Sống lay lắt trên đường phố
Dưới cái nóng ngột ngạt giữa trưa hè, mùi hôi thối bốc lên xung quanh một bãi rác nằm ở thành phố San Pedro Sula. Người dân xung quanh có vẻ chẳng mảy may bận tâm đến điều này. Tất cả những gì họ chờ đợi là chiếc xe tải chở rác, mang theo những phế liệu có thể bán được.
Đứng phía xa là hai người đàn ông trẻ, ăn mặc chỉnh tề, chân đi giày Nike Cortez trong khi cổ và tay đeo dây chuyền và nhẫn vàng sáng bóng dưới ánh nắng. Là người quản lý bãi rác, cả hai đều là thành viên của băng đảng Mara Salvatrucha (MS13), băng đảng tội phạm làm chủ những bãi rác lớn nhỏ trên khắp Honduras.
Những người này có nhiệm vụ quản lý trật tự ở bãi rác, bán vé với giá khoảng 1.000 Lempira (khoảng 950.000 đồng) cho những ai muốn lục tìm phế liệu.
MS13 có cơ chế hoạt động biệt lập, sở hữu các luật lệ, quy tắc và đánh thuế theo cách riêng. Băng đảng cũng tham gia vào hoạt động buôn bán ma túy, vũ khí xuyên biên giới. Các nhà lãnh đạo hàng đầu của MS13 đều bị săn lùng và truy nã bởi Chính phủ Honduras và Mỹ. Riêng “Porky”, thủ lĩnh của MS13, được treo thưởng 100.000 USD sau khi trốn thoát khỏi nhà tù lớn nhất Honduras.
Dưới sự cai trị của Porky, MS13 đã trở thành băng đảng tội phạm có mạng lưới hoạt động rộng lớn. Các thành viên có độ tuổi trải dài từ thanh niên đến trung niên nhưng sẵn sàng chiến đấu đến chết vì tổ chức. Là một trong những người đàn ông quyền lực nhất Honduras, Porky đã từ một cậu bé sống lay lắt trên đường phố San Pedro Sula thành thủ lĩnh của đế chế tội phạm hùng hậu.
Porky, tên thật là Alexander Mendoza, 42 tuổi, bỏ nhà đi bụi năm lên 10 tuổi. Sống trên đường phố San Pedro Sula, Porky hợp tác với những đứa trẻ đường phố khác để lấy trộm ví và đồng hồ của những người giàu có trong trung tâm thành phố.
Chúng bán lấy tiền mua một loại dung môi dùng để pha loãng sơn. Khi hít chất dung môi này, con người có thể sinh ra ảo giác. Đó là thứ ma túy rẻ tiền nhất mà Porky và bạn bè khi ấy có thể kiếm được.
Sống vạ vật trên đường phố, nhóm không có mục tiêu xa xôi mà chỉ mong có thể ăn cắp thành công ngày qua ngày. Tình cờ, vào một đêm mưa, Porky tìm chỗ trú trong một tòa nhà bỏ hoang và vô tình bắt gặp một nhóm tội phạm. Những thanh niên này mặc áo sơ mi, đi giày Nike, đeo vàng trên tay và cổ. Họ rủ rê Porky hút cần sa và cậu bé không từ chối.
Những thanh niên này là người Honduras từng sống tại bang California, Mỹ. Năm 1985, họ thành lập băng nhóm MS13. Họ bị tòa án Mỹ bỏ tù vì hoạt động phạm pháp. Sau khi mãn hạn, họ bị trục xuất về Honduras.
Sau đêm mưa, Porky quyết định gia nhập MS13 và trở thành tay sai cho thủ lĩnh Indio, một người đàn ông có tài sửa chữa vũ khí. Chính Indio đã truyền thụ cho Porky những kỹ năng như làm sạch và sửa chữa súng ngắn, chế tạo phụ tùng thay thế từ ống thép, vỏ súng ngắn… Những vũ khí mới được đem bán với giá cao.
Trong khi hướng dẫn Porky chế tạo súng, Indio kể những câu chuyện về MS13. Thời điểm này, băng nhóm xã hội đen khét tiếng nhất Honduras là Barrio 18, cầm đầu bởi Nahum Medina, bí danh là Tacoma. Nhóm chuyên bắt cóc, tống tiền, buôn bán ma túy, buôn người và cờ bạc.
