Trong bài trước, BS Phạm Lương Giang đã trình bày yêu cầu của việc dinh dưỡng đủ (không thiếu, không thừa) cho bệnh nhân ung thư, cũng như các dặn dò về uống nước, hít thở, tắm nắng, dùng màu sắc tại nơi ở và lắng nghe âm nhạc, âm thanh thiên nhiên và âm thanh thực của đời sống để người bệnh cảm thấy vui tươi.
Kỳ này, BS sẽ phân tích những khó khăn và sai sót rất hay gặp trong việc bồi dưỡng thể chất cho người bệnh ung thư.
1. Chán ăn
Đây là phản ứng tự nhiên của cơ thể. Cơ thể không muốn nhập thêm chất (đã đủ chất, nếu thêm dư sẽ làm ung thư phát triển mạnh; hoặc cơ quan tiêu hóa, bài tiết đã suy – khó tiêu hóa).
Người già hoặc người bệnh thường hay có tâm lý thèm các món ăn, trái cây hồi còn khỏe mạnh thấy ngon miệng. Nhưng khi nhận được thì sẽ thấy món ăn bây giờ không ngon như hồi xưa nữa, chỉ vài ba miếng là không muốn ăn tiếp.
Khi một người bệnh ung thư thèm ăn món gì, hãy chiều nguyện vọng của họ, nhưng bước đầu chỉ mua ít thôi. Để khắc phục hiện tượng chán ăn, bản thân người bệnh phải ráng ăn. Không ăn được nhiều một lúc thì chia ra làm nhiều bữa nhỏ, thay đổi các loại thực phẩm và hình thức món ăn để chống nhàm chán trong ăn uống.
Người bác sĩ phải tìm ra nguyên nhân chủ yếu gây chán ăn, có thể cho bệnh nhân dùng thêm thuốc để tăng cường tiêu hóa và tăng cảm giác ngon miệng. Nhưng quan trọng nhất là hướng dẫn bệnh nhân sinh hoạt cho đúng để cơ thể tăng nhu cầu về chất, đòi hỏi được ăn uống thêm một cách tự nhiên mà không dư chất trong cơ thể.
2. Ăn chay hay ăn mặn?
Ăn kiểu gì cũng được, miễn là tuân thủ nguyên tắc ăn đủ chất và lượng. Ăn chay dễ bị thiếu chất, ăn mặn dễ bị dư chất. Không nên bắt người không quen ăn chay phải chuyển qua ăn chay; cũng không nên bắt người quen ăn chay phải ăn mặn.
Ăn chay giúp cho người ở xứ giàu khắc phục được tình trạng dư thừa chất, do đó có vẻ như là món ăn tốt cho sức khỏe hơn so với ăn mặn. Nhưng ăn chay muốn không bị thiếu chất thì bữa ăn phải phong phú chủng loại rau xanh, đậu, nấm, củ, quả… thật ra là đắt hơn ăn mặn và việc chuẩn bị tốn thời gian hơn.
Đối với bệnh nhân ung thư giai đoạn nặng, bướu lớn, việc hạn chế ăn uống để thiếu chất đưa vào cơ thể đôi khi làm bướu giảm kích thước rõ, kéo dài thời gian sống thêm một chút cho người bệnh. Nhưng cực hiếm người bệnh chữa khỏi bằng phương pháp tiết chế ăn uống này. Bản thân tôi chỉ có nghe tin đồn chứ chưa tận mắt chứng kiến một trường hợp nào cả.
Câu hỏi đặt ra, quyết định trả lời tùy thuộc mỗi người: có nên bắt người bệnh kham khổ để sống thêm vài ngày hay không?
3. Tránh kiêng khem quá đáng
(Ảnh minh họa)
Sợ bệnh tim mạch nên không dám ăn dầu mỡ làm cơ thể thiếu hụt vitamin A, D, E, K gây ra đủ thứ rối loạn trong cơ thể. Giảm cholesterol trong máu sẽ thiếu hormone sinh dục của cơ thể gây hàng loạt hệ quả tiêu cực khác.
Sợ bị tội sát sinh không dám ăn thịt làm thiếu chất đạm trong cơ thể, làm trầm trọng teo yếu cơ. Sợ bột ngọt không dám đụng vào thức ăn có bột ngọt.
Cần nhắc lại rằng, thứ gì cũng ăn được hết, miễn là đừng ăn quá nhiều.
Mỗi cơ thể, trong một số tình cảnh nào đó có thể phải kiêng cữ ăn uống một số chất ví dụ như rau xanh, đậu đũa, bưởi, nho… thường là rất ít so với những chất cần bồi bổ. Người bệnh nên bàn bạc với bác sĩ để biết cần kiêng cữ những thứ gì, không nên kiêng cữ một cách thiếu hiểu biết.
