Xương gãy hoặc rạn nứt là một chấn thương đáng kể và cần được chăm sóc y tế.
Tuy nhiên, việc sơ cứu kịp thời từ các chuyên gia y tế không phải lúc nào cũng là có thể- trong một số tình huống, việc chăm sóc y tế có thể bị trì hoãn trong nhiều giờ hoặc nhiều ngày.
Vì vậy, điều quan trọng là bạn phải biết cách sơ cứu cho xương gãy để giúp bản thân, gia đình hoặc những người khác khi gặp phải trường hợp khẩn cấp.
Phần 1: Cung cấp sự trợ giúp ban đầu.
1. Đánh giá khu vực vết thương: Trong tình huống khẩn cấp không có người được đào tạo y tế xung quanh, bạn cần nhanh chóng đánh giá mức độ nghiêm trọng của chấn thương.
Chấn thương do ngã hoặc tai nạn cùng với cơn đau dữ dội không phải là dấu hiệu chắc chắn cho gãy xương mặc dù là một dấu hiệu khá chính xác. Gãy xương liên quan đến đầu, cột sống hoặc xương chậu rất khó để nhận biết nếu không chụp X-quang, nhưng nếu nghi ngờ xương gãy ở một trong những khu vực này, bạn không nên cố gắng di chuyển.
Xương ở cánh tay, chân, ngón tay và ngón chân thường trông sẽ bị vẹo, lệch khi bị vỡ. Xương gãy nghiêm trọng có thể thò ra ngoài da (gãy xương hở) và gây chảy máu nhiều.
- Các triệu chứng phổ biến khác của xương gãy bao gồm: sử dụng vùng bị thương bị hạn chế (giảm thiểu khả năng vận động), sưng và bầm tím ngay lập tức, tê hoặc ngứa ran chạy theo từ khu vực xương gãy, khó thở, buồn nôn.
- Hãy thật cẩn thận khi đánh giá chấn thương, hạn chế chuyển động khu vực bị thương. Tránh di chuyển người bị chấn thương cột sống, cổ, xương chậu hoặc hộp sọ do việc làm này rất rủi ro nếu không được đào tạo y tế.
2. Gọi điện thoại cấp cứu nếu tổn thương nghiêm trọng: Khi đã xác định rằng chấn thương nghiêm trọng và nghi ngờ có khả năng xương gãy, hãy gọi 115 cho xe cứu thương để nhận được trợ giúp y tế nhanh nhất có thể. Thực hiện sơ cứu ngay lập tức.
Nếu bạn ở gần bệnh viện hoặc phòng cấp cứu và khá chắc vết thương không đe dọa đến tính mạng mà chỉ liên quan đến tay chân, thì hãy cân nhắc lái xe đưa người bị thương đến cơ sở y tế.
- Không tự lái xe đến bệnh viện nếu bạn bị gãy xương. Có khả năng bạn không thể vận hành xe của mình đúng cách hoặc có thể ngất do đau và trở thành mối nguy hiểm cho bản thân và người khác.
- Gọi dịch vụ khẩn cấp nếu bạn nhận thấy những điều sau: gọi trợ giúp khẩn cấp nếu người đó không phản hồi, không thở hoặc không di chuyển; chảy nhiều máu; áp lực nhẹ hoặc chuyển động gây đau đớn; các chi hoặc khớp biến dạng; xương đã xuyên qua da; tứ chi của cánh tay hoặc chân bị thương, chẳng hạn như ngón chân hoặc ngón tay, bị tê hoặc hơi xanh ở đầu và khi nghi ngờ xương bị gãy ở cổ, đầu hoặc lưng.
3. Thực hiện hô hấp nhân tạo (CPR) nếu cần thiết: Nếu người bị thương không thở và bạn không cảm thấy mạch đập ở cổ tay hoặc cổ thì hãy bắt đầu hồi sức tim phổi (nếu bạn biết cách) trước khi xe cứu thương đến. Hô hấp nhân tạo liên quan đến việc làm thông đường thở, thổi khí vào miệng/ phổi và cố gắng khởi động lại tim bằng cách nhịp nhàng ấn ngực.
- Thiếu oxy trong hơn năm đến bảy phút gây ra ít nhất tổn thương não ở mức độ nhất định, vì vậy thời gian là điều cốt yếu.
- Nếu bạn không được đào tạo về CPR, thì hãy chỉ CPR bằng tay - ấn ngực liên tục với tốc độ khoảng 100 ấn mỗi phút cho đến khi các nhân viên y tế đến.
- Nếu bạn được huấn luyện tốt về CPR, hãy bắt đầu ấn ngực ngay lập tức (khoảng 20- 30 cái) và sau đó kiểm tra đường thở xem có bị tắc nghẽn không và bắt đầu CPR bằng miệng.
- Đối với chấn thương cột sống, cổ hoặc hộp sọ, không sử dụng phương pháp nâng đầu- nghiêng-cằm. Sử dụng phương pháp đẩy hàm mở đường thở, nhưng chỉ khi bạn đã được huấn luyện chính xác.
Phương pháp đẩy hàm bao gồm quỳ phía sau người bị thương và đặt một tay lên hai bên mặt, ngón giữa và ngón trỏ bên dưới và phía sau hàm. Đẩy mỗi bên hàm về phía trước cho đến khi nó nhô ra.
4. Ngưng máu chảy: Nếu vết thương chảy máu đáng kể (hơn một vài giọt), thì bạn phải cố gắng ngăn không cho máu chảy bất kể có gãy xương hay không.
Chảy máu đáng kể từ động mạch chính có thể dẫn đến tử vong trong vòng vài phút. Kiểm soát chảy máu là ưu tiên cao hơn so với giải quyết xương gãy.