Khi MS13 bắt đầu hoạt động tại Honduras, Barrio 18 đã sát hại Sored, một thành viên băng để dằn mặt. Không ngồi im, MS13 đã trả thù bằng cách bắn chết Pirata, thành viên Barrio 18. Các cuộc tấn công đẫm máu giữa hai băng đảng vẫn tiếp tục đến ngày nay.
MS13 mở rộng địa bàn hoạt động khắp San Pedro Sula. Họ tuyển mộ thêm nhiều trẻ em trai, thanh thiếu niên nghèo trong các trường học trong khu vực. Đến năm 1994, khu vực Tercera Calle ở trung tâm thành phố trở thành vùng bất khả xâm phạm do MS13 kiểm soát.
Indio bị giết vào năm 1997. Khi đang làm việc, một thành viên của Barrio 18 đã lén lút đột nhập vào địa bàn của MS13 và bắn chết thủ lĩnh. Sau khi chôn cất cho Indio, Porky quyết tâm trả thù. Nhưng trong thế giới băng đảng, giết kẻ thù cũng giống như ghi bàn và bàn thắng chỉ được tính nếu bạn có một đội.
Sau cái chết của Indio, MS13 là tập hợp các bè phái riêng lẻ không có sự lãnh đạo tập trung. Họ tiếp tục mở rộng chiến đấu, thu thập hàng chục nhóm nhỏ hơn vào hệ thống phân cấp ngang với nhiều thủ lĩnh nắm giữ những quyền lực khác nhau.
Để chống lại sự mở rộng của các băng nhóm tội phạm, Chính phủ Honduras cho phép cảnh sát thành lập Đội tử thần gồm những sĩ quan dày dạn kinh nghiệm để xử lý các băng đảng. Đêm ngày 17/5/2004, một vụ hỏa hoạn đã xảy ra tại một nhà tù cũ ở thành phố San Pedro Sula khiến 107 người đàn ông bị thiêu chết. Tất cả đều là thành viên của MS13 nhưng hung thủ là Đội tử thần hay Barrio 18 thì vẫn là ẩn số.
Ông vua bãi rác
Đó là khoảng thời gian khó khăn đối với MS13 và các băng đảng nói chung ở Honduras. Sau đám cháy, MS13 nhận thấy cần được tổ chức tốt hơn, chặt chẽ hơn để không có nguy cơ bị phá hủy. Cùng lúc này, Porky chính thức lên nắm quyền, trở thành thủ lĩnh băng đảng; đồng thời đánh dấu sự khởi đầu cho thời kỳ tăng trưởng nhanh chóng.
Hạn chế giết chóc, MS13 mở rộng sang lĩnh vực tống tiền, làm lung lay các doanh nghiệp lớn trong lĩnh vực giao thông vận tải, thực phẩm và đồ uống. Họ đã thỏa thuận với các tập đoàn lớn, các đại lý nhỏ để nắm quyền kênh phân phối. Dưới áp lực ngầm của MS13, các doanh nghiệp buộc phải đồng ý với những điều khoản do băng nhóm cung cấp.
Đặc biệt, dưới sự chỉ huy của Porky, MS13 đã thỏa thuận với các công ty rác tái chế ở San Pedro Sula. Thời điểm đó, khu đất El Ocotillo, thuộc quyền quản lý của chính quyền thành phố San Pedro Sula, được quy hoạch thành bãi rác do Công ty Sulambiente điều hành. Theo quy định, người dân không được tự tiện ra vào bãi rác lục tìm phế liệu. Việc thu gom rác thải, vận chuyển và tái chế do Công ty Sulambiente phụ trách.
Tuy nhiên, MS13 đã ngầm tạo áp lực để chiếm quyền điều hành của Sulambiente. MS13 sẽ bán vé tháng cho những người thu gom rác. Sau đó, người dân phải bán lại phế liệu với giá rẻ mạt cho MS13 nhưng băng đảng lại bán gia cao cho Sulambiente. Thỏa thuận kéo dài 14 năm, bắt đầu từ 2014.
Bằng chứng lũng đoạn thị trường của MS13 được đưa ra vào năm 2015, khi Chính phủ Honduras thực hiện cuộc tấn công lớn, gọi là Chiến dịch tuyết lở, nhắm vào băng đảng này. Hàng chục vũ khí hạng nặng và hóa chất nguy hiểm đã bị thu giữ. Theo các công tố viên, MS13 đã sản xuất nhiều loại ma túy tổng hợp cho các băng đảng Colombia thông qua trung gian là David Elias Campbell.
