Rút ngắn thời gian có bằng cao đẳng
2 năm gần đây, nhiều trường cao đẳng rầm rộ quảng cáo tuyển sinh chương trình 9+ với rất nhiều ưu điểm như rút ngắn thời gian học tập, giảm chi phí đào tạo và cam kết khi ra trường sẽ có việc làm ngay.
Hệ đào tạo này dành cho học sinh tốt nghiệp THCS đi theo con đường học nghề với chương trình học văn hóa THPT và trung cấp trong thời gian đầu. Sau khi có bằng trung cấp, các em sẽ liên thông lên cao đẳng với thời gian học tập tổng cộng 4 năm là tốt nghiệp.
Như vậy, các em ra trường khi chỉ mới 19 tuổi, có trình độ cao đẳng và tham gia thị trường lao động. So với học sinh tốt nghiệp THPT rồi mới học cao đẳng thì hệ đào tạo 9+ rút ngắn được từ 1 - 2 năm học. Chương trình học này được cho là giảm thiểu chi phí học tập.
Tuy nhiên, theo chuyên gia, việc rút ngắn thời gian học khó bảo đảm được chất lượng nguồn nhân lực. Học sinh tốt nghiệp hệ cao đẳng khi chỉ với 19 tuổi đã tham gia thị trường lao động sẽ khiến nhiều người phải đặt dấu hỏi về “độ chín” của các em.
TS Lê Viết Khuyến – Phó Chủ tịch Hiệp hội Các trường đại học, cao đẳng Việt Nam chỉ ra, trước đây, để đào tạo ra một loại chức danh nhân lực cụ thể thì đòi hỏi chỉ cần đào tạo ở trình độ trung học là đủ. Nhưng hiện nay do mặt bằng của xã hội, khoa học và công nghệ của đất nước đã được nâng cao hơn nên phải nâng trình độ của nhân lực đó lên cao đẳng.
Rõ ràng, việc nâng chuẩn trình độ đào tạo này là cần thiết nhưng khi triển khai nâng cấp các trường ở Việt Nam, cơ quan quản lý Nhà nước và các cơ sở đào tạo thường mắc phải sai lầm. Nhất là khi nâng chuẩn trình độ đào tạo lên nhưng vẫn giữ nguyên đẳng cấp (tên gọi cũ) của cơ sở đào tạo thì sẽ gây thiệt thòi cho người học.
Ví dụ, học sinh học một chương trình nào đó phải được công nhận đạt cấp độ cao đẳng. Nhưng chương trình đó được thực hiện tại các trường trung cấp, thì mọi người vẫn mặc định người đó chỉ tốt nghiệp hệ trung học, chứ không phải hệ cao đẳng.
Ngược lại, khi trình độ người lao động đa số chỉ cần đạt trung học nghề là đủ. Nhưng nếu cơ quan quản lý lại ồ ạt nâng các trường trung cấp nghề lên thành cao đẳng, trong khi chương trình vẫn không thay đổi đáng kể theo chuẩn sẽ dẫn tới tình trạng đào tạo “siêu tốc”. Ví dụ như trường hợp đang gặp, “tốt nghiệp trung học cơ sở, học 3 năm có bằng cao đẳng, nhận danh hiệu kỹ sư thực hành”.
Do đó cần phải làm rõ, khi nâng trình độ học vấn của chương trình đào tạo thì cần song song thực hiện nâng đẳng cấp của trường, cấp độ đào tạo lên để bằng tốt nghiệp phù hợp với trình độ đào tạo.
Còn nếu chỉ cố gắng chạy theo “mốt” lên cao đẳng để “câu kéo” người học, nhưng không bảo đảm thời gian đào tạo và nội dung học cần thiết thì đương nhiên sẽ ảnh hưởng đến chất lượng của nguồn nhân lực.
“Việc đưa học sinh tốt nghiệp THCS lên đào tạo từ 3 - 3,5 năm, rồi cấp một loạt bằng cấp, tạo ra nguồn nhân lực “rởm”. Như vậy chẳng khác nào làm méo mó nguồn nhân lực khi rút ngắn thời gian, cô gọn chương trình...” - TS Lê Viết Khuyến nhấn mạnh.
