Đây là bước chuyển mang tính chiến lược, phù hợp với bối cảnh mới, khi các vấn đề về mức sinh, già hóa dân số, chất lượng nguồn nhân lực đang đặt ra trong bối cảnh mới.
Thành tựu lớn, nhưng thách thức không nhỏ
Tại buổi Lễ mít tinh hưởng ứng Ngày Dân số Việt Nam năm 2025, Thứ trưởng Bộ Y tế Đỗ Xuân Tuyên đã nhấn mạnh, sau nhiều thập kỷ thực hiện chính sách kế hoạch hóa gia đình, Việt Nam đã đạt được những kết quả rất quan trọng. Từ chỗ mỗi phụ nữ sinh trung bình 6–7 con, đến nay tổng tỷ suất sinh đã giảm mạnh.
Theo thống kê năm 2024, mức sinh trung bình của cả nước giảm còn 1,91 con/phụ nữ, mức thấp nhất trong lịch sử. Năm 2025, mức sinh tăng nhẹ lên 1,93 con/phụ nữ, song vẫn chưa đạt mức sinh thay thế là 2,1 con/phụ nữ. Chất lượng dân số từng bước được nâng cao, tuổi thọ bình quân của người Việt Nam đạt khoảng 74,7 tuổi. Tuy nhiên, số năm sống khỏe mạnh chỉ vào khoảng 65 năm, cho thấy những thách thức lớn trong chăm sóc sức khỏe, nâng cao thể lực và chất lượng cuộc sống của người dân.
Chủ đề Ngày Dân số Việt Nam năm 2025 (26/12) là “Đầu tư cho công tác dân số là đầu tư cho phát triển bền vững”, khẳng định rõ quan điểm: đầu tư cho dân số là đầu tư cho tương lai – cho từng em bé được sinh ra khỏe mạnh, cho mỗi người lao động được học tập, cống hiến và cho mỗi người cao tuổi được sống vui, sống khỏe, sống có ích.
Một trong những thách thức hiện nay của công tác dân số là mức sinh giảm sâu. năm 2025, cả nước có 11 tỉnh, thành phố có mức sinh thấp, dưới 2 con/phụ nữ. Theo ông Lê Thanh Dũng, Cục trưởng Cục Dân số (Bộ Y tế), nguyên nhân chủ yếu xuất phát từ áp lực chi phí nuôi dạy con, nhà ở, việc làm, giáo dục ngày càng lớn, đặc biệt tại các đô thị.
Nhiều cặp vợ chồng trẻ trì hoãn kết hôn, sinh ít con, thậm chí không muốn sinh con, làm gia tăng tốc độ già hóa dân số và ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng nguồn nhân lực trong tương lai. Bên cạnh đó, tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh vẫn diễn biến phức tạp. Năm 2024, tỷ số giới tính khi sinh của cả nước ở mức 111,4 bé trai/100 bé gái.
Riêng tại Cao Bằng thuộc nhóm có tỉ số giới tính khi sinh từ 109 - 112 trẻ trai/100 trẻ gái. Nếu không có giải pháp quyết liệt, tình trạng dư thừa nam giới trong tương lai sẽ kéo theo nhiều hệ lụy xã hội.
Ngoài ra, sự chênh lệch về thể lực, tầm vóc, khả năng tiếp cận dịch vụ y tế và giáo dục giữa miền núi và đồng bằng, nông thôn và đô thị còn rõ nét. Cao Bằng là địa bàn rộng, dân cư phân bố không đồng đều, nhiều khu vực vùng sâu, vùng xa khiến việc tiếp cận các dịch vụ y tế, dân số còn gặp không ít khó khăn.
Mở hướng đi mới cho công tác dân số, chung tay vì sự phát triển bền vững
Những năm qua, công tác dân số trên địa bàn tỉnh Cao Bằng được triển khai gắn chặt với phát triển kinh tế – xã hội. Tỉnh đã quán triệt, thực hiện đầy đủ các chỉ thị, nghị quyết của Trung ương và địa phương.
Ngành y tế tỉnh đã phối hợp chặt chẽ với các cấp, các ngành, tổ chức đoàn thể triển khai đa dạng các hoạt động truyền thông, thay đổi hành vi; tuyên truyền bình đẳng giới; giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh; phòng, chống tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống; chăm sóc sức khỏe sinh sản, sức khỏe người cao tuổi; khám sức khỏe trước khi kết hôn…
Công tác chăm sóc sức khỏe người cao tuổi tiếp tục được quan tâm, triển khai hiệu quả theo Chương trình chăm sóc sức khỏe người cao tuổi giai đoạn 2021–2030, chú trọng quản lý sức khỏe và khám sàng lọc định kỳ.
Năm 2025, các chỉ tiêu dân số cơ bản đạt kết quả tích cực: tỷ lệ tăng dân số tự nhiên 0,84%; tuổi thọ trung bình 72,2 tuổi; số người mới thực hiện biện pháp tránh thai hiện đại 26.355 người; tỷ lệ sàng lọc trước sinh đạt và vượt kế hoạch đề ra.
Đặc biệt, đầu tháng 12/2025, Quốc hội khóa XV đã thông qua Luật Dân số, tạo hành lang pháp lý đồng bộ, toàn diện cho công tác dân số trong giai đoạn mới, đáp ứng yêu cầu chuyển trọng tâm sang “dân số và phát triển”.
Nâng cao chất lượng DS trong tình hình mới đang đặt ra nhiều cơ hội và thách thức. Công tác dân số không chỉ là nhiệm vụ của riêng ngành y tế mà là sự nghiệp của toàn xã hội. Khi mỗi gia đình, cộng đồng cùng nâng cao nhận thức và hành động thiết thực, công tác dân số mới thực sự phát huy hiệu quả, góp phần xây dựng một xã hội phát triển bền vững.