Cuộc điều tra cũng lật tẩy nhiều doanh nghiệp có liên kết hoặc được quản lý trực tiếp bởi MS13 như các tiệm giặt là, đại lý xe hơi, quán bar, công ty vận tải, công ty taxi, phòng thí nghiệm, thậm chí là bệnh viện và phòng khám. Nhà chức trách cũng thu giữ 575.000 USD tiền mặt và 220.000 USD từ tài khoản ngân hàng của MS13. Tại Honduras, đây là số tiền khổng lồ. Tuy nhiên, trong chiến dịch truy bắt, không ai tiết lộ về thân phận của ông trùm băng đảng Porky.
Đến năm 2018, cảnh sát Honduras đã phối hợp với Cục Phòng chống ma túy Mỹ (DEA) bắt Nery Lopez Sanabria, trợ thủ đắc lực của Porky sau cuộc điều tra kéo dài 2 năm. Hay tin, Porky đã lập kế hoạch sát hại Nery để bịt đầu mối.
Khi Nery được đưa đến nhà tù El Pozo, Porky đã mua chuộc giám đốc nhà tù để tiến hành vụ giết người từ bên trong. Ngày 6/10/2018, trên đường đi hỏi cung, Nery bị tấn công bởi 5 thanh niên lạ mặt. Nhóm này khống chế quản giáo, dùng súng bắn nhiều phát vào Nery. Dù nạn nhân đã ngã xuống, nhóm vẫn đâm 14 nhát vào thi thể rồi biến mất.
Những tưởng cái chết của Nery có thể bịt đầu mối tuy nhiên, cảnh sát đã thu giữ một cuốn sổ quan trọng tại nơi ở của nạn nhân. Cuốn sổ do Nery tự tay ghi chép có đầy đủ, chi tiết về cách thức hoạt động của MS13 và những đường dây buôn bán ma túy. Trong đó cũng chứng minh Porky chính là thủ lĩnh cấp cao của MS13. Porky và MS13 cũng cầm đầu đường dây di dân từ Honduras sang Mexico rồi vượt biên vào Mỹ.
Cuộc đào tẩu liều lĩnh
Ba tháng sau cái chết của Nery, Porky bị bắt và tạm giam tại nhà tù Tamara trước khi xét xử. Tuy nhiên, đến ngày 13/2/2020, khi Porky bị dẫn giải từ nhà tù đến thành phố El Progreso, cách San Pedro Sula khoảng 28km để tham dự phiên tòa. Hắn ta đã không được áp tải bằng trực thăng theo khuyến cáo của DEA mà di chuyển bằng xe cảnh sát nhưng cơ quan điều tra không được thông báo về việc này.
Bè phái của Porky được cho là chia thành hai nhóm. Một nhóm giả danh cảnh sát để áp giải Porky, nhóm còn lại mặc đồ đen và bảo vệ một nhân chứng. Khi Porky bước vào tòa án El Progreso, những người mặc đồ đen lập tức chĩa súng, nã đạn về phía cảnh sát trong khi những người đóng giả cảnh sát cũng rút súng bắn chết 4 viên chức tòa án. Hai tên trong nhóm xốc nách Porky chạy như bay ra xe hơi rồi biến mất. Khi cơ quan điều tra đến nơi, hiện trường chỉ còn lại những xác chết cùng vỏ đạn, máu me vương vãi.
Sau khi trốn thoát, Porky được đưa vào danh sách 10 kẻ đào tẩu bị truy nã gắt gao nhất của Cục Điều tra Liên bang Mỹ (FBI); đồng thời nằm trong danh sách truy nã đỏ của Cục Phòng chống ma túy Mỹ (DEA) và Văn phòng Điều tra, Bộ An ninh nội địa Mỹ (HIS).
Có nguồn tin cho rằng, Porky đã chạy sang Colombia và được bảo vệ bởi những băng đảng tội phạm khét tiếng nước này. Còn tại Honduras, băng đảng MS13 hiện nay vẫn đang chiếm quyền kiểm soát các bãi rác lớn nhỏ trên cả nước.