Cần đào tạo nghề song song với học văn hóa
Theo ông Trần Đức Cảnh - chuyên gia giáo dục Hoa Kỳ: Cao đẳng ở Mỹ và các nước đào tạo 2 - 3 năm, cấu trúc chương trình phổ biến là 2+2 hoặc 2+3. Sau hai năm đầu, người học được cấp bằng cao đẳng và có thể đi làm. Nếu tiếp tục học lên đại học, người học sẽ được trường đại học công nhận 2 hoặc 1 năm chương trình đã học.
Như vậy, chương trình cao đẳng 2 - 3 năm ở các nước như hệ cao đẳng của Việt Nam trước đây có thể liên thông trực tiếp lên đại học. Khi đó chương trình 2 năm hay 3 năm (tín chỉ/môn) của cao đẳng được cấu trúc và công nhận tương đương với bậc đại học khi liên thông.
Khi trường đã có kiểm định chất lượng và công nhận thì việc liên thông giữa các đại học và cao đẳng phải xem là việc đương nhiên. Còn trường nhận sinh viên hay không là tùy thuộc vào tiêu chí và chuẩn của mỗi trường.
Nhưng theo cấu trúc chương trình cao đẳng và đại học hiện nay thì rất khó hay không thể liên thông. Vì cao đẳng hướng theo hệ nghề, không tương đương với trình độ 2 hay 1 năm đại học nói trên.
Ông Cảnh cho rằng, chương trình cao đẳng rất thực tiễn và hiệu quả kinh tế không riêng ở Việt Nam mà cả thế giới từ trước đến nay. Hệ đào tạo này cung cấp nguồn lực có trình độ kỹ thuật, chuyên môn cấp dưới bậc đại học. Riêng với nền kinh tế Việt Nam trong giai đoạn hiện nay, nhu cầu đào tạo cấp học này rất lớn, cũng như khả năng nâng cấp trình độ lâu dài của người học.
Cũng theo chuyên gia Trần Đức Cảnh, ở các nước họ phân biệt giáo dục đại học và đào tạo nghề rất rõ. Nếu là nghề thì không thể liên thông lên cao đẳng hay đại học. Chương trình đạo tạo nghề, chuyên môn thì có nhiều cấp khác nhau, có thể từ 3 tháng đến 2 năm, tùy theo nhu cầu công việc và của người học.
Còn việc phân luồng sau trung học cơ sở là hoàn toàn hợp lý. Quan trọng là nó đáp ứng nhu cầu đào tạo nghề song song với học văn hóa trong cùng chương trình, hiệu quả trong việc phát triển nguồn nhân lực cho từng cấp học.
Điều này bảo đảm rằng, học sinh tốt nghiệp trung học nghề/ kỹ thuật vẫn đạt trình độ văn hóa để có thể tiếp tục học lên cao đẳng hay đại học theo hướng giáo dục mở, chứ không bị “mắc kẹt” ở hệ nghề. Như vậy mới tạo động lực cho việc theo học hệ trung học nghề/ chuyên môn, và hướng phát triển lâu dài của người học.
Một phụ huynh chia sẻ: Khi các em mới 19 tuổi đã được cho là tốt nghiệp hệ cao đẳng sẽ khiến nhiều cha mẹ lo lắng. Việc tiết kiệm thời gian và chi phí học như quảng cáo không đáng ngại bằng chuyện các em tham gia vào thị trường lao động khi chưa đến “độ chín”. Thời gian học tập đó đã đủ để các em tiếp thu kiến thức, đủ vững vàng chỉ sau 4 năm tốt nghiệp lớp 9 đã đi làm?
Thực tế, cũng chưa có nhiều tấm gương trong việc học hết chương trình này đã thành công trong sự nghiệp để các em noi theo. Trong khi hầu hết người Việt vẫn ưu tiên bằng cấp, bởi đó mới là thời gian được đào tạo bài bản, quy mô giúp tích lũy kiến thức trước khi ra trường.
