 |
| Di tích lèn Hai Vai nằm ở xã Minh Châu (huyện Diễn Châu, Nghệ An) là quần thể 2 núi đá vôi tự nhiên khổng lồ gồm: Ngọn lớn là Lưỡng Kiên Sơn (lèn Hai Vai), ngọn nhỏ gọi là Hổ Lĩnh Sơn (lèn Một Vai). |
 |
| Ngọn lớn nằm cạnh Quốc lộ 7 có chiều dài khoảng 200m, nơi rộng nhất khoảng 120m, nơi cao nhất khoảng 141m. Ngọn này có cấu tạo ở giữa nhô lên cao, 2 bên thấp dần nhưng cân đối như vai người. Người dân địa phương lấy tên lèn Hai Vai gọi chung cho cụm di tích, danh thắng này. |
 |
| Năm 1964, nơi đây được các nhà khảo cổ học phát hiện xương người hóa thạch, một số công cụ bằng đá và nhiều bình gốm. Đến năm 1971, Viện Khảo cổ học phối hợp một số đơn vị khảo sát, nghiên cứu tại lèn và phát hiện thêm một số hiện vật từ thời văn hóa Phùng Nguyên cách đây hơn 4.000 năm. |
 |
| Cuối tháng 2/2024, trong quá trình thi công dự án Đường dây điện 500KV Quảng Trạch - Quỳnh Lưu, Công ty TNHH Trung Việt Hưng (trụ sở tại TP Vinh, Nghệ An) đã đào múc đất đá trái phép tại khu vực chân lèn Hai Vai để đắp đường với khối lượng hơn 380m3. |
 |
| UBND huyện Diễn Châu kết luận, việc này làm huỷ hoại, thay đổi yếu tố gốc cấu thành Di tích lịch sử văn hóa và danh lam thắng cảnh cấp quốc gia lèn Hai Vai, vi phạm Luật Di sản 2009 và Luật Khoáng sản 2010. |
 |
| Nhiều cây cối lớn mọc sát chân lèn đã bị doanh nghiệp múc đi. Một số vị trí bị máy xúc đào dài hơn 10m, rộng khoảng 3m, cao hơn 1m. |
 |
| Với những vi phạm này, UBND huyện Diễn Châu đề nghị các cơ quan chức năng xử phạt hành chính Công ty TNHH Trung Việt Hưng 180 triệu đồng; buộc khôi phục lại hiện trạng ban đầu của di tích, phục hồi môi trường khu vực đã khai thác, đưa khu vực khai thác về trạng thái an toàn. |
 |
| Đến nay, đa số các điểm bị đào đã được hoàn trả mặt bằng, tuy nhiên một vài vị trí sát chân lèn vẫn còn những ụ đất cao, chưa được san gạt. |
 |
| Theo người dân địa phương, khu vực lèn Hai Vai trước đây là rừng cây rậm rạp, hoang vu. Trên lèn có nhiều hang động sâu, với những khối thạch nhũ có hình thù kỳ lạ. Trong giai đoạn từ 1930 - 1945, lèn đá này trở thành nơi trú ẩn của nhiều cán bộ cách mạng. |
 |
| Năm 1994, lèn Hai Vai được Nhà nước công nhận là Di tích lịch sử văn hóa và Danh lam thắng cảnh cấp quốc gia. Sau khi được xếp hạng, người dân địa phương kỳ vọng di tích sẽ được bảo vệ, tôn tạo để thu hút du khách. |
 |
| Thế nhưng, trải qua hơn 30 năm, di tích này vẫn chưa được cắm mốc để bảo vệ, khiến nơi đây nhiều lần bị xâm phạm. Trong khi đó, lèn Một Vai phần nào phát huy được giá trị, khi sát chân núi có chùa Cổ Am nổi tiếng, hàng năm thu hút hàng nghìn người tới dâng hương, vãn cảnh. |
 |
| Ông Lê Khắc Hoàng, Chánh Thanh tra Sở Văn hóa và Thể thao tỉnh Nghệ An cho biết, lèn Hai Vai chưa được cắm mốc bảo vệ do vướng mắc về đất đai. Sắp tới, Sở sẽ lên kế hoạch khoanh vùng, đo đạc lại một số vị trí, tiến tới tôn tạo để di tích được phát huy các giá trị, phục vụ phát triển du lịch. |
