đã bổ sung được nhiều tài liệu bổ ích.

Đặc biệt, gần 400 bức vẽ do chính ông thực hiện đã tiêu tốn khá nhiều công sức và đó cũng chính là lý do đến giờ cuốn “Bộ xương người nói với chúng ta điều gì” mới được ra mắt bạn đọc.

“Sau 50 năm công tác trong ngành cổ học, may mắn được trực tiếp tham gia nhiều công trường khai quật từ năm 1965 tới nay và trực tiếp nghiên cứu di cốt người trong phòng thí nghiệm, chúng tôi mạnh dạn biên soạn cuốn sách này với mong muốn giúp đỡ cho các nhà nghiên cứu, sinh viên, cán bộ văn hóa ở địa phương để xử lý bước đầu di cốt người cổ được phát hiện trên công trường khai quật khảo cổ học và tiến hành nghiên cứu sơ bộ trong phòng thí nghiệm.

Chúng tôi cũng rất mong muốn cuốn sách này sẽ là cẩm nang về hình vẽ cho các sinh viên trường đại học y khoa, đặc biệt là những người đi sâu nghiên cứu về xương và hình thái răng, hàm, mặt”, PGS.TS Nguyễn Lân Cường tâm huyết chia sẻ.