4. Bổ sung dinh dưỡng khi cần
Hiện nay, từ thành tựu dinh dưỡng cho các phi hành gia, trên thị trường có những sản phẩm dinh dưỡng cao cấp như những viên kẹo nhưng cung cấp đủ dinh dưỡng và năng lượng như một ly sữa Ensure.
Rất thuận tiện cho bệnh nhân bị thu hẹp dạ dày hoặc ăn uống quá kém. Nhưng hình như các sản phẩm dinh dưỡng toàn phần dùng ngoài đường tiêu hóa (Total Parenteral Nutrition = TPN) chưa sẵn có ở bệnh viện ung thư ở Việt Nam.
Thực phẩm chức năng (TPCN)
TPCN chỉ nên coi là một món ăn như mọi món ăn bình thường khác, nhưng đắt tiền. Có tiền thì cứ việc dùng, không có tiền mua cũng không có gì phải phiền lòng hay hối tiếc.
Các chất kích thích và gây nghiện
Cấm ở trẻ nhỏ, nên loại bỏ ở người bình thường và người đang điều trị bệnh. Riêng đối với người già 80 tuổi, người bệnh ung thư giai đoạn cuối thì quan điểm của tôi là cho xài thoải mái. Khi đó, người ta thích gì hãy chiều cái đó.
Thuốc bổ
Không để thiếu nhưng cũng không được lạm dụng các loại thuốc bổ, vì làm dư thừa vitamin và muối khoáng cũng gây rối loạn cơ thể. Ở Việt Nam tôi thấy đồng nghiệp tôi còn có quan niệm sai lầm khi dùng vitamin B12, ít biết đến acid folic, magnesium trong khi điều trị bệnh nhân ung thư.
(Ảnh minh họa)
5. Không tra tấn người bệnh bằng việc ăn uống
Có người con giàu có và rất thương mẹ. Bà cụ bị ung thư giai đoạn cuối. Anh bắt mẹ thực hiện đủ trò theo hướng dẫn của mấy “thần y”. Rồi lại bỏ cả đống tiền ra mua cho mẹ rễ cây đắng nghét mà bọn lừa đảo nói rằng đây là rễ cây sâm Trường Sơn nghìn năm tuổi.
Uống thứ nước đó bà cụ chịu không nổi vì đắng, ói mửa, đã mệt lại càng thêm mệt. Bà cụ không chịu uống, bác sĩ can ngăn nhưng anh con trai vì mong mẹ hết bệnh nên cứ ép mẹ uống. Đến khi mẹ mất anh con trai mới bừng tỉnh và ân hận vì đã tra tấn mẹ suốt những ngày tháng cuối cùng của đời bà cụ.
6. Lưu ý an toàn trong ăn uống
Tôi đã chứng kiến người bệnh ung thư chết vì ăn chè trôi nước. Cục bánh lớn trôi tuột vào họng, người bệnh suy kiệt không khạc nổi cục bánh ra nên bị nghẹt thở. Phải thận trọng khi bệnh nhân xuất hiện triệu chứng nuốt sặc.
Những món ăn bồi bổ có thuốc bắc thì phải thận trọng, dễ bị ngộ độc bởi thần sa, chu sa. Đã có những trường hợp bà mẹ chuẩn bị đồ ăn cho con làm con bị chấn thương, bỏng nặng.
7. Truyền máu khi cần
Bệnh nhân ung thư bị thiếu máu nặng (do chảy máu và ăn uống quá kém) sẽ rất mệt mỏi và phù nề. Chỉ định truyền máu là cách bồi dưỡng cho kết quả nhanh và hiệu quả cao. Ngay sau buổi truyền máu thấy bớt mệt liền và da tay chân nhăn nheo vì giảm phù nề.
Người bệnh ung thư thiếu máu sẽ giảm tưới oxygen và cung cấp dinh dưỡng đến mô, làm bướu giảm nhạy điều trị hóa và xạ trị, chậm lành vết mổ. Thiếu bạch cầu sẽ giảm sức kháng bướu. Điều trị thiếu máu trước, trong và sau khi điều trị ung thư là một vấn đề chuyên môn rất hay. Có thời gian tôi sẽ bàn sâu với bác sĩ chuyên khoa ung bướu.
8. Năng lượng vũ trụ?
Tôi không có kiến thức về chuyện này, cũng chưa thấy ai trong số người quen và bệnh nhân của tôi rèn luyện và thực hành kỹ thuật tiếp thụ năng lượng vũ trụ này. Về mặt lý luận khoa học và Phật học, tôi tin đó là chuyện nhảm nhí.
Cuối cùng, xin nhấn mạnh lần nữa việc tăng cường bổ dưỡng trong khi đang điều trị ung thư là việc làm tối cần thiết. Bồi dưỡng khi phẫu thuật để lành vùng mổ. Bồi dưỡng khi hóa trị và xạ trị để làm tế bào ung thư tăng nhạy thuốc, nhạy tia – giúp hóa và xạ diệt được nhiều tế bào bướu.