Đặt áp lực lên vết thương bằng băng vô trùng và thấm hút tốt (lý tưởng), mặc dù khăn hoặc quần áo sạch trong trường hợp khẩn cấp cũng có thể có hiệu quả.
Giữ băng trên vết thương trong vài phút để khuyến khích máu đóng cục lại. Cố định băng xung quanh vết thương bằng băng y tế co giãn hoặc một miếng vải nếu có thể.
- Nếu máu không ngừng chảy, bạn có thể sẽ phải buộc một chiếc áo bó chặt phía trên vết thương để tạm thời cắt đứt sự lưu thông máu cho đến khi nhận được trợ giúp y tế. Bạn có thể sử dụng bất cứ thứ gì miễn là đảm bảo cố định chặt chẽ- ống cao su, thắt lưng da, cà vạt, khăn quàng cổ, áo phông, v.v.
- Nếu có một vật lớn đâm vào da, đừng loại bỏ nó. Vật này có thể giúp đông máu vết thương, và loại bỏ vật có thể gây chảy máu nghiêm trọng.
Phần 2: Xử lý phần xương gãy
1. Giữ cho phần xương gãy bất động: Sau khi người bị thương đã được ổn định, đã đến lúc giữ cho phần xương gãy bất động nếu có khả năng phải đợi một giờ hoặc lâu hơn cho nhân viên y tế khẩn cấp đến.
Giữ phần xương gãy bất động có thể giúp giảm đau và bảo vệ xương gãy khỏi tổn thương thêm do vô ý di chuyển. Hãy nhớ rằng nẹp chỉ hoạt động cho xương chân tay, không phải xương chậu hoặc thân.
- Phương pháp bất động tốt nhất là tạo nẹp đơn giản. Đặt một miếng bìa cứng hoặc nhựa, một nhánh hoặc cây gậy, một thanh kim loại, hoặc cuộn giấy / tạp chí ở hai bên của vết thương để đỡ xương.
Buộc các giá đỡ này với nhau chắc chắn bằng băng keo, dây, dây thừng, dây, ống cao su, thắt lưng da, cà vạt, khăn quàng, v.v.
- Khi nẹp xương bị gãy, hãy cố gắng cho phép khu vực các khớp lân cận di chuyển và không nẹp nó quá chặt, cho phép lưu thông máu.
- Nẹp có thể không cần thiết nếu cấp cứu đang đến ngay lập tức. Trong trường hợp này, nẹp có thể gây hại nhiều hơn là tốt nếu bạn không được đào tạo bài bản.
2. Chườm đá vết thương: Một khi xương gãy được nẹp bất động, hãy sử dụng vật lạnh (tốt nhất là nước đá) ngay trong khi chờ xe cứu thương.
Chườm lạnh có nhiều lợi ích, bao gồm làm tê liệt cơn đau, giảm viêm/ sưng và giảm chảy máu bằng cách làm cho các động mạch bị co lại. Nếu bạn không có nước đá, hãy cân nhắc sử dụng gói gel hoặc túi rau củ đông lạnh, nhưng bọc chúng trong vải mỏng để tránh bị bỏng lạnh.
- Chườm đá trong khoảng 20 phút hoặc cho đến khi khu vực bị tê hoàn toàn trước khi tháo ra.
- Trong khi chườm đá, hãy chắc chắn rằng khu vực xương gãy được nâng lên cao để chống sưng và làm chậm chảy máu (nếu có).
3. Giữ bình tĩnh và chú ý dấu hiệu nạn nhân bị sốc: Gãy xương rất đau đớn. Sợ hãi, hoảng loạn và sốc đều là những phản ứng phổ biến, nhưng chúng có thể gây ra hậu quả tiêu cực cho cơ thể, vì vậy chúng phải được kiểm soát. Trấn an người bị thương rằng sự giúp đỡ đang đến và tình hình đã được kiểm soát.
Khi bạn chờ đợi sự giúp đỡ, hãy giữ ấm cho nạn nhân và cho uống nước nếu họ khát. Tiếp tục nói chuyện với người bị thương để đánh lạc hướng họ khỏi tập trung vào chấn thương của mình.
- Dấu hiệu sốc bao gồm: cảm thấy ngất xỉu/ chóng mặt, da nhợt nhạt, đổ mồ hôi lạnh, thở nhanh, tăng nhịp tim, nhầm lẫn, hoảng loạn vô lý.
- Nếu có vẻ như người đó bị sốc, hãy đặt họ xuống với đầu được nâng đỡ và chân được nâng cao. Giữ cho họ được ấm.
- Sốc nguy hiểm vì máu và oxy được chuyển ra khỏi các cơ quan quan trọng. Trạng thái sinh lý này, nếu không được điều trị, cuối cùng có thể gây tổn thương nội tạng.
4. Cân nhắc sử dụng thuốc giảm đau: Nếu thời gian chờ đợi nhân viên y tế khẩn cấp dài hơn một giờ (hoặc bạn dự đoán phải chờ đợi lâu), thì hãy cân nhắc dùng một số loại thuốc nếu có để kiểm soát cơn đau.
Acetaminophen (Tylenol) là thuốc giảm đau thích hợp nhất cho xương gãy và các chấn thương bên trong khác vì nó không làm "loãng" máu và gây chảy máu nhiều hơn.
- Các thuốc chống viêm không cần kê đơn như aspirin và ibuprofen (Advil) rất hữu ích cho việc giảm đau và viêm, nhưng chúng ức chế đông máu, vì vậy chúng không hề lý tưởng cho các chấn thương bên trong như gãy xương.
- Ngoài ra, không nên dùng aspirin và ibuprofen cho trẻ nhỏ, vì chúng có thể gây ra tác dụng phụ nguy hiểm.